Eneko Arista: berrikuspenen arteko aldeak

'''Eneko Aritza''' ([[770]] inguru - [[852]] inguru) [[Nafarroa]]ko erregeen dinastian lehen izen ezaguna da, nahiz eta oraindik ez errege eta ez [[Nafarroa]]ko deitu (ezta [[Iruñe]]ko ere). [[Karolingiar leinua|Karolingiar inperio]]aren aurka aurkeztu ziren jauntxoen artean buruzagi zen. [[KordobaKordobako emirerria|Kordobako emirren]]ko emireen menpeko nahiago izatea erabaki zuen eta berari bidaltzen zizkion atxilotutako karolingiar soldaduak. Tratua zuzenean [[Tutera]]ko [[Banu Qasi]] familiarekin egin zuen.

'''Eneko Aritza''' [[770]]. urte inguruan jaio zen eta gutxi gorabehera 852an[[852]]an hil zen. Eneko IñigoEneko Ximenez izeneko Pirineoetako[[Pirinioak|Pirinioetako]] buruzagi baten semea zen, '''[[Aritza''' leinua|Aritza]] izeneko familiakoa, IX - X. m. bizi izan zena. [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] errege dinastia izango zenaren sortzailea, '''[[Aritza leinua|Aritzaren''']] inguruan sortu baitzen [[Iruñe]]ko erret dinastia, Iñigotarrak izenez ere ezaguna.

824an[[824]]an, [[Pepin I]].a]] errege frankoak eta bere menpeko jaun euskaldunak armada bidali zuten [[Iruñe]]ra, baina bueltakoan, [[Orreaga]]-Garaziko mendietan, [[Eneko Aritza]]kAritzak eta bere suhiek frankoen armadari garaitu zitzaien. [[Eblo]] eta [[Aznar Galindez I.a]] kondeak preso hartu zituzten. Baskoi nobleek Eneko Aritza errege goratu eta [[Iruñeko erresumaErresuma]] sortu zuten (824). Eneko Aritza saiatu zen buruzagi euskaldunekin harreman onak izaten eta familia loturak hedatzen, Tuterako[[Tutera]]ko [[Banu KasiQasi]] godo musulmanekin[[musulman]]ekin eta [[Gartzia I.a Galindez|Gartzia "Gaiztoa"]] [[Aragoiko konderria|Aragoiko kondearekin]] bereziki. Lau seme alaba izan zituen: Asona, Muza[[Musa ibn Fortun|Musa Ibn MuzaMusa Ibn Fortunekin]] ezkondu zena; Galindo; Ona, [[Gartzia I.a Galindez|Gartzia Gaiztoarekin]] ezkondua; eta [[Nafarroako Gartzia I.a Eneko|Gartzia Eneko]] Iruñeko hurrengo errege izango zena. Halaber, Arabako Bela eta Belasko familiekin eta [[Frankoak|frankoen]] menpe bizi ziren Pirineoz[[Pirinioak|Pirinioez]] bestaldeko euskaldunek bera alde jartzen.

Garai hartan [[Iruñea]] zenez baskoien[[baskoi]]en hiri nagusia, Eneko Aritzak bertan kokatu zuen bere gortea. Iruñea leku estrategikoa bilakatzearekin batera frankoen eta arabiarren jomuga ere bihurtu zen. Eneko Aritzak ez zuen euskaldun guztiak aginte bakar batera ekartzea lortu, baina, baskoi-euskaldunak bizi ziren lurraldetara zabaldu zituen bere ekintza armatuak. Arabako lurraldeek etengabe jasaten zuten [[Asturias]] aldeko godoen, Kasio familiaren eta Zaragozako[[Zaragoza]]ko musulmanen erasoei aurre egin eta Iparraldetik zetozen [[Frankoak|frankoei]] eutsi egin zien.

842an[[842]]an, [[Kordoba]]ko [[Abd ar-Raman II.a]] emirrak eraso egitea agindu zuen [[Banu Qasi|Qasitarren]] kontra, bere aurka altxa zirelako. [[Musa ibn Musa|Musa ibn Musa ibn Fortun]] [[Banu Qasi|qasitarrak]] laguntza eskatu zion anaiorde eta aitaginarreba zuen Eneko Aritzari eta biek bat eginda egin zieten aurre arabiarrei. [[Arabiar]]rak [[Iruñe]]ko lurretatik eragoztea lortu zuten, baina, hurrengo urtean ([[843]]) sartu ziren haien tropak hiriburuan. [[Eneko Aritza]] zauritu egin zuten bataila horretan eta bere semea Fortun Enekones batailan hil zuten. Hala ere, bakea egin ondoren arabiarrek onartu egin zizkioten errege euskaldunari bere lurrak.

Bien bitartean Europan [[VerdunEuropa]]gon Banaketa[[Verdungo banaketa]] egin zen ([[843]]) eta 850ean[[850]]ean, berriz, '''Eneko Aritza''' Iruñeko erregeak eta [[Karlos Burusoila]] [[Frantzia]] eta [[Akitania]]ko erregeak Bake-Ituna egin zuten. '''Eneko Aritzaren''' garaian errotu ziren [[Nafarroa]]ko lurretan monasterioak, [[Leireko monasterioa|Leirekoa]] bereziki. Bere semea [[Nafarroako Gartzia I.a Eneko|Gartzia Eneko]] ([[852]] - [[870]]) izan zen [[Iruñeko erresuma]]n ondorengo erregea.

*'''Nunila''', [[Gartzia I.a Galindez|Gartzia “Gaiztoa”]] [[Aragoiko konderria|Aragoikoa kondea]] ezkondu zuena.

[[Kategoria:Euskal770eko Herriko Erdi Aroajaiotzak]]