Igeltsu: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robot: Reemplazo automático de texto (-{{[Cc]ommons\|[Cc]ategory: +{{Commonskat|) |
t Robot: Cosmetic changes |
||
10. lerroa:
Gizakiak, sua menpean zuelarik, igeltsua prestatzen ikasi zuen, [[buztin]]a aldera batera utziz; emokatzeko, hormarriak lotu eta etxebizitzetako juntadurak ixteko hasi ziren erabiltzen.
* [[Antzinako Egipto]]: K.a. hirugarren milurtean Gizako piramidean juntadurak isteko erabili zen igeltsua, baita hilobi anitzetako behe-erliebetan ere. Cnosos jauregiak ere baditu igeltsuzko estaldura eta zoruak.
* Çatal-Huyuk: K.a. IX. mendean igeltsu eta kare emokatuak topa ditzakegu, fresko margoekin batera.
* Jerico zaharra: K.a. VI mendean igeltsu moldekatua erabili zen.
* [[Antzinako Grezia|Grezia klasikoa]]: Teofrasto greziar idazleak, harriari buruzko bere tratatuan igeltsua (''gipsos'') definitzen du, baita igeltsu meatokiak eta erabilpen batzuk ere.
* [[Antzinako Erroma|Erromatarrak]]: Vitruvio arkitektu eta aztertzaileak igeltsua (gypsum) deskribatzen du, erromatarrek [[kare]]a eta [[zementu]] naturalak erabiltzen zituzten arren.
* Arabiarrak: Iberiar penintsulan zabaldu zuten erabilpena.
* [[Erdi Aroa]]: Batez ere Paris inguruan estaldura, forjatu eta tabikeetan erabili zen.
* [[Pizkundea|Errenazimentua]]: Dekorazio gisa erabili zen.
* [[XVIII. mende]]an zabaldu zen Europan bere erabilpena.
== Igeltsuaren faseak labean ==
24. lerroa:
Igeltsu naturala, edo ''CaSO4 2·H2O'', kaltzio sulfatoa eta bi ur molekulek osatzen dute. Tenperatura altuan ur molekulak askatu egiten dira, baina hori gertatu bitartean igeltsuak fase ezberdinak jasaten ditu, eraikuntzan erabiltzen diren igeltsu ezberdinak lortuaz:
* Giro-tenperatura: Igeltsu naturala edo kaltzio sulfato bihidratatua (''CaSO4 2·H2O''):
*
* 107 - 200
* 200 - 300
* 300 - 400
* 500 - 700
* 750 - 800
* 800 - 1000
* 1000 - 1400
== Motak ==
38. lerroa:
=== Ohiko igeltsuak edo faseanitzak ===
* [[Igeltsu beltz]]a: Ezpurutasun gehiago ditu, ale lodia, kolore grisa. Luzituko lehen geruzan erabili ohi da.
* [[Igeltsu zuri]]a: Ezpurutasun gutxi, ale fina. Azken luzituan erabiltzen da batez ere.
* [[Igeltsu gorri]]a: Beste mineralen ezpurutasunak ematen diote kolorea. Oso estimatua da zaharberrikuntzan.
=== Industria igeltsuak edo labe mekanikokoak ===
* Eraikuntza igeltsua.
* Lodia.
* Fina.
* Eskaiola: Kalitate gehiagokoa eta ale finagoa, %90eko purutasunetik gora du.
=== Gehigarridun igeltsuak ===
* Eraikuntzako igeltsua.
* Lodia.
* Fina.
* Igeltsu fin bereziak.
* Igeltsu arindu kontrolatua.
* Azaleko gogortasun handia duen igeltsua.
* Proiekzio mekanikoko igeltsu arina.
* Kola-igeltsuak eta eransgarriak.
== Erabilpena ==
64. lerroa:
=== Eraikuntza ===
* Luzitu eta erreboko moduan, baita lotzeko eta junturetako pasta bezala.
* Eraikuntzarako elementu aurrefabrikatuak egiteko.
* Isolatzaile termiko moduan.
* [[Portland zementu]]aren osagaia da.
=== Industria ===
* [[Klarion]]a egiteko.
* Azido sulfurikoa lortzeko.
=== Medikuntza ===
* Hortzeatko moldeak prestatzeko, odontologian.
* Hezurren berrikuntza.
=== Artea ===
* Iztukadura lortzeko.
* Fresko margoak egiteko oinarri bezala.
* Eskulturak prestatzeko moldeetan.
=== Nekazaritza ===
* [[Sufre]] eta [[kaltzio]]a asko duenez nekazal zoruen ongarri bezala erabiltzen da.
{{Commonskat|Plaster}}
| |||