Partikulen fisika: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Zuzenketa ortografikoak |
t Zuzenketa ortografikoak |
||
4. lerroa:
== [[Atomo]]a historian zehar ==
Inguratzen gaituzten materia guztia, bai eta gu ere, funtsezko hainbat elementuz osatuta gaudelaren ideia antzinako [[Grezia]]tik dator, nahiz eta garaiko
XX. mendearekin hasitako [[fisika nuklear]] eta [[fisika kuantiko]] arloetan egindako saikuntzak jarraituta, [[1939]]an [[Lise Meitner]]ek [[fisio]] nuklearra aurkitu zuen, [[Otto Hahn]]ek aurretik egindako frogaketetan oinarrituta, eta urte berean, baina pixkat beranduago, [[Hans Bethe]]nek [[fusio]] nuklearraren kausitu zuen. Bi deskubrimendu hauek atomo batetik beste bat sortzen zuten industria bat hasi zuten, historian zehar hainbat [[alkimista|alkimistek]] amestutako [[berun]]-[[urre]] trasnformazioa posible eginez (nahiz eta oso garesti atera). Industria hauek ere XX. mendean zehar hain ezagunak izan diren [[arma nuklear]]rak sortzen bukatu zuten.
13. lerroa:
Gaur egun partikulen fisika [[atomo]]ak baino egitura gutxiago duten partikula azpiatomiko hauetaz arduratzen da batez ere, esaterako [[elektroi]]ak, [[quark]]ak (funtzesko partikulen artean), [[protoi]]ak eta [[neutroi]]ak (partikula elkartuak azken bi hauek). Beste partikula batzuk sakabanaketa prozesuetan sorturiko [[fotoi]]ak, [[neutrino]]ak eta [[muoi]]ak dira, baina badaude ere beste hainbat partikula exotiko.
Funtsezko partikulak bi eratakoak izan daitezke, [[bosoi]]ak ([[Satyendra Nath Bose]] fisikari indiarraren ohorez izendaturikoak) eta [[fermioi]]ak ([[Enrico Fermi]]
* Indar [[nuklear sendo]]a: [[gluoi]] bosoiak transmititzen dutena, [[quark]]ak bata bestearekin [[mesoi]]ak eta [[barioi]]ak ([[nukleoi]]ak) eratzeko batzen dituena. [[Hadroi]]ek bakarrik jasaten dute.
* Indar [[nuklear ahul]]a: W<sup>±</sup> y Z<sup>0</sup> bosoi bektorialak transmititzen dutena eta [[Beta izpiak|β desintegrazioa]] gertatzearen arrazoia dena.
79. lerroa:
Zehazki, partikula terminoa kasu hauetan izen ezegokia da. Partikula azpiatomikoen fisika [[mekanika kuantiko]]ak gobernatzen du eta beraz, gorputz hauek [[uhin-partikula bitasuna]] erakusten dute, hau da, saiakuntza batzuetan partikula bezala jokatzen dute eta besteetan [[Zirrikitu bikoitzaren saiakuntza partikula kuantikoekin|uhin]] bezala (teknikoki Hilbert espazioan dauden egoera bektoreaz deskribatzen dira, [[eremuen teoria kuantiko]]ak azaltzen duen bezala). Fisikariek "funtsezko partikula" terminoa erabiltzen dutenean partikula hauek uhin bezala jokatu dezaketela jakinda egiten dute.
Partikulen fisika zientziaren filosofian eragin handia du; hainbat partikula
== Eredu estandarra ==
|