|
[[Irudi:010218 campidoglio tabularium 01.JPG|thumb|Tabulariumaren barnealdea.]]
[[Irudi: Roma-La cordonata.jpg|thumb|''Escalera Cordonata'', nondik enparantzara sar zitekeen zalditik jaitsi gabe.]]
'''Kapitolino'''<ref>[http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/es/contenidos/informacion/dih/es_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/ESTEKAK/ANTZINA.pdf Antzinaroko eta Goiz Erdi Aroko kanpoko leku- eta pertsona-izenak] "Onomastika" lanean (Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailaren Ikasmaterialen Aholku Batzordea estilo-liburua)</ref> edo
'''Kapitolio Muinoa''' ([[latin]]ez ''Capitolinus Mons Capitolinus''), [[Erromatar foroaitaliera]]z eta''Campidoglio'' [[Marterenedo Zelaia]]ren''Monte artean,Capitolino'') [[Erromako zazpi muino]]etako garaigaraiena eta ospetsuenetako bat da, [[Erromatar foroa]] eta [[Marteren Zelaia]]ren artean kokatua. [[Kapitolio]] hitza, muino honen izenetik dator.
== Antzinatea ==
PrimitibokiHasieran, [[Saturno (mitologia)|Saturno]]ren mendia deitua zen, [[Erroma]]ko jainko nagusia zena. Tontorretako batetanbatean, bi bait ditubaititu, altxatzen zen, aurretik, uste denez, [[Veiovis]]i eskeinitakoeskainitako [[tenplu etruriar]] baten tokian, ''Kapitolioko Hirukoa'' zen [[Jupiter (mitologia)|Jupiter]], [[Saturno (mitologia)|Saturno]] eta [[Minerva]]ri eskeiniaeskainia (etruriar eraginaren ondoren, aurretik, Jupiter, [[Marte (mitologia)|Marte]] eta [[Quirino]]ri eskeinia bait zegoen). Eraikina, zenbait alditan suntsitua eta ondoren berreraikia izan zen, lehena, [[Tarknio Prisko]]ren erregealdian izan zelarik, eta, azkena, [[Tito]] eta [[Domiziano]] enperadoreen garaian. Veiovisen etruriar tenpluaz, Infernuko Jupiter moduko bat, geratzen dena, estatua bera eta hondarren batzuk baino ez dira.
Beste tontorrean, Arx bezala ezagutzen dena, [[Juno]] Monetari eskeinitakoeskainitako tenplu bat zegoen, eta tarteko sakonunea, elezaharrak, [[Romulo]]k eraikitako jatorrizko babeslekua kokatzen zuen lekua zen. Bazeuden beste tenplu eta toki garrantzitsu batzuk muino honetan, agiriak gordetzen ziren tokia, adibidez, Tabularium bezala ezagutzen dena (honetaz, zimentuakzimenduak kontserbatzen dira, eta [[Luzio Kornelio Sila]]k berreraiki zuen [[K. a. 82]]an), [[gens]] [[Julia]]ren aldareak edo Tullianumeko presondegia.
Kapitolio Muinoa, [[Erroma]]ren historia ilunarekin ere lotua dago. Bertan aurkitzen zen, elezaharraren arabera, [[sabinar]]ren aurkako gerran, TarpeyaTarpeia [[Vestaren birjina]] bota zuten harkaitza, Espurio TarpeyorenTarpeioren alaba, eta Tito Taziorekin elkarlanean aritu zena, sabinarrak hirian sar zitezen, traditze krimenagatik, harkaitzetik botatzearen zigorra jaso zuen lehen pertsona izan zelarik, behean zeuden harkaitz malkartsuetara erori eta tokiari izena emanez, ordutik aurrera, TarpeyaTarpeia Harkaitza bezala ezagutua.
Multzoa, harresitua zegoen, [[gotorleku]] txiki bat eratuz, [[K. a. 387]]an, [[galiar]] zelten inbasioaren garaian babesleku bezala balio izan zuena. Izan ere, [[Marko Bruto]] eta [[Julio Zesar]]ren hilketan parte hartu zuten beste batzuk, muinoko Jupiter Optimus Maximusen tenplu barnean gorde ziren, nora Julio Zesar bera, belauniko joan zen sei hilabete lehenago, Jupiterren mende zegoela adierazteko, bere [[erromatar garaipena|Garaipena]]ren ospakizunean istripu bat izan ondoren, eta, jainkoak, Julio Zesarrek gerra zibilean egindakoak onartzen ez zituen adierazgarritzat ulertu zena.
== Erdi Aroa ==
Juno Monetaren tenplua aurkitzen zen tontorrean bertan, [[Erdi AroAroa]]ann, SanataSanta Maria de Ara Coeli eliza altxatu zen, honen oinarrian, erromatar ''[[insulae]]'' baten hondarrak aurkitzen direlarik, honetaz, kaletik, okupatu zuten dendetatik lau ikus daitezkeelarik. Garai honetan, Kapitolio Muinoaren izaera sakratua, izaera politikoko eta [[Erroma]]ko gobernu gune funtzio berrien mesedetan galtzen da, herri bezala pizten dena [[XI. mende]]an, eta non senatu berriaren egoitza ezartzen den [[1144]]an. Hiria, handik gutxira, erabat aita santuaren mende zegoen, eta Kapitolio muinoan, hiritarrek euren erresistentzia erakutsi zuten zenbait alditan, Cola di Rienzoren errepublikaren berrezarpenean kasu. [[XVI. mende]]rako jada gaur egun ezagutzen diren eraikinek inguratzen zuten kapitolioko enparantza.
== Pizkundea ==
[[Kalostra]]ren azpian, Kastor eta Pollux [[Dioskuroak|Dioskuro]]en estatuak jarri ziren, gaur egun, hauen kopiak aurkitzen direlarik.
== Kanpo loturak Erreferentziak==
{{reflist}}
{{commons|Cordonata (Roma)}}
{{Erromako muinoak}}
▲[[Kategoria: ErromaErromako muinoak]]
[[ar:هضبة كابيتولين]]
|
