Agustín Farabundo Martí

Agustin Farabundo Marti Rodriguez (Teotepeque (El Salvador), 1893ko maitzaren 5a – San Salvador, 1932ko otsailaren 1ena) politiko komunista salvadortarra izan zen.

Farabundo Martí 1929ean

Gazte aroa

Farabundo Martí, Santa Cecilia de Santa Tecla eskolan ibili ondoren Zuzenbidetza ikasi zuen Salvadorko Unibertsitatean. 1920an Guatemalara deportatu zuten Melendez-Quiñonez-en gobernuaren aurkako borroka sustatu izanagatik. Herbestean egonik, 1925. urtean Ertamerikako Alderdi Komunista sortu zuen.

Antolakuntzetan partehartzea

Urte hortan Salvadorrera itzuli zen Laguntza Gorri Internazionalaren ordezkari bezala, eta Langile Salvadortarren Lurralde Federazioaren antolakuntzan aritu zen. Atxilotua eta herrialdetik bidalia izan zen hainbat alditan, baina antolakuntza eta propagandan lanean jarraitu zuen Internazional Komunistako ordezkari bezala. 1928an Estatu Batuetara bidaiatu zuen Amerikako Liga Antiinperialistarekin bat egiteko. Hauek Nikaraguara bidali zuten non Augusto Cesar Sandinoren idazkari bezala lanean aritu zen.

== Salvadorko Alderdi Komunistan Militantzia ==

Salvadorko Alderdi Komunistako (PCS gaztelerako sigletatik, 1930. urtean sortua) kide izan zen El Salvador nazioarteko krisi ekonomikoa jasaten ari zela. Arturo Araujo presidentea boteretik botata iritsi zen Maximiliano Hernandez Martinez jenerala agintera. 1932ko urtarrileko hauteskundeetan parte hartu zuen PCS-ek, baina hurrengo egunetan hauetan iruzurra salatu zuen. PCS-ko buruek altxamendu popular bat prestatzen hasi ziren gobernu martinistaren aurka. Farabundo Marti atxilotua izan zen 1932ko urtarrilaren 19an San Salvadorko San Miguelito auzoko etxe batean ikasle batzuekin aurkitzen zela (Alfonso Luna eta Mario Zapata). Altxamendua 1932ko urtarrilaren 22an hasi eta mendebaldean zehar hedatu zen. Nekazariak kuartel batzuen agintearekin egitea lortu zuten, baina ez zeuden ondo armaturik eta ez zuten plan zehatzik ere ez. Altxamendua zapaldua izan zen Martinez presidenteagatik, errepresio oso gogorrarekin, 15.000tik 30.000ra hildako egon zirelarik (inoiz ez da hilketaren zifra zehatzik ezagutu).

Marti, Luna eta Zapata kideekin batera epaitua eta heriotz zigorra ezarri ondoren, 1932ko otsailaren 1ean fusilatuak izan ziren. Beste hainbat lider hil zituzten, hala nola Feliciano Ama (Izalco-ko lider indigena) edo Francisco Sanchez (Juayua-ko altxamendua zuzendu zuena).

Ondarea

Salvadorko ezkertiarrek Farabundoren pertsona egon diren gobernu militarren aurkako erresistentziako ikurtzat hartzen dute. 1980ean gerrilen antolakuntzako aliantzari (gaur egun alderdi politiko bat bilakatu da, 2009ko hauteskundeak irabazi dituelarik) bere izena eman zitzaion, Askatasun Nazionalerako Farabundo Marti Frontea (FMLN gaztelerazko siglengatik). El Salvadorko gerra zibilean (1980-1992) FMLN-n parte bilakatu den talderik garrantzitsuenak ere bere izena zeraman: “Farabundo Marti” Askatasunerako Indar Popularra. 1972an, Jorge Arias Gomez historiagileak Farabundo Marti: Esbozo biografico izeneko liburu bat argitaratu zuen bere bizitzari buruzko detaile ugari emanez.