Antzinako greziera: berrikuspenen arteko aldeak
Orrialde berria: {{Hizkuntza infotaula | izena=Antzinako greziera | jatorrizko izena=<font lang="el">Ἑλληνική</font> ''Hellēnikḗ'' | familiaren kolorea = Indoeuroparra | galdua = [[Grezi... |
(Ez dago alderik)
|
20:48, 29 urtarrila 2010ko berrikusketa
Antzinako greziera edo greziera klasikoa (Ἀρχαία Ἑλληνική Arkhaía Hellēnikḗ) Aro Arkaikoan (K. a. IX. eta VI. mendeen artekoa) eta aro klasikoan (K. a. V. eta IV. mendeen artekoa) Antzinako Grezian hitz egiten zen hizkuntza da.
Antzinako greziera | |
---|---|
Ἀρχαία Ἑλληνική | |
Datu orokorrak | |
Eskualdea | Ekialdeko Mediterraneoa |
Araugilea | arautu gabea |
Hizkuntza sailkapena | |
giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak Hellenic (en) | |
Informazio filologikoa | |
Hizkuntza-tipologia | subjektu aditza objektua, nominatibo-akusatibo hizkuntza eta hizkuntza fusionatzailea |
Denbora gramatikalak | pluperfect (en) , aorist (en) eta orainaldia |
Modu gramatikalak | indikatiboa, subjuntiboa, agintera eta optative (en) |
Genero gramatikalak | genero maskulinoa, genero femeninoa eta genero neutroa |
Kasu gramatikalak | nominatiboa, genitiboa, akusatiboa, datiboa eta bokatiboa |
Alfabetoa | alfabeto grekoa eta Linear B (en) |
Aurrekaria | Mizenastar greziera |
Hizkuntza kodeak | |
ISO 639-2 | grc |
ISO 639-3 | grc |
Ethnologue | grc |
Glottolog | anci1242 |
Wikipedia | grc |
IETF | grc |
K.a bigarren milenioan Balkanetatik joandako proto-indoeuroparrek sorturiko greziera mikenikoan du iturria. Aro helenistikoan greziera helenista edo koinē bilakatu zen, nahiz eta oso hurbila izan hizkuntza ezberdintzat jo zutena. Greziera klasikoa ez zen hizkuntza batua, aldiz, dialekto asko zituen.
Gizakien historia kulturalean oso hizkuntza inportantea da, Homero bezalako idazleek ez ezik, Periklesen Aroko historialari eta filosofoek eta Itun Berriaren sortzaileek erabili zutelako. Mendebaldeko hizkuntza guztietan, tartean euskaran, eragina handia izan du Pizkundea eta gero.
Dialektoak
Hona hemen dialektoen zerrenda estandarra:
|
Fonologia
Hona hemen greziera klasikoaren kontsonanteen soinu eta grafoak:
ezpainkaria | hobikaria | belarra | glotala | |
---|---|---|---|---|
herskari haspereduna | pʰ < φ > |
tʰ < θ > |
kʰ < χ > |
|
herskari ahoskabea | p < π > |
t < τ > |
k < κ > |
ʔ(?) <᾽> |
herskari ahostuna | b < β > |
d < δ > |
g < γ > |
|
afrikaria | b͡z, p͡s < ψ > |
d͡z < ζ > |
g͡z, k͡s < ξ > |
|
frikaria | s < σ, ς > |
h < ῾ > | ||
urkaria | l, ɾ < λ, ρ > |
|||
sudurkari planoa | m < μ > |
n < ν > |
Idazkera
Antzinako greziera idazteko alfabeto grekoa erabiltzen zuten, dialektoen arabera aldaerak zituena. Hasieran horrelakorik egin ez bazen, aro klasikoan ezkerraldetik eskuinaldera idaztea estandar bilakatu zen.
Hona hemen adibide batzuk:
Platonek "Apologia" bere liburuan honela idatzi zuen:
« | Ὅτι μὲν ὑμεῖς, ὦ ἄνδρες Άθηναῖοι, πεπόνθατε ὑπὸ τῶν ἐμῶν κατηγόρων, οὐκ οἶδα: ἐγὼ δ' οὖν καὶ αὐτὸς ὑπ' αὐτῶν ὀλίγου ἐμαυτοῦ ἐπελαθόμην, οὕτω πιθανῶς ἔλεγον. Καίτοι ἀληθές γε ὡς ἔπος εἰπεῖν οὐδὲν εἰρήκασιν. | » |
Latindar alfabetoaren transliterazioa hau da:
« | Hóti mèn humeîs, ô ándres Athēnaîoi, pepónthate hupò tôn emôn katēgórōn, ouk oîda: egṑ d' oûn kaì autòs hup' autōn olígou emautoû epelathómēn, hoútō pithanôs élegon. Kaítoi alēthés ge hōs épos eipeîn oudèn eirḗkasin. | » |
Testua euskaratua:
« | Zuok, Atenastarrok, nire salatzaileek esandakoaz zer ikasi duzue, ez dakit: baina nik, nire aldetik, nor nintzen ia ahazturik daukat hain zen limurtzailea esandakoa. Hala ere esandakoen artean, egiazkoa, esango nuke ezer ez dena. | » |
Homerok Iliadan horrela idatzi zuen:
Μῆνιν ἄειδε, θεά, Πηληιάδεω Ἀχιλῆος
οὐλομένην, ἣ μυρί’ Ἀχαιοῖς ἄλγε’ ἔθηκε,
πολλὰς δ’ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν
ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν
οἰωνοῖσί τε πᾶσι· Διὸς δ’ ἐτελείετο βουλή·
ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε
Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς.