t
Robot: Automated text replacement (- bait d + bait)
t (robota Erantsia: sq:Superpërcjellshmëria) |
t (Robot: Automated text replacement (- bait d + bait)) |
||
|
Propietate hau material mota desberdinetan gertatzen da, arruntzat ditugun aluminio edo eztainuan adibidez, hala nola beste zenbait aleazio eta astunki dopatutako erdieroaleetan. Aldiz propietate hau ez dugu material ferromagnetiko edo metal nobleetan aurkitzen ([[zilar]]ra edota [[urre]]a).
1986. urtetik aintzinerat material exotiko berriak aurkitu dira, [[zeramika]] bereziak, zeinen tenperatura kritikoa <math> T_c </math> [[nitrogeno]] likidoaren tenperatura baino altuagoa den. Aurkikuntza honen bidez, ikerlarien interesa supereroalengana zuzendu da era harrigarrian, material mota hauetan ez
== Propietate fisikoak ==
=== Supereroankortasunera fase trantsitzioa ===
[[Fitxategi:Cvandrhovst.png|thumb|right|400px|Bero ahalmen (c<sub>v</sub>) eta erresistibitatearen (ρ) portaera supereroankortasunerako fase trantzisioan]]
Supereroaleek tenperatura kritiko baten azpitik soilik jokatzen dute era berezi horretan. <math>T_c</math> hori materialetik materialera aldatzen da, adibidez supereroale ''arruntetan'', merkurioa kasu, 1 K eta 20 K arteko balioak hartzen ditu tenperatura kritikoak, merkurioan zehazki 4.2 K. 2001 urterarte <math>MgB_2</math> zen 39 K-etako tenperatura kritikoarekin material arruntetako tenperatura kritiko handiena zuena, eta dirudiena baino exotikoagoa da, beste boranoekin konparatuz <math>T_c</math> oso altua
Kobrearen oxidoekin osatutako supereroaleek 92 K-eko tenperatura kritikoak dituzte, adibidez <math>YBa_2Cu_3O_7</math>, eta merkurioz egindakoak 130 K-etako tenperatura kritikora heldu dira. Badirudi 150 K-etakoa dela gaur egungo errekorra. Material supereroale arruntetarako (lehengo motakoetarako) badago azalpen teorikorik propietate hau azaltzeko, aldiz ezin da azken hauetara hedatu (bigarren motakoak). Supereroankortasunera daramatzan prozesua fase trantsiziotzat hartzen da beste propietate fisiko batzuk aldatu egiten direlako ere bai. Materialaren bero espezifikoak, kasu, jauzi bat jasaten du; supereroale izatera pasatzen den trantsizioan lineala izatetik <math>e^{-\alpha/T}</math> bezalako menpekotasuna izatera pasatzen da, <math>\alpha</math> konstante arbitrarioa izanik.
=== Meissner efektua ===
Supereroale bati <math>\vec{B}</math> eremu magnetiko ahul bat aplikatzen badiogu, eremua materialean <math>\lambda</math> distantzia bat sartuko da, '''Londonen sartze-sakonera''' deritzona, baina segituan eremua barruan zerora joango. ''Meissner efektua'' deritzo supereroaleen barruan eremu magnetikoak egotearen ezintasunari, baina ez da diamagnetismo perfektuarekin nahastu behar, supereroaleen propietate esklusiboa
Diamagnetismo perfektuarekin duen ezberdintasuna zera da, Lenz-en legeari esker material diamagnetiko perfektu bat magnetizatzen saiatuko bagina, honek kontrako eremu magnetikoa sortuko lukeela bere gainean aplikatutakoa deuseztatzeko. Baina egoera supereroalera iritsi aurretik materialaren barruan eremu magnetikorik balego hortxe jarraituko luke. Aldiz Meissner efektuagatik, supeeroalearen barruan, hozketa aurretik zuen eremua kanporatuko luke, guk aplikatuko geniokenaz aparte.
1950eko hamarkadan supereroankortasuna azaltzeko Ginzburg eta Landauren teoria agertu zen, makroskopikoa, 2003an nobel saria jaso zuten horregatik. Azkenik 1957an supereroaleen propietateak mikroskopikoki azaltzen zituen teoria osotua sortu zuten, Bardeen, Cooper eta Schrieffer zientzilariek. Teoriari BCS deritzo, sortzaileen abizenen lehenengo hizkiekin. Horregatik 1972. urtean Fisikako Nobel Saria jaso zuten.
Supereroaleak modan jarri ziren eta elementu eta konposatu desberdinetarako egoera honen bilaketa sistematikoari ekin zitzaion. 1980 hamarkadara arte supereroankortasuna 30 K azpiko tenperaturan soilik ematen zela suposatzen zen, baina konposatu bereziak agertu ziren muga horren gainetik, lantanoz osatutako kobre oxidoaren perovskiten supereroankortasun egoera 35 Ketan topatu zen. Orokorrean metalen oxidoak, eta oxidoak orokorrean eroale ezin txarragotzat hartzen ziren, baina hamarkada horretatik aintzinerat mota honetako (ondoren bigarren motakoak deituak) material mordoa topatu dira, bilaketa sistematikoan jardun
2007ko martxorarte gutienez topatu izan den tenperatura altueneko supereroaleak 138 Ketakoa da.
| |||