|
== Historia ==
=== Negoziazioak ===
[[Santanderreko gudua]] martxan ari zela, [[Frankismo|frankistek]] egindako aurreratze bizkorrak defentsa-lerroen behera etortzea eta alde errepublikarrean izua piztu zituenzuen alde errepublikarrean, desertzio ugari izanezsorraraziz. [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]k hala aginduta, [[Santoña]]n hasieran [[Euzko Gudarostea]]ren batailoiak bildu ziren; hasieran hiru batailoi eta gero beste hamabi bildu ziren.
[[1937]]ko [[udaberri]]tikaz geroztik, [[Bilboko gudua|Bilbo galdu]] baino lehen, [[Juan Ajuriagerra]] [[Bizkai Buru Batzar]]reko presidentea zenaltxatutakoekin [[Juanbake-hitzarmena Ajuriagerra]]knegoziatzen jardun zuen hilabete batzuezbatzuetan etazehar, [[Aulki Santu]]aren bitartekaritzari esker, altxatutakoekin bake-hitzarmena negoziatzen aritu zuen. [[Espainiako Bigarren Errepublika|Espainiako gobernuak]] telegrama bat bidean atzeman eta negoziaketaknegoziazioen jakinaraziberri zituenizan zuen. Honela zioen telegramak<ref>Xuan Cándano: ''"El pacto de Santoña (1937): La rendición del nacionalismo vasco al fascismo"''. La Esfera de los Libros. [[Madril]] ([[2006]]) ISBN 84-9734-456-1</ref>:
{{esaera2|11126 sss CInA DEL Vaticano 1 200- 199 8 1340 ETAT- [[Jose Antonio Agirre|Su Excelencia Aguirre]], [[Bilbao]] - tengo el honor de comunicar a vuestra excelencia que los generales [[Francisco Franco|Franco]] y [[Emilio Mola|Mola]], interrogados expresamente acerca del asunto, han hecho conocer ahora a la [[Aulki Santu|santa sede]] las condiciones de una eventual rendición inmediata de [[Bilbao]]. 1: se empeñan en conservar intacto [[Bilbao]]. 2: facilitarán la salida de todos los dirigentes. 3: completa garantía que el ejército de [[Francisco Franco|Franco]] respetará personas y cosas. 4: libertad absoluta para los milicianos soldados que se rindan con las armas. 5: (...). 6: serán respetadas la vida y los bienes de aquellos que se rindieren de buena fe, aún para los jefes. 7; en el orden político, descentralización administrativa en la misma forma que la disfruten otras regiones. 8; (...), el [[Aita Santu|Santo Padre]] exhorta a vuestra excelencia a tomar en atento y solícito examen dichas proposiciones con el deseo de ver finalmente cesar el sangriento conflicto. [[Pio XII.a|Cardenal Pacelli]]}}
[[Francisco Largo|Largo Caballero]] [[Espainiako presidenteen zerrenda|Espainiako presidenteakpresidentea]]k, gertuko ministroekin bildubatzartu eta gero, mezua jakiterapubliko ez emateaegitea erabaki zuen. [[Espainiako Gerra Zibila]] bukatu arte, ez [[EAJ]]k zeineta ez [[Eusko Jaurlaritza]]k ez zekitenzuten jakin [[Espainiako Gobernua]] jakiteanjakinaren gainean zegoela.
[[Italia]]ko armadakarmadarekin parteedukitako hartunegoziazioetan zuen negoziaketen parte-hartzaile nagusia aitaAita [[Alberto Onaindia]] izan zen parte-hartzaile nagusia<ref>[http://gerrazibilaeh.blogspot.com/2006/03/santoako-amaieraaurretik-italiarri.html Santoñako amaiera]</ref>. Honek, sekretupean [[Algorta]]n [[ekainaren 25]]ean, di Carlo koronel [[italia]]rrakrrarekin elkarrizketatuixilpeko bilera eduki zuen, [[Algorta]]n. Elkarrizketa eta gero, euskaldunak [[Erroma]]ra bidaia eginbidaiatu zuen, [[Galeazzo Ciano]] Kanpo Harremanetarako [[Italiaitalia]]kor ministroak, [[Galeazzoeuskal Ciano]]k, euskalarazoaren arazoaberri jakin zezan.
[[Jose Antonio Agirre]] [[lehendakari]]arenak honen guztiaren aurrean zuen jarrera guztiz ezezaguna da. Aipatutako telegrama berari igorritaigorria bazen ere, [[Mariano Gamir|Mariano Gámir jenerala]], Iparraldeko Armada Errepublikarraren agintariak [[Euzko Gudarostea]]ren jarrera ezagutu zuenean, Agirreri galdetu eta honek ezer ez zekiela esanerantzun zuenzion. BereEzinezkoa da zihur esatea bere alderdiak men ez egitearenegitearren saldua ala jakitunaizan zen, esateaala ezinezkoaasmo dahorien jakitun zen. Agirre ez zen [[italia]]rrenganrrez fio izan, baina litekeena da kontaktuen bitartez [[Eusko Gudarostea]] itsasontziz [[Ipar Euskal Herri]]ra edo [[Frantzia]]ra eramateaeraman nahi zuelaizatea, hortikhandik berriro [[Hego Euskal Herria]] konkistatzeko.
=== Hitzarmena ===
|
