Australiako aborigen: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Orrialdea 'pizza me comio la polla'(r)engatik ordezten |
t 88.2.148.195(r)en aldaketak ezabatu dira, SilvonenBot(r)en azken bertsiora itzuliz. |
||
1. lerroa:
[[Fitxategi:David Gulpilil.jpg|200px|thumb|right|David Gulpilil aktore eta dantzaria.]]
'''Australiako aborigenak''' [[Australia|Ozeaniako herrialde hartako]] jatorrizko jendea da, gaur egun gutxiengoa osatzen duena kanpoaldetik etorritako beste komunitate etniko batzuekin batera.
== Historia ==
Lehenengo biztanleak uhartera iritsi ziren orain dela 40.000-70.000 urte.
[[1788]]an [[britainiar]]rek lurraldea kolonizatzen hasi ziren, eta urte hori baino lehen 315.000-750.000 pertsona han bizi zirela uste dute adituek. [[Europar]]rek eramandako [[gaixotasun]]ek eta indarkeriazko ekintzek populazio hori murriztu zuten urteekin. [[XX. mende]]ko hasieran, adibidez, 150.000 aborigen baino ez ziren bizi.
[[2008]]ko [[otsailaren 13]]an [[Kevin Rudd]] lehen ministroak Legebiltzarraren izenean ofizialki barkamena eskatu zien aborigenei ''"Stolen Generations"'' direlakoengatik. "Belaunaldi galduak" [[1869]]tik [[1969]] arte Gobernuak eta Elizak euren gurasoei lapurtutako ume aborigen edo mestizoak dira, ez argitutako arrazoiengatik egindakoa.
== Bizilekuak ==
[[2006]]ko erroldaren arabera, Australian 455.031 aborigen bizi ziren, biztanle guztien %2-3a izanda. Gehienak, [[Hegoaldeko Gales Berria]]n (138.505) eta [[Queensland]]en (127.578) bizi dira.
Beste lurralde batzuetan hauxe da urte hartako populazioa: [[Mendebaldeko Australia]] (58.711), [[Iparraldeko Lurraldea (Australia)|Iparraldeko Lurraldea]] (53.662), [[Victoria (Australia)|Victoria]] (30.141), [[Hegoaldeko Australia]] (25.557), [[Tasmania]] (16.767) eta [[Australiako Hiriburuaren Lurraldea]] (3.873).
Bestela, [[Darwin (Australia)|Darwin]] da populazio aborigenik handiena duen hiriburua.
== Hizkuntzak ==
Aborigenek ehunka [[hizkuntza]] erabiltzen dituzte, horietako asko desagertu badira ere.
Hauek, bi multzo handitan sailkatzen dituzte, alde batetik '''Pama-Nyungan''' hizkuntzak (gehienak) eta bestetik Pama-Nyungan ez direnak.
== Musika ==
[[Fitxategi:Didgeridoo Entier1.jpg|thumb|right|Didgeridooa.]]
[[Didgeridoo]] ziur aski jatorrizko musika tresnarik ezagunena da munduan zehar, egurrezko [[haize instrumentu]]a dena.
== Pertsonaia ezagunak ==
* [[David Gulpilil]] ([[1953]]-), aktore eta dantzaria
* [[Cathy Freeman]] ([[1973]]-), atleta.
== Kanpo loturak ==
* {{en}} [http://www.nit.com.au/ "National Indigenous Times" egunkaria]
* {{en}} [http://www.aboriginalart.org/ Aborigenen artea]
{{Commonskat|Australian Aboriginals}}
[[Kategoria:Ozeaniako etniak]]
[[Kategoria:Australia]]
[[ar:أبوريجين]]
[[bg:Аборигени]]
[[bs:Aboridžini]]
[[ca:Aborígens australians]]
[[cs:Austrálci]]
[[da:Aboriginer (Australien)]]
[[de:Aborigines]]
[[en:Indigenous Australians]]
[[eo:Indiĝenaj aŭstralianoj]]
[[es:Aborigen australiano]]
[[fa:بومیان استرالیا]]
[[fi:Australian alkuperäiskansat]]
[[fr:Aborigènes d'Australie]]
[[fy:Aborizjinals]]
[[he:אבוריג'ינים]]
[[hr:Aboridžini]]
[[id:Aborigin]]
[[is:Frumbyggjar Ástralíu]]
[[it:Australiani aborigeni]]
[[ja:アボリジニ]]
[[ko:오스트레일리아 토착민]]
[[lt:Australijos aborigenai]]
[[mg:Aborijina ny Aostralia]]
[[nl:Aborigines (Australië)]]
[[nn:Aboriginar]]
[[no:Aboriginere]]
[[pl:Aborygeni australijscy]]
[[pt:Aborígene australiano]]
[[ru:Австралийские аборигены]]
[[sh:Aboridžini Australije]]
[[simple:Indigenous Australians]]
[[sk:Aborigenci]]
[[sl:Avstralski domorodci]]
[[sr:Аустралијски староседеоци]]
[[sv:Aboriginer]]
[[szl:Jaborygyny]]
[[ta:ஆஸ்திரேலியப் பழங்குடிகள்]]
[[tr:Avustralya Aborjinleri]]
[[uk:Австралійські аборигени]]
[[zh:澳大利亚原住民]]
| |||