Bengala: berrikuspenen arteko aldeak

'''Bengala''', [[Indiako azpikontinentea]]ren iparrekialdean aurkitzen den eskualde bat da. Gaur egun, independenteak diren bi herrialdetan banatuta dago: [[India]] eta [[Bangladesh]]. Indian, antzinako Bengala, [[Mendebaldeko Bengala]] estatuari dagokio, [[Britainiar Inperioa]]ren garaian antzinako eskualdearen zatiak, gaur egun, [[Bihar (Indiako estatua)|Bihar]], [[Tripura]] eta [[Orissa]] estatuetan dauden arren.

 

[[K. a. VI. mende]]tik, '''Bengala''' gehiena, [[Magadhako erresuma]]ren zati zen, erresuma hau, antzinako [[India]]ko erresuma indoario bat zelarik, Vanga bezala, [[Ramaiana]] eta [[Mahabaratha]]n aipatua.

 

 

Tradizioaren arabera, Magadha garai honetan 16 ''mahā jana pada'' deritzenetako ([[sanskrito]]z ''mahā'': handia, ''jana'': jendea, herria, ''pada'': sekzioa, erakundea, erkidegoa) bat zen, gizarte errepublikarrak, [[Rajakumara]] bezala. ''Janapada'' hitza (herri erkidegoa) ''rājya''ren aurka doa, 'erresuma' (heredentziazkoa, absolutista, demokraziaz kontrakoa), eta, beharbada, hitz gutxiesgarri bezala erabili zuten sistema honen etsaiek. Herrixka (''grāmaka'') bakoitzak, bere biltzar propioa zuen. Administrazioa, funtzio betearazle, judizial eta militarretan banatuta zegoen.

Pala dinastia budistaren lehen erregea, Gopala I.a, [[750]]ean iritsi zen boterera, Gaurren, hauteskunde batzuen ondoren. Gertaera hau, Asia hegoaldeko lehen gertaera demokratiko bezala onartua dago maha jana padaren garaitik. Dinastia honetako erregerik boteretsuenak, Dharmapala ([[775]]etik [[810]] arte errege izan zena) eta Devapala ([[810]]etik [[850]] arte), Bengala batu eta Pala familia Indiako dinastiarik garrantzitsuenetako bat bihurrarazi zuten. Bengalako hizkuntza eta literaturaren garapen garai bat izan zen, nekazaritza indarra hartzen hasi zen eta merkataritzak gora egin zuen. Dinastia gainbehera joaten hasi zen Naraianpalaren erregealdian ([[854]]-[[908]]), administrazio gehiegikeria eta barne borrokaz betea.

 

 

=== Hinduak ===

[[India]]ren inbasioa [[Turkia]]tik heldutako armaden aldetik, [[XIII. mende]] hasieran gertatu zen. Inbaditzaileek (Ikhtiar Uddin Muhammad Bin Bakhtiyar Khilji buruzagi zutela), Palastarren erregea zen Lakshman garaitu zuten, [[Nabadwip]] bere hiriburuan, [[1203]] edo [[1204]]an. Deva familiak, Bengala gobernatu zuen azkeneko dinastia hindua, denbora laburrez gobernatu zuen eskualdearen ekialdeko zatia, eta tronutik bota zituzten [[XIV. mende]]aren erdialdean.

 

 

[[1534]]an, [[Sher Shah Suri]] buruzagi afganiarrak ([[Farid Khan]] bezala ere ezaguna, talentu militar eta politiko sinestezinduna), askoz gehiago ziren [[Humaiun]]ek gidatutako mogoldarrak garaitu zituen Txausan ([[1539]]) eta [[Kannauj]]en ([[1540]]). Sher Shahk aurrera egin zuen [[Agra]] eta [[Delhi]] hartu arte, eta sekula esistitu den bengalar erresumarik boteretsu eta zabalena ezarri zuen, [[Paniab]]eraino hedatzen zena. Bere abilezia administratiboek lan publikoak erraztu zituzten, inguru osoko lehen errepide handia barne, Bengalako [[Sonargaon]] herria eta gaur egungo [[Pakistan]]go [[Peshawar]] herria lotzen zituena. Sher Shahk, [[1545]]ean hil zen arte gobernatu zuen, erregealdiko bost urte horiek, Indiako gizarte, politika, ekonomia eta irudietan eragin handia izan duten arren.

Bengalak, biktima mordoa eragin zituzten bi gosete jasan behar izan zituen: lehena, [[1770]]ean, britainiarren erregealdia hasi eta handik bost urte eskasera. Gosete honen ondorioz, Bengalako biztanleriaren herena hil zen, proportzionalki, munduko goseterik handienetako bat izan dena. Bigarrena [[1943]]an izan zen ([[Bigarren Mundu Gerra]]n), gosete honen ondorioz 3 milioi bengalar hil zirelarik. Baina, zorionez, Bengalako jendea desastre hauek gainditu eta euren lurraldea berreraikitzeko gai izan da. [[Nobel saria]] jaso zuen [[Rabindranath Tagore]]k deskribatu zuen bezala: "Urrezko Bengala".

 

 

[[bn:বঙ্গ]]