Mudejar: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xabitxu (eztabaida | ekarpenak)
Orrialde berria: thumb|right|Estilo mudejarra [[Guadalupeko Monasterioan.]] [[Fitxategi:Sanlucar barrameda parroquia de la o portada de los pies.jpg|thumb|right|Oko Parr...
 
No edit summary
1. lerroa:
[[Fitxategi:Teruel - Torre de la catedral.JPG|thumb|200px||[[Teruel]]go katedralaren dorrea.]]
[[Fitxategi:Guadalupe1.jpg|thumb|right|Estilo mudejarra [[Guadalupeko Monasterioa]]n.]]
[[Fitxategi:Sanlucar barrameda parroquia de la o portada de los pies.jpg|thumb|right|Oko Parrokiaren atari mudejarra, [[Sanlúcar de Barrameda]]n.]]
'''Mudejar''' ([[gaztelania]]z ''mudéjar'', [[arabiera]]zko مدجّن [mudaǧǧan] hitzetik datorren hitz bat da''mudajjan'', ''"etxekoaetxekotu" edo "etxekotua" esan nahi duena eta kristauek,'') [[Erdi AroAroa]]ann [[Iberiar Penintsula]]nko gertatumusulmanek jasotako izena zen, [[Errekonkista]] garaian, euren hegoalderanzko aurrera egitean konkistatu zituzten lurraldeetan hauenostean kontrolpeanlurraldean geratu zirenzirenak musulmanakbaina izendatzeko[[kristautasun]]era erabiltzenbihurtu denagabekoak.
 
Erlijio islamiarra[[Islam]]a praktikatzen, euren hizkuntza[[arabiera]] erabiltzen eta euren ohiturak mantentzen utzi zitzaien. ''[[Aljama]]'' deituriko elkarteetan antolatzen ziren, autogobernu maila ezberdinekin, amore emate edo mendekotzemenderatze baldintzen arabera: [[Balear uharteenuharte]]en kasuan, erabateko esklabutzaesklabotza, beste kasu batzutanbatzuatan, lurrera lotura [[mirabetza]] feudal baldintzetan. Valentzian, [[mairu palierValentzia]]rakn, mairu ''palierrak'' deritzenak zeuden (erregearen babestuak), eta babes maila txikiagokoak (''decimati'' eta quintatiak''quintati'').
 
==Gizartea==
Mudejar gehienak, klase sozial apalekoak, ureztatze nekazaritzarekin (baratzak, ibarrak, terrazak magaletan...) lotura berezidun nekazariak ziren, edo artisau espezialduak (igeltserotza, ehungintza lanbideak ([[aker-larru]]ak, [[zeta]]k...)). Denboraren igaroan, elkarbizitza eta tolerantzia baldintzak gogortzen joan ziren, elkarteen arteko harreman sozial eta ekonomikoak mugatzen; ohiko [[harategi]]en banaketari (sakrifizio metodo berezian oinarritua), ezkontza misto eta harreman profesionalen debekua gehitu zitzaizkion.
 
Mudejar gehienak, klase sozial apalekoak, ureztatze nekazaritzarekin (baratzak, ibarrak, terrazak magaletan...) lotura berezidunbereziko nekazariak ziren, edo artisau espezialduakespezializatuak (igeltserotza, ehungintza lanbideak ([[aker-larru]]ak, [[zeta]]k...)). Denboraren igaroan, elkarbizitza eta tolerantzia baldintzak gogortzen joan ziren, elkarteen arteko harreman sozial eta ekonomikoak mugatzen; ohiko [[harategi]]en banaketari (sakrifizio metodo berezian oinarritua), ezkontza misto eta harreman profesionalen debekua gehitu zitzaizkion.
 
[[Matxinada mudejar]]rak ugariak izan ziren [[XIII. mende]]tik aurrera, eta toki batzuen despopulazioa eragin zuten (Guadalquivir ibaiaren ibarra, Alikante iparraldea), beste batzuetan mantendu egin ziren arren, batez ere ekialdean, Gaztelakoan (Murtzia) zein Aragoikoan (Valentziako erresumaren gainontzekoa -[[Denia]], [[Xativa]], [[Segorbe]]- eta baita [[Ebro]]ren aranean ere -[[Borja]], [[Tarazona]], [[Oska]], [[Teruel]], [[Zaragoza]], [[Calatayud]]-). [[Erdi Aro]]aren amaieran, [[Aragoiko Koroa]]ko biztanleriaren %11 osatzen zuten.
 
[[Granadako Gerra]]k ([[1482]]-[[1492]]), mudejar kontzeptua, behin betiko, penintsulako musulman guztientzat hedatu zuen. Hasiera batean, amore ematearen baldintzek, bertan jarraitzea eta euren erlijioa praktikatzen jarraitzea uzten zien, baina kristauek, adostutako baldintzen bete ez izanak, lehen gatazkak eragin zituen. [[AlbaicíngoAlbaicingo matxinada]]tik eta [[Granadako mudejarren matxinada]]tik [[1499]]an, [[1502]]ko dekretuagatik, kristautasunera bihurtzera behartuak izan ziren, honela, [[morisko]] deitzera pasatuz, guzti hau gora-behera, legez kanpo, euren erlijioa praktikatzen jarraitu zuten arren, baita euren ohitura ezberdinekin ere. [[1568]]ko [[Alpujarretako matxinada]]k, granadatarrakgranadarrak Gaztelan zehar sakabanatuak izatera eraman zuen (ez hala penintsula ekialdekoak), baita gizartean barneratuak izateko ezinezkotasunera ere, eta, pirata bereberekin[[berbere]]ekin eta [[Otomandar Inperio]]arekin zuten adostasunaren susmoak, [[1609]]an, [[moriskoen kanporatzea|moriskoak kanporatzeko]] erabakira eraman zuen.
 
==Artea==
[[Arte mudejarra]]k, eraikin kristauetan, estilo hispano arabiarreko eragin, elementu ([[ferra arku]]a) edo material hispano-arabiarrak edo [[arte hispano-arabiar]]ra aplikatzean zetzan, bertako gertakari bat zelarik, eta soilik hispaniarra, tradizio andalusiarreko igeltserotza lanean oinarritua material zehatzekin ([[adreilu]]a, [[azuleju]]a, [[kasetoidura]]n ikusitako zura).
{{sakontzeko|Arte mudejarra}}
 
[[Arte mudejarra]]k, eraikin kristauetan, estilo hispano arabiarreko eragin, elementu ([[ferra arku]]a) edo material hispano-arabiarrak edo [[arte hispano-arabiar]]ra aplikatzean zetzan, bertako gertakari bat zelarik, eta soilik hispaniarra, tradizio andalusiarreko igeltserotza lanean oinarritua material zehatzekin ([[adreilu]]a, [[azulejuazulejo]]a, [[kasetoidura]]n ikusitako zura).
 
== Ikus, gainera ==
 
*[[Aljamia]]
*[[Aljamia literatura]]
*[[Mozarabe]]
 
*[[Aragoiko mudejarra]]
{{commons|Category:Mudéjar}}
*[[Cuellarreko arkitektura mudejarra]]
 
[[ar:مدجنون]]