Gaumata: berrikuspenen arteko aldeak

Kanbises Egiptoko kanpainan [[K. a. 522]]an hil zenean, [[Pertsiar Inperioa]]n ziurgabetasun garai bat nagusitu zen. Kanbises hil baino pixkat lehenago, bere anaia Bardiyak (Esmerdis [[greziera]]z) bere burua errege izendatu zuen [[Iran]]en, eta, bere aurrean, tronua konkistatzea lortu zuten Dario I.a buru zuten nobleen matxinada bat gertatu zen. Arazoa, idatzizko iturriek ematen duten informazioatik sortzen da, bereziki bitik: Behistungo inskripzioa (XI.etik XIII.erarteko zutabeak), Dario I.ak idatzarazi zuena, eta Herodotok, gertaera hauei buruz kontatzen duena. Bi idazkietan, Bardiya izeneko pertsonaia hau, aurretik, ezkutuan hila izan zen Kanbisesen anaiaren nortasuna ordezkatu zuen Gaumata izeneko azti bat bezala aurkezten da. Honela, Darioren ekintzak, erabateko legitimitatea lortzen du, Inperioan pertsiarren nagusitasuna arriskuan jartzen duen mediar usurpatzaile baten aurkako altxamendu legitimo bat bait zenbaitzen. Gaumata izeneko gobernari honen erregealdiak, ordena ekonomiko, sozial eta erlijiosoan aldaketak suposatu zituen. Zentzu honetan, Behistungo idazkunak kontatzen duenaren arabera, dirudienez, aztia, tokiko gurtzak ezabatzen saiatu zen, jainko nagusi bat sartzeko, beharbada, [[Ahura Mazda]].