Wikipedia

Epitelio: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t Epitelio ehun izenburua Epitelio(r)en truke aldatu da
No edit summary
1. lerroa:
[[Fitxategi:Tkanka nablonkowa.png|thumb|300px|Epitelio motak]]
'''Epitelio ehunaEpitelioa''' oso estuki kokaturiko [[zelula]] geruzez osatutako [[ehun (biologia)|ehuna]] da, zelulen artean substantzia estrazelularrik gabea. Organoak estaltzen ditu [[Azal (anatomia)|azal]] eta [[heste]]en barne estaldura bezala. Ehun honek babes, jariapen eta xurgapen funtzioa ditu.
 
Odol hodi eta nerbio gabekoa da. Beti beste ehun batean gainean finkatzen da, normalean [[ehun konektibo]]aren gainean. Zelula epitelial eta konektiboaren arteko mugan [[xafla basal]]a aurkitzen da, matrize estrazelular bereziz eratutako geruza fina. Epitelio ehunak odol hodirik ez duenez, ehun konektiboan kokatutako odol hodietatik [[difusio]]z irtendako [[elikagai]]ez elikatuko dira epitelio zelulak.
6. lerroa:
Epitelio ehuna [[enbrioi]]aren hiru hozi geruzetatik eratorria da:
* [[Ektodermo]]tik: [[kornea]], [[epidermi]]a, [[sudur]] eta [[aho]] epitelioak
* [[Endodermo]]tik: liseri hodi eta asoziaturiko guruinen ([[are]]a, listu guruinak, [[gibel]]a) barne epitelioa eta arnas bideeenbideen barne epitelioa.
* [[Mesodermo]]tik: endotelioa, mesotelioa eta [[gonada]] eta [[giltzurrun]]en epitelioa.
35. lerroa:
 
=== Epitelio lau bakuna ===
Zelula lauek, [[zelula nukleo|nukleoa]] erdialdean irtenune bat eratuz dutenek, osatzen dute. Zelulak geruza batetanbatean antolatzen dira. Giltzurrun korpuskuluetako [[Bowman kapsula]]n, mesotelio moduan perikardio, peritoneo eta pleura geruzetan eta endotelio moduan odol hodi eta linfa bideak estaliz aurkitzen dugu mota honetako epitelioa.
 
=== Epitelio kubiko bakuna ===
Epitelio honetako zelulen itxura kubikoa da, hau da, luzeran zein lodieran antzeko neurria dute. Nukleo borobilak dituzte, erdialdean kokatuak. [[Obulutegi]]en epitelioan eta giltzurrun hodisketanhodixketan aurki daiteke.
 
=== Epitelio zilindriko bakuna ===
50. lerroa:
* Xafla basalarekin kontaktuan dauden zelulek '''hozi geruza''' edo geruza germinatiboa eratzen dute eta epitelioaren zelula guztien aitzindariak dira. Zelula kubikoz eratutako lerro batean antolatzen dira. Hauek zatikatu eta mugituz eratzen dira geruza desberdinak.
* Hozi geruzaren gainean '''geruza arantzatsua''' dago, zelula poligonal handiz eraturikoa. Geruza honen itxura arantzatsua zelulen arteko [[desmosoma]] lotura ugarietan datza.
* Geruza arantzatsuko zelulak lautuz doaz gorantza mugitzen diren heinean. Geruza horren gainean zelula lau gutxi batzuzbatzuez eraturiko geruza fin bat agertzen da, '''geruza bikortsua'''. Hemengo zelulak basofiloki tindatzen dira zitoplasman keratohialinazko bikorrakpikorrak metatzen dituztelako. Zelula nukleodunak azaltzen dituen gainazaleneko geruza da (hemendik gorago dauden geruzek, baldin badaude, ez dute zelula nukleodunik).
* Epitelio batzuetan gainazaleneko zelulek nukleoa eta organulu gehienak galdu eta [[keratina]]z betetzen dira, ezkatatuz. Ezkata itxurako zelula hilez eraturiko geruza horri '''geruza korneoa''' da, eosinofiloki tindatzen dena. Geruza korneoa azaltzen duten epitelioei, ''epitelio lau geruzatu keratinotsuak'' deritze. Azken mota honetako da esaterako epidermia.
 
65. lerroa:
 
Epitelioak funtzio bat baino gehiago bete dezake kokapena eta zelula motaren arabera:
* Gaineztadura epitelio guztiek xafla zelular jarraiakjarraituak eratzen dituzte, behealdeko ehun konektiboa ingurune mediotik zein barrunbeen argi aldetik isolatuz. Hauek langa selektibo gisa jokatzen dute substantzien garraioan. Alboko zelulen artean lotura hertsiak mantentzen direnez, garraioa zelula epitelialetan zehar gertatu behar da derrigorrez.
* Epidermiak gorputzaren gainazala iragazkaitz bihurtzen du eta gainera babes mekanikoa proportzionatze du. Taktu zentzuaren[[Ukimen]]aren erantzuleak diren nerbio mutur sentsitiboak ere bertan kokatzen driadira.
* Urdaileko epitelioak gaineztadura funtzioa izateaz gain, funtzio jariatzailea ere badu.
* [[Heste mehar]]reko epitelioak funtzioa xurgatzailea ([[enterozito]]ek elikagaiak xurgatzen dituzte) eta funtzio jariatzailea (zelula kaliziformeek mukia jariatzen dute) ditu.
72. lerroa:
== Epitelioaren berriztapena ==
 
Gaineztadura epitelioek eraso jarraiakjarraituak jasaten dituztenez, zelula galera handiak izaten dira oro har. Honek epitelioa sarritan berriztatu behar dela esan anhinahi du, bereziki epidermia eta liseri hodiko epitelioa.
 
Epidermian, geruza korneoko zelulak hil egiten dira barnerago kokaturiko zelula biziak babestuz. Guztiz keratinizaturiko zelulak poliki-poliki askatuz eta galduz doaz, aldi berean ordezkatuak direlarik. Epidermiko zelulen berriztapena hozi geruzan kokaturiko zelula ama bidez ematen da. Definizioz, zelula ama desberdintzatu gabeko zelula pluripotentziala da, organismoaren bizi-ziklo osoan zehar zatitzeko gaitasuna mantentzen duena. Xafla basalarekin loturiko zelula amak zatitu egiten dira, ondoren batzuk lotura hori galdu eta goi alderantz mugitzen dira desberdintzatuzdesberdinduz eta halaber, geroz eta gorago kokatuz, prozesua osoa bete eta azkenik keratinizatuz. Xafla basalarekin kontaktua mantentzen dutenak, zelula ama gisa jarraitzen dute. Toki gehienetan, epidermiko zelulak hilero berriztatzen dira.
 
Heste meharrean, epitelio zelulak biloskenbiloxken muturretik askatzen dira. [[BiloskaBiloxka]] hauen oinaldean zabaltzen diren guruin batzuetan kokaturiko zelula ama batzuetatik berriztatzen dira. Zelula galera eta berriztapen erritmoa oso azkarra da, biloskakbiloxkak gaineztatzen duen epitelioa 4-6 egunetan guztiz ordezkatua delarik.
 
Beste epitelio batzuen bizi-zikloa askoz luzeagoa da eta beraz, berriztapena geldoagoa.
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Epitelio"(e)tik eskuratuta