|
[[Enontekiö]] [[Finlandia]]ko ipar-mendebaldeko muturrean dago eta [[Könkämäeno]] eta [[Muonionjoki]] ibaiek ingurune natural berezi bat osatzen duten [[Eskandinaviako muga hirukoitza|Treriksröseten]] [[Norvegia]] eta [[Suedia]]rekin egiten du muga. [[Inari]], [[Kittilä]] eta [[Muonio]] udalerriak dira bere bizilagun [[finlandia]]rrak. Gutxi gorabehera 1.900 lagun dauzka [[Enontekiö]]k 8.359,28 km²-ko azaleran (zazpi aldiz [[Gipuzkoa]] osoa), eta honek, dentsitate txikieneko [[Finlandia]]ko bigarren udalerria bilakatzen du [[Savukoski]] ostean. [[Finlandia|Herrialdeak]] irudimenaren laguntzaz emakumezko itxura daukanez, [[Finlandia]]n ''Käsivarsi'' (besoa) bezala ezagunagoa da, [[Suomi-neito|herrialdearen emakumezko pertsonifikazio]] horren eskubiko besoaren itxura baitauka.
[[Fitxategi:Katximatxis5.PNG|300px|right|thumb|[[Halti]] mendixka.]]
[[Enontekiö]] [[Finlandia]]ko ipar-mendebaldeko muturrean dago eta [[Norvegia]]rekin eta [[Suedia]]rekin egiten du muga, non [[Könkämäeno]] eta [[Muonionjoki]] ibaiek ingurune natural berezi bat osatzen duten. [[Inari]], [[Kittilä]] eta [[Muonio]] udalerriak, aldiz, bere bizilagun [[finlandia]]rrak dira. Klima mota ezberdinak baldintzatuta, hazten diren landare-motak anitzak dira; hegoaldeko muga [[izei]]en esku dago, baina iparralderantz jotzen dugun heinean, [[pinu]]diak agertzen hasten dira. [[Hetta]] herriaren inguruan, [[Betula pendula|urki zilarkara]] zuhaitz nazionalak bihurtzen dira nagusi eta [[Pöyrisjärvi aintzira|Pöyrisjärvi]] aintziraren bazterreko dunak aldiz, landare ezohikoen bizilekua da. Ipar-mendebaldeko lurretan eta 600 metro goitiko ingurunetan ordea, [[Finlandia]]ko zuhaitzik gabeko [[tundra]] eremu bakanak daude. Azkenik, aipatzekoak dira inguru zingiratsu eta paduratsuak ere, [[Finlandia|herrialde]] osoko ospetsuenak baitira euren landare-mota anitzagatik.
Azalera guztiaren %80a baino gehiago, babestutako eremuek osatzen dute; haien artean aipatzekoak dira [[Käsivarsi Eremu Basatia]], [[Malla Natura Erreserba Hertsia]] eta [[Pallas-Yllästunturi Parke Nazionala]].
Faunari dagokienez, animalia polar batzuk eta uda partean iristen diren hegaztiez gain, ez dago animalia mota ugari klima hotza dela-eta. Uda partean iritsi eta zingiretako intsektuei esker bizirautea lortzen duten hegazti-motek osatzen dute talde ugariena; hala nola, [[Gavia stellata|aliota txikiak]], [[Aquila chrysaetos|arrano beltz]] eta [[Falco columbarius|belatz txikia]] bezalako harrapariak, luma dotoreko [[Philomachus pugnax|borrokalaria]]k, [[Gallinago gallinago|istingor arrunta]]k, [[Tringa glareola|kuliska pikarta]]k, [[Calcarius lapponicus|laponiako berdantza]]k, [[Motacilla flava|larre-buztainkara]]k, [[Stercorarius longicaudus|marikoi isats-luzeak]], [[Phalaropus lobatus|mendebal-txori mokomehea]]k, [[Fringilla montifringilla|mendi-txonta]]k, [[Circus cyaneus|mirotz zuria]]k, [[Anthus pratensis|negu-txirta]]k, [[Fringilla montifringilla|negu-txontak]], [[Luscinia svecica|papourdina]]k, [[Limicola falcinellus|txirri hankalaburrak]], [[Charadrius hiaticula|txirritxo handia]]k, [[Carduelis flammea|txoka gorritza]]k, [[Pluvialis apricaria|urre txirri arrunta]]k, [[Asio flammeus|zingira-hontza]]k eta [[Turdus torquatus|zozo paparzuria]]k. Gainera, hamazazpi ur-hegazti espezie desberdin aurkitu daitezke aintziretan, haien artean, [[Clangula hyemalis|ahate gorriztak]], [[Melanitta nigra|ahatebeltzak]], [[Melanitta fusca|ahatebeltz hegalzuri]]ak, [[Cygnus cygnus|beltxarga oihulariak]], [[Aythya marila|murgilari handi]]ak, [[Mergus albellus|zerra txikiak]] eta [[Anser erythropus|antzara hankagorriztak]], [[Anser fabalis|hankahoriak]], [[Anser albifrons|muturzuriak]] eta [[Anser erythropus|nanoak]]. [[Plectrophenax nivalis|Elur-berdantzak]], [[Nyctea scandiaca|elur-hontzak]], [[Lagopus muta|eper zuriak]], [[Charadrius morinellus|txirri lepokodunak]] eta [[Buteo lagopus|zapelatz galtzadunak]], aldiz, mendi goialdean bizi diren hegaztiak dira. [[Lappi]]ko negu gogorrak irautea lortu duten hegazti bakarrak, [[Lagopus muta|eper zuriak]], [[Lagopus lagopus|eskandinaviako lagopodoak]], [[Parus montanus|kaskabeltz handiak]], [[Parus cinctus|laponiako kaskabeltzak]] eta [[Picoides tridactylus|okil hiruatzak]] dira <ref>[http://www.luontoon.fi/page.asp?Section=5654 Pöyrisjärven erämaa]</ref>.
==Ezaugarriak==
Ugaztunen taldea, berriz, [[Alces alces|altzeek]], [[Alopex lagopus|azeri artiko]] eta [[Vulpes vulpes|gorriek]], [[Mustela vison|bisoi amerikarrek]], [[Mustela nivalis|erbinude arrunt]] eta [[Mustela erminea|zuriek]], [[Gulo gulo|jatunek]], [[Ursus arctos|hartz arreek]], [[Lynx lynx|ipar-katamotzek]], [[Lemmus lemmus|lemingek]], [[Canis lupus|otsoek]], [[Sorex minutus|satitsu txikie]]k, [[Neomys fodiens|ur-satitsu hankazuriek]] eta, gehienbat, etxekotuak diren [[Rangifer tarandus|elur-oreinek]] osatzen dute, batik bat. Hauek, [[Käsivarsi Eremu Basatia|Käsivarsi]], [[Pulju Eremu Basatia|Pulju]], [[Pöyrisjärvi Eremu Basatia|Pöyrisjärvi]] eta [[Tarvantovaara Eremu Basatia|Tarvantovaara]] bezalako [[Finlandiako Eremu Basatiak|eremu basatietan]], [[Pallas-Yllästunturi Parke Nazionala|Pallas-Yllästunturi Parke Nazionalean]] eta [[Malla Erreserba Naturala|Malla Natura Erreserban]] daude babestuak.
Udalerria [[Zirkulu Polar Artikoa]]ren gainean dago, 200-300 bat km; honenbestez, [[gauerdiko eguzki]] eta [[gau polar]] fenomenoak oso ohikoak dira. Lehenengoan, eguzkiak udalerriaren zerua betetzen du maiatzaren 22tik uztailaren 23ra eta bigarrenean aldiz, iluntasuna nagusitzen da abenduaren 2tik urtarrilaren 11era. [[Klima subartikoa]] da nagusi udalerrian eta ondorioz, tenperatura leunak jasaten dituzte udan, baina neguak hotzak eta luzeak izan ohi dira. Hala ere, neguak ez dira [[Lappi]] erdialdean bezain hotzak, [[Ozeano Artikoa|Ozeano Artikora]] iristen diren ur-korronte beroek neguak leuntzen baitituzte. [[Samitar]]rek antzinean eta gaur egun oraindik egiten dituzten egutegietan zortzi urtaro bereizten dituzte: ''udaberri-negua, udaberria, aitzinuda, uda, aitzinudazkena, udazkena, aitzinegua'' eta ''negu iluna''. [[Aurora Boreal]]ak bestalde, oso ohikoak izaten dira neguko gau ilun eta oskarbietan, hala nola, lau gautatik hirutan ematen den fenomenoa da <ref>[http://www.joensuu.fi/biologia/mh/lukas.pdf Biologia datuak]</ref>.
[[Fitxategi:Malla2.jpg|250px|left|thumb|[[Malla Natura Erreserba]].]]
{{Enontekiöko klimograma}}
Udalerriko eta [[Finlandia]] osoko sabaia, iparraldeko [[Eskandinaviako mendiak|Eskandinaviako mendietan]] dagoen [[Halti]] (1328 m) mendixka da; hala ere, [[Saana]] da udalerriko mendi ospetsuena, urtero turista gehien erakartzen dituena baita. [[Finlandia|Herrialdeko]] ur-jauzi handienak ere, udalerrian kokatzen da, [[Pihtsusköngäs|Pihtsusköngäs]] ur-jauziak, non arrasti lainotsuetan inguru misteriotsu bat sortzen den. Aintzira ezagun eta nagusienak, [[Pöyrisjärvi aintzira|Pöyrisjärvi]], [[Ounasjärvi]] eta izen bereko [[Kilpisjärvi|herrixkaren]] ondoan dagoen [[Kilpisjärvi aintzira|Kilpisjärvi]] aintzirak dira.
Udalerriko eta [[Finlandia]] osoko sabaia, iparraldeko [[Eskandinaviako mendiak|Eskandinaviako mendietan]] dagoen [[Halti]] (1328 m) mendixka da; hala ere, [[Saana]] da udalerriko mendi ospetsuena, urtero turista gehien erakartzen dituena baita. [[Finlandia|Herrialdeko]] ur-jauzi handienak ere udalerrian daude; arrasti lainotsuetan inguru misteriotsu bat sortzen duen [[Pihtsusköngäs]] ur-jauzia, esaterako. Aintzira ezagun eta nagusienak [[Ounasjärvi]], [[Pöyrisjärvi aintzira|Pöyrisjärvi]] eta izen bereko [[Kilpisjärvi|herrixkaren]] ondoan dagoen [[Kilpisjärvi aintzira|Kilpisjärvi]] aintzirak dira.
Guztira, 825 aintzira daude [[Enontekiö]]n eta bere azalera guztiaren 300 km²-a baino gehiago osatzen dute. Baso-eremua aldiz, %19koa baino ez da eta beste guztia, zelai zabalek, inguru zingiratsu eta paduratsuek, eta [[tundra]] eremuek osatzen dute. Azkenik, lurrarenLurraren %83a jabetza nazionala da eta honetan [[Pallas-Yllästunturi Parke Nazionala]] eta, [[Malla Natura Erreserba Hertsia]] bezalakoeta babestutako[[Käsivarsi lurrakEremu aurkituBasatia|Käsivarsi]], daitezke.[[Pulju GainontzekoaEremu Basatia|Pulju]], [[EnontekiöPöyrisjärvi Eremu Basatia|Pöyrisjärvi]] herriareneta lurrek,[[Tarvantovaara Eremu Basatia|Tarvantovaara]] [[Finlandiako Eremu Basatiak|eremu basatiak]] daude; gainontzeko lurrak baso txikiek eta jabetza pribatuek osatzen dute.
[[Lappi|Ipar Laponia]] eta [[Lappi|basoen Lappi lurraldeen]] artean dago [[Enontekiö]] eta, ondorioz, hegoaldeko eta iparraldeko espezieak tartekatzen dira bere habitat anitzean. Bertako naturagatik eta era askotako espezieen ondorioz, ikerkuntza talde ugari ari da gaur egun lanean <ref>[http://www.luontoon.fi/page.asp?Section=5158 Pallas-Yllästunturin kansallispuisto]</ref>. Ikerkuntza talde hauek, bai nazionalak, bai nazioartekoak dira, eta bertako airea [[Europa|Europa kontinente]] osoko garbiena delaz ohartu dira. Beste ikerketa arlo batzuk, turismoaren ondorioak ingurugiroan edota zuhaitz bakanduen eta zingiren eskualdeak izan ohi dira.
Udalerria [[Zirkulu Polar Artikoa]]ren gainean dago; honenbestez, eguzkia, 73 egunetan [[Gauerdiko eguzkia|ezkutatu gabe]] egoten da udetan eta neguetan, aldiz, 51 eguneko [[Gau polarra|lo sakona]] edukitzen du. [[Lappi]]ko [[gauerdiko eguzki]] eta [[gau polar]] ospetsuak. [[Klima artikoa]] da nagusi udalerrian eta, ondorioz, tenperatura leunak jasaten dituzte udan, baina neguak hotzak eta luzeak izan ohi dira. Hala ere, neguak ez dira gainontzeko [[Lappi]]n bezain hotzak, [[Ozeano Artikoa|Ozeano Artikora]] iristen diren ur-korronte beroek neguak leuntzen baitituzte. [[Aurora Boreal|Aurora borealak]], bestalde, oso ohikoak izaten dira irailetik urrira eta martxo eta apiril bitartean <ref>[http://www.joensuu.fi/biologia/mh/lukas.pdf Biologia datuak]</ref>.
=== Babestutako eremuak ===
[[Fitxategi:View from saana.JPG|375px|right|thumb|[[Saanatunturi|Saana mendixkatik]] ikusten diren paraje izugarriak.]]
{{sakontzeko|Enontekiöko babestutako eremuak}}
[[Fitxategi:Enontekiökogeografia.svg|200px|right|thumb|[[Enontekiö]]ko geografiaren mapa.]]
[[Finlandia]] osoko [[Finlandiako udalerriak|udalerri]] handienetarikoa izateaz gain, lur-jabetza nazionalaren ehuneko handiena dauka, %83a. Bertan, [[Finlandiako Parke Nazionalak|parke nazionalak]], [[Finlandiako Natura Erreserba Hertsiak|natura erreserba hertsiak]] eta [[Finlandiako Eremu Basatiak|eremu basatiak]] daude, [[Enontekiö|udalerriaren]] azalera guztiaren %80a baino gehiago osatzen dutenak:
== Aintzirak ==
{|
|- valign="top"
|
|
|
|
|
|
[[Finlandiako Parke Nazionalak|Parke Nazionalak]]
* 1. [[Pallas-Yllästunturi Parke Nazionala|Pallas-Yllästunturi]]
[[Finlandiako Natura Erreserba Hertsiak]]
* 2. [[Malla Natura Erreserba Hertsia|Malla]]
|
|
|
|
|
|
|
|
|
[[Finlandiako Eremu Basatiak|Eremu Basatiak]]
* 3. [[Käsivarsi Eremu Basatia|Käsivarsi]]
* 4. [[Pöyrisjärvi Eremu Basatia|Pöyrisjärvi]]
* 5. [[Pulju Eremu Basatia|Pulju]]
* 6. [[Tarvantovaara Eremu Basatia|Tarvantovaara]]
|}
===Fauna===
Faunari dagokienez, animalia polar batzuk eta uda partean iristen diren hegaztiez gain, ez dago animalia mota ugari klima hotza dela-eta. Uda partean iritsi eta zingiretako intsektuei esker bizirautea lortzen duten hegazti-motek osatzen dute talde ugariena; hala nola, [[Gavia stellata|aliota txikiak]], [[Aquila chrysaetos|arrano beltz]] eta [[Falco columbarius|belatz txikia]] bezalako harrapariak, luma dotoreko [[Philomachus pugnax|borrokalaria]]k, [[Gallinago gallinago|istingor arrunta]]k, [[Tringa glareola|kuliska pikarta]]k, [[Calcarius lapponicus|laponiako berdantza]]k, [[Motacilla flava|larre-buztanikara]]k, [[Stercorarius longicaudus|marikoi isats-luzeak]], [[Phalaropus lobatus|mendebal-txori mokomehea]]k, [[Fringilla montifringilla|mendi-txonta]]k, [[Circus cyaneus|mirotz zuria]]k, [[Anthus pratensis|negu-txirta]]k, [[Fringilla montifringilla|negu-txontak]], [[Luscinia svecica|papourdina]]k, [[Limicola falcinellus|txirri hankalaburrak]], [[Charadrius hiaticula|txirritxo handia]]k, [[Carduelis flammea|txoka gorritza]]k, [[Pluvialis apricaria|urre txirri arrunta]]k, [[Asio flammeus|zingira-hontza]]k eta [[Turdus torquatus|zozo paparzuria]]k. Gainera, hamazazpi ur-hegazti espezie desberdin aurkitu daitezke aintziretan, haien artean, [[Clangula hyemalis|ahate gorriztak]], [[Melanitta nigra|ahatebeltzak]], [[Melanitta fusca|ahatebeltz hegalzuri]]ak, [[Cygnus cygnus|beltxarga oihulariak]], [[Aythya marila|murgilari handi]]ak, [[Mergus albellus|zerra txikiak]] eta [[Anser erythropus|antzara hankagorriztak]], [[Anser fabalis|hankahoriak]], [[Anser albifrons|muturzuriak]] eta [[Anser erythropus|nanoak]]. [[Plectrophenax nivalis|Elur-berdantzak]], [[elur-hontz]]ak, [[eper zuri]]ak, [[Charadrius morinellus|txirri lepokodunak]] eta [[Buteo lagopus|zapelatz galtzadunak]], aldiz, mendi goialdean bizi diren hegaztiak dira. [[Lappi]]ko negu gogorrak irautea lortu duten hegazti bakarrak, [[Lagopus muta|eper zuriak]], [[Lagopus lagopus|eskandinaviako lagopodoak]], [[Parus montanus|kaskabeltz handiak]], [[Parus cinctus|laponiako kaskabeltzak]] eta [[Picoides tridactylus|okil hiruatzak]] dira <ref>[http://www.luontoon.fi/page.asp?Section=5654 Pöyrisjärven erämaa]</ref>.
Ugaztunen taldea berriz, [[Alces alces|altzeek]], [[azeri artiko]] eta [[Vulpes vulpes|gorriek]], [[Mustela vison|bisoi amerikarrek]], [[erbinude arrunt]] eta [[Mustela erminea|zuriek]], [[jatun]]ek, [[hartz arre]]ek, [[ipar-katamotz]]ek, [[Lemmus lemmus|lemingek]], [[otso]]ek, [[Sorex minutus|satitsu txikie]]k, [[Neomys fodiens|ur-satitsu hankazuriek]] eta [[elur-orein]] basati eta etxekotuek osatzen dute, batik bat. Hauek, lehen aipaturiko [[Finlandiako Eremu Basatiak|eremu basatietan]], [[Pallas-Yllästunturi Parke Nazionala|Pallas-Yllästunturi Parke Nazionalean]] eta [[Malla Natura Erreserba Hertsia]]n daude babestuak.
[[Salvelinus alpinus|Amuarrain artiko]] handiak, [[Salmo trutta|amuarrain marroiak]] eta [[Salmo salar|izokinak]] dira aintzira eta ibaietako nagusiak.
===Landaredia===
Klima mota ezberdinak baldintzatuta, hazten diren landare-motak anitzak dira; hegoaldeko muga [[izei]]en esku dago, baina iparralderantz jotzen dugun heinean, [[pinu]]diak agertzen hasten dira. [[Hetta]] herriaren inguruan, [[Betula pendula|urki zilarkara]] zuhaitz nazionalak bihurtzen dira nagusi eta [[Pöyrisjärvi aintzira|Pöyrisjärvi]] aintziraren bazterreko dunak aldiz, landare ezohikoen bizilekua da. Ipar-mendebaldeko lurretan eta 600 metro goitiko ingurunetan ordea, [[Finlandia]]ko zuhaitzik gabeko [[tundra]] eremu bakanak daude. Azkenik, aipatzekoak dira landare-mota anitzagatik bertako inguru zingiratsu eta paduratsuak [[Finlandia|herrialde]] osoko ospetsuenak direla.
[[Vaccinium vitis-idaea|Ahabia gorriak]], [[Saxifraga hirculus|harrautsiak]] eta [[Arctostaphylos uva-ursi|azeri-mahatsak]] inguru zingiratsuetan hauteman daitezken hiru landare espezietako batzuk dira. [[Campanula uniflora|Ezkilaloreak]], [[Potentilla nivea|potentillak]], [[Viola biflora|bioletak]] eta [[Rhododendron lapponicum|azaleak]] besteak beste, euren tokia aurkitu dute ere [[Enontekiö|udalerriko]] [[Mendixka|mendixka]] izoztuetan<ref>[http://www.luontoon.fi/page.asp?Section=5667 Tarvantovaaran erämaa]</ref>.
==Zehaztasunak==
=== Aintzirak ===
{{sakontzeko|Enontekiöko aintzirak}}
[[Enontekiö]] udalerria [[Finlandia]] osoko aintzira gehien dituen udalerrietako bat da; guztira, 825 aintzira daude [[Enontekiö|udalerrian]] eta bere azalera guztiaren 300 km²-a baino gehiago osatzen dute.
Hauek dira garrantzitsuenak:
[[Fitxategi:Enontekiökoaintzirak.png|350px|left|Enontekiöko aintziren mapa]]
{|
|- valign="top"
|}
<small>''' Garrantzitsuenak beltzez. '''</small>
=== Ibaiak ===
{{Enontekiöko aintzirak}}
== Babestutako eremuak ==
{{sakontzeko|Enontekiöko babestutako eremuak}}
[[Finlandia]] osoko [[Finlandiako udalerriak|udalerri]] handienetarikoa izateaz gain, lur-jabetza nazionalaren ehuneko handiena dauka, %83a. Bertan, [[Finlandiako Parke Nazionalak|Parke Nazionalak]], [[Finlandiako Erreserba Naturalak|Erreserba Naturalak]] eta [[Finlandiako Eremu Basatiak|Eremu Basatiak]] daude, [[Enontekiö|udalerriaren]] azalera guztiaren %60 baino gehiago osatzen dutenak; guztira, 5.139 km² ([[Araba]] eta [[Bizkaia|Bizkaia lurraldeak]] bezain handia).
=== Berezitasunak ===
[[Lappi|Ipar Laponia]] eta [[Lappi|basoen Lappi lurraldeen]] artean dago [[Enontekiö]] eta, ondorioz, hegoaldeko eta iparraldeko espezieak tartekatzen dira bere habitat anitzean. Bertako naturagatik eta era askotako espezieen ondorioz, ikerkuntza talde ugari ari da gaur egun lanean <ref>[http://www.luontoon.fi/page.asp?Section=5158 Pallas-Yllästunturin kansallispuisto]</ref>. Ikerkuntza talde hauek, bai nazionalak, bai nazioartekoak, hala nola, bertako airea [[Europa|Europa kontinente]] osoko garbiena dela ohartu dira. Beste ikerketa arlo batzuk, turismoaren ondorioak ingurugiroan edota zuhaitz bakanduen eta zingiren eskualdeak izan ohi dira. Izan ere, eremu babestu gehienak, zingiraz, mendixkez eta [[tundra]] eremuez osaturik daude.
[[Fitxategi:Enontekiökobabestutakoeremuak.png|300px|right|[[Enontekiö]]ko babestutako eremuen banaketa.]]
Aipatzekoak dira bertako [[urki]]di ([[Betula pendula|urki zilarkarak]]) eta [[pinu]]diak, eta [[Pöyrisjärvi aintzira]]ko duna ikuspegi ezohikoa.
=== Banaketa ===
{|
|- valign="top"
|
|
|
|
|
|
[[Finlandiako Parke Nazionalak|Parke Nazionalak]]
* 1. [[Pallas-Yllästunturi Parke Nazionala|Pallas-Yllästunturi]]
[[Finlandiako Natura Erreserbak]]
* 2. [[Malla Natura Erreserba|Malla]]
|
|
|
|
|
|
|
|
|
[[Finlandiako Eremu Basatiak|Eremu Basatiak]]
* 3. [[Käsivarsi Eremu Basatia|Käsivarsi]]
* 4. [[Pöyrisjärvi Eremu Basatia|Pöyrisjärvi]]
* 5. [[Pulju Eremu Basatia|Pulju]]
* 6. [[Tarvantovaara Eremu Basatia|Tarvantovaara]]
|}
=== Fauna eta Landaredia ===
==== Fauna ====
Faunari dagokienez, animalia polar batzuk eta uda partean iristen diren hegaztiez gain, ez dago animalia mota ugari klima hotza dela-eta. Uda partean iritsi eta zingiretako intsektuei esker bizirautea lortzen duten hegazti-motek osatzen dute talde ugariena; hala nola, [[Gavia stellata|aliota txikiak]], [[Aquila chrysaetos|arrano beltz]] eta [[Falco columbarius|belatz txikia]] bezalako harrapariak, luma dotoreko [[Philomachus pugnax|borrokalaria]]k, [[Gallinago gallinago|istingor arrunta]]k, [[Tringa glareola|kuliska pikarta]]k, [[Calcarius lapponicus|laponiako berdantza]]k, [[Motacilla flava|larre-buztainkara]]k, [[Stercorarius longicaudus|marikoi isats-luzeak]], [[Phalaropus lobatus|mendebal-txori mokomehea]]k, [[Fringilla montifringilla|mendi-txonta]]k, [[Circus cyaneus|mirotz zuria]]k, [[Anthus pratensis|negu-txirta]]k, [[Fringilla montifringilla|negu-txontak]], [[Luscinia svecica|papourdina]]k, [[Limicola falcinellus|txirri hankalaburrak]], [[Charadrius hiaticula|txirritxo handia]]k, [[Carduelis flammea|txoka gorritza]]k, [[Pluvialis apricaria|urre txirri arrunta]]k, [[Asio flammeus|zingira-hontza]]k eta [[Turdus torquatus|zozo paparzuria]]k. Gainera, hamazazpi ur-hegazti espezie desberdin aurkitu daitezke aintziretan, haien artean, [[Clangula hyemalis|ahate gorriztak]], [[Melanitta nigra|ahatebeltzak]], [[Melanitta fusca|ahatebeltz hegalzuri]]ak, [[Cygnus cygnus|beltxarga oihulariak]], [[Aythya marila|murgilari handi]]ak, [[Mergus albellus|zerra txikiak]] eta [[Anser erythropus|antzara hankagorriztak]], [[Anser fabalis|hankahoriak]], [[Anser albifrons|muturzuriak]] eta [[Anser erythropus|nanoak]]. [[Plectrophenax nivalis|Elur-berdantzak]], [[Nyctea scandiaca|elur-hontzak]], [[Lagopus muta|eper zuriak]], [[Charadrius morinellus|txirri lepokodunak]] eta [[Buteo lagopus|zapelatz galtzadunak]], aldiz, mendi goialdean bizi diren hegaztiak dira. [[Lappi]]ko negu gogorrak irautea lortu duten hegazti bakarrak, [[Lagopus muta|eper zuriak]], [[Lagopus lagopus|eskandinaviako lagopodoak]], [[Parus montanus|kaskabeltz handiak]], [[Parus cinctus|laponiako kaskabeltzak]] eta [[Picoides tridactylus|okil hiruatzak]] dira <ref>[http://www.luontoon.fi/page.asp?Section=5654 Pöyrisjärven erämaa]</ref>.
[[Fitxategi:Käsivarsi porot 1.JPG|200px|right|thumb|[[Elur-orein]]ak [[Käsivarsi Eremu Basatia|Käsivarsin]].]]
Ugaztunen taldea, berriz, [[Alces alces|altzeek]], [[Alopex lagopus|azeri artiko]] eta [[Vulpes vulpes|gorriek]], [[Mustela vison|bisoi amerikarrek]], [[Mustela nivalis|erbinude arrunt]] eta [[Mustela erminea|zuriek]], [[Gulo gulo|jatunek]], [[Ursus arctos|hartz arreek]], [[Lynx lynx|ipar-katamotzek]], [[Lemmus lemmus|lemingek]], [[Canis lupus|otsoek]], [[Sorex minutus|satitsu txikie]]k, [[Neomys fodiens|ur-satitsu hankazuriek]] eta, gehienbat, etxekotuak diren [[Rangifer tarandus|elur-oreinek]] osatzen dute, batik bat.
==== Arrantza ====
Eremu hau arrantza paradisu bat da, [[Salvelinus alpinus|amuarrain artiko]] handi ugari baitago bertako aintziretan. Bestetik, [[Poroeno]], [[Rommaeno]], [[Valtijoki]] eta [[Lätäseno]] ibaiak, [[Salmo trutta|amuarrain marroiez]] horniturik daude, azken urteetan agertu diren hainbat [[Salmo salar|izokinez]] gain.
==== Landaredia ====
[[Vaccinium vitis-idaea|Ahabia gorriak]], [[Saxifraga hirculus|harrautsiak]] eta [[Arctostaphylos uva-ursi|azeri-mahatsak]] inguru zingiratsuetan hauteman daitezken hiru landare espezietako batzuk dira. [[Campanula uniflora|Ezkilaloreak]], [[Potentilla nivea|potentillak]], [[Viola biflora|bioletak]] eta [[Rhododendron lapponicum|azaleak]] besteak beste, euren tokia dute ere [[Enontekiö|udalerriko]] [[Mendixka|mendixketan]] <ref>[http://www.luontoon.fi/page.asp?Section=5667 Tarvantovaaran erämaa]</ref>.
[[Tundra]] eremuetatik ihes egiten duten oihanetan, [[Betula pendula|urki zilarkara]], [[pinu]] eta [[izei|izeiak]] aurki daitezke esaterako.
{{Enontekiöko babestutako eremuak}}
== Ibaiak ==
{{sakontzeko|Enontekiöko ibaiak}}
[[Enontekiö]] udalerria [[Finlandia]] osoko ibai gehien dituen udalerrietako bat da.
|}
<small>''' Garrantzitsuenak beltzez. '''</small>
=== Mendixkak ===
{{Enontekiöko ibaiak}}
== Mendixkak ==
[[Irudi:Saivaara.JPG|200px|right|thumb|[[Saivaara]] mendixka.]]
{{sakontzeko|Enontekiöko mendixkak}}
[[Finlandia]] osoko gailur altuenak dituen udalerria da. [[Finlandia|Herrialdeko]] 50 gailur altuenetatik 44, [[Enontekiö]]n daude. Gutxi dira 1.000 metroak igarotzen dituztenak; izan ere, [[Halti]] mendixkak, garaienak, 1.324 metro baino ez baititu.
|}
<small>''' Nagusiak beltzez. '''</small>
=== Ur-jauziak ===
{{Enontekiöko mendixkak}}
== Ur-jauziak ==
[[Irudi:Pihtsusköngäs.JPG|200px|right|thumb|[[Pihtsusköngäs]] ur-jauzia.]]
{{sakontzeko|Enontekiöko ur-jauziak}}
[[Finlandia]] osoko ur-jauzi ospetsuenak dituen [[Enontekiö|udalerria]] da ere; hala nola, [[Finlandia]]ko garaiena den [[PihtsusköngäsKitsiputous]] ur-jauzia.
Hauek dira ezagunenak:
|
* [[Kitsiputous]]
|
* '''[[Pihtsusköngäs]]'''
|}
<small>''' NagusiakEzagunena beltzez. '''</small>
{{Enontekiöko ur jauziak}}
== Kanpo loturak ==
{|
|
* [http://www.enontekio.fi/ Enontekiöko webgune ofiziala] {{en}}
|
* [http://www.luontoon.fi/default.asp?Section=4973 Eremu babestuak] {{en}}
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|23}}
{{Enontekiöko babestutako eremuak}}
|
