Batez ere giltzaduren hantura eta deformazioa eragiten duen gaixotasun kronikoa eta autoimmunea. Emakumeek jasaten dute batez ere, hogei eta berrogeita hamar urte bitartean
Artritis erreumatoide zenbait hezur loturetan, besoetako eta hanketako lotura txikietan azaltzen den hantura da. Ehun konjuntiboan agertzen da hantura hori. Hasieran min handia ematen du eta luzarora hezur loturen itxuraldaketa ekar dezake, hezur loturen gogortzea eta giharren atrofia. Sendatzen zaila da, eta askotan ez da lortzen eritasuna erabat desagertzea.
Jatorria ez da zehazki ezagutzen baina eragiten duten antigenoak aurkitu ez diren arren, autoinmunitateak berebiziko garrantzia hartzen du honetan. Organismo osasuntsu batean (AErik gabe) immunitate-sistema gai da ezberdintzeko norberaren berezko antigenoak eta arrotzak diren antigenoak. Aitzitik, gaixotasun autoinmuneetan tolerantzia immunitario hau kaltetzen da eta sistemak berak suntsitzen ditu organismoaren antigenoak. AEn ematen den tolerantzia immunologikoaren mekanismoen hausturak, etengabeko gehiegizko erantzuna eragiten du, non T linfozito autoerreaktiboak sortzen diren, gure egitura zelularrak kaltetzen dituzten antigorputzekin batera[1]
Kalte baten aurrean, gure immunitate sistemak hanturaren bitartez erantzuten du, hasierako, bitarteko eta amaierako bitartekari batzuen bitartez erregulatuz. Aldiz, Artritis Erreumatoidean bitartekari hauen balantze ezak, desoreka eragiten du hanturaren prozesuan eta gure zelulak kaltetzen dira. Honek, AEn mintz sinobialaren hantura dakar beste eremuetara zabalduz, hala nola, hezurretara, giltzadura kartilagoetara, lotailu eta zurdetara, epe luzean beren suntsipena eraginez.
AEn, halaber, hanturak beste organo batzuk kaltetu ditzake, nerbio sistema periferikoa, bihotza, birikak, larruazala edo begiak esaterako, pazientearen bizitza arriskuan jartzeraino[2].
Diagnostikoa normalean sintoma klinikoen eta behaketa fisikoaren bitartez egiten da, zenbait analisi kliniko eta erradiografiekin batera, erreumatologiako espezialistaren laguntzarekin.
Normalean tratamentu gabeko AE progresiboki garatzen da. Hala ere, sendatzeko tratamentu bat existitzen ez den arren, badira gaixotasuna kontrolatzeko gai diren tratamentuak. Horri esker, lortzen da minaren eta giltzadura zurruntasunaren kontrola, giltzaduretako mina eta itxuragabetasuna murriztea eta hondamen funtzionala saihestea, pazienteen bizi kalitatea hobetuz[3].
Honek guztiak gorputzaren alde bietan ematen ohi da simetrikoki eta giltzaduren hondamenaren seinale izan daiteke.
Bestetik, artritis mota honekin zuzenki erlazionatuta ez dauden arren, beste sintoma batzuk aipa ditzakegu, izan ere, honetan gorputz osoak inplikatuta ikusten da eta ondorengoak ager daitezke:
Nekea
Bizi kalitateko murrizketa
Eguneroko lanak egiteko zailtasunak
Janguraren galera
Pisu galera
Gaixotasun hau giltzaduretako kaltearekin erlazionatuta dagoen arren, noizean behin ager daitezke beste motatako lesioak, gongoil erreumatoideak esaterako. Hauek, marruskadura guneetan azalaren azpian sortzen diren tontorrak dira (ukondoetan, orpoan, oinetan…). Gongoil hauek gorputzaren barruan ager daitezke ere, baina hauek ez dute suposatzen osasunaren kalterik[6].
Artritis erreumatoidea mundu osoan zehar oso zabaldua dagoen gaixotasun autoinmune bat da, esan bezala, giltzadurekiko zaletasuna duena bereziki. Kausak guztiz ezagunak ez diren arren, hainbat arrisku-faktore posible aurkitu dira gaixotasun honi erantzuna emateko. Aditu ugariren ustetan, gaixotasuna faktore genetiko eta ez-genetikoen baturaren ondorioz sortuko da[7].
Artritis erreumatoidearen kausaren %40-65 genetikoa dela uste da. Izan ere, senideen artean AE kasuren bat izateak gaixotasuna pairatzeko aukerak 1,5-3 bider areagotuko ditu. Horrez gain, biki monozigotikoen arteko konkordantzia-tasa nabarmenki handiagoa izango da biki dizigotikoena baino (%12-15 eta %3,5, hurrenez hurren)[8].
Asko izango dira artritis erreumatoidea pairatzeko arriskua areagotu dezaketen faktore ez-genetikoak. Ondorengoak izango dira faktore nagusiak[9]:
Tabakoa erretzea AE pairatzeko arrisku-faktore garrantzitsua da.
Epigenetika. DNA sekuentzia aldatu gabe, geneen espresioa aldatzen duten mekanismo multzoa izango da, kanpo-faktoreen eraginez agertzen direnak[10][11].
Generoa.Estrogenoen eraginez, artritis erreumatoidea pairatzeko aukerak hirukoitzak izango dira emakumeengan gizonezkoekin konparatuta. Hala ere, esan beharra dago haurdunaldian AEren sintomak arindu egiten direla, haurdunaldiaren ondoren sintomak larriagotzea ere ohikoa den arren. Gizonezkoen kasuan, testosteronak AE pairatzeko probabilitatea murriztu egiten du[12].
Adina. Nahiz eta adin guztietan eman daitekeen, gaixotasunaren hasiera 40 eta 60 urteen artean izango da ohikoen.
Tabakismoa. Azken ikerkuntzek diotenez, tabakoa erretzeak eragin ikaragarria izango du artritis erreumatoidea garatzeko orduan, probabilitateak 3 bider areagotzera iritsiz. Hala ere, erretzen dugun zigarro-kopuruak ez du hainbesteko garrantzirik izango, ohituraren iraupenak baizik. Azkenik, esan behar da erretzeak, gaixotasunarekiko sentikortasuna areagotzeaz gain, gaixotasunaren egoera eta pronostikoa ere okertu egingo dituela.
Gainpisua. Gainpisua pairatzen duten pertsonengan, AE pairatzeko probabilitatea normalean baino altuagoa izango da, bereziki 50 urtetik gorako emakumeengan.
Bestelakoak.Silize eta amiantoarekiko esposizioak edota elektrizitatearekin eta egurrarekin lotutako lanbideek artritis erreumatoidea pairatzeko probabilitatea areagotzen duela uste da. Horrez gain, ikerlariek erakutsi ahal izan duten bezala, alkoholaren kontsumo moderatuak eta D bitamina-maila altuek AE pairatzeko aukerak murriztu egingo ditu.
Artritis erreumatoidearen diagnostikorako odol-analisiak, giltzaduren eta organoen azterketak eta baita irudiak (erradiografiak eta ultrasoinu bidezko irudiak) baliatu ditzakegu. Ez dago proba bakar bat AE diagnostikatzeko eta askotan beharrezkoa da zenbaiten konbinazioa emaitza fidagarri bat lortzeko. Adibidez, odol-analisi batean, gaixotasunarekin erlazionaturiko antigorputzak bilatzen dira. Antigorputzakantigeno izeneko substantzia arrotzen aurka ekoizten diren molekulak dira eta patologia baten berri eman diezagukete askotan. Batzuetan, AE ez duten pertsonen odol-analisietan aurretik aipaturiko antigorputzak agertzen dira.[13]
Erreumatologo bat da artritis erreumatoidearen diagnostiko egoki bat egiteko gaitasuna daukan profesionala. Honek bi esparrutako probak erabiliko ditu normalean:[13]
Laborategiko probek ezin dezakete gaitzaren diagnostiko zihur bat eskaini, baina asko laguntzen dute honen konfirmazioan. Pazienteari odol-lagin bat atera eta hau laborategian aztertu egiten da, faktore erreumatoide, antigorputzen eta ezhoiko eritrozitoen (globulu-gorrien) sedimentazio-abiaduraren bila.[14][15]
Artritis erreumatoidea pairatzen duten pazienteen %70-80 inguruk aurkezten dituzten antigorputzak dira. Hauen kopurua zuzenki proportzionala da gaitzaren larritasunarekin. Beste gaixotasun autoinmune erreumatikoekin ere erlazionaturik daude. Hala nola, Sjogren sindromearekin, lupus eritematoso sistemikoarekin, esklerodermiarekin, bakterioek eragindako infekzio kronikoekin, infekzio biralekin, hepatopatiekin...[14][15]
Aurreko antigorputzek baino espezifitate handiagoa daukate artritis erreumatoidearen diagnostikoan.[16] Normalean, hasierako egoera batean dagoen artritisaren identifikazioan edo oso pronostiko okerreko AEren diagnostikoan erabiltzen dira.[15]
Hantura-erreakzioen adierazle inezpezifikoa da. Hantura -erreakzioak, artritis erreumatoidean ez ezik, infekzio eta neoplasietan ere azaltzen dira. Gaixotasunaren jarraipenean laguntzen du, baita tratamenduaren eraginkortasuna frogatzeko ere.[17][18]
Erradiografia konbentzionala da erabiltzen den teknika. gaitzaren lehenengo seinaleak osteoporosi yuxtaartikularra eta gune ahulen agerpena dira. Horregatik, giltzadurako espazioaren murrizketa (giltzadurako kartilagoa galtzen delako) eta giltzadurako kartilagoaren ondoko higadura oseoak behatzen dira. Gaixotasunaren garapenean, 6 eta 12 hilabete artean itxaron behar da erradiografien bitartez diagnostikoa burutu ahal izateko. Ultrasoinua eta erresonantzia magnetikoa ere erabili daitezke iruadiak lortzeko.[15]
Artritis erreumatiodea ezin da sendatu, hala ere, tratamendua asko hobetu da azkenengo 30 urteetan. Gaur egun, tratamenduek pazienteen sintoma gehienak apaltzen dituzte, hala nola, mina eta giltzaduretako hantura. Komenigarria da medikazioa ahalik eta lasterren hartzen hastea giltzaduretako lesio iraunkorrak prebenitzeko. Hala ere, tratamendu guztiek ez dituzte efektu berdinak pertsona guztiengan.[13]
Artritis erreumatoidearen eraginez sorturiko giltzadura kaltea, belaunean
Ariketa fisikoa eta deskantsuaren bitartez indar muskularra mantentzen da . Hantura gutxiko garaietan komenigarria da ariketa fisikoa egitea, betiere kontu handiarekin giltzadurak ez kaltetzeko.[19]
Dieta ere garrantsitzua da. Izan ere, gehiegizko pisuak asko mintzen ditu gerriko, oineko eta belauneko giltzadurak.[19]
Erretzeari uztea ere utzi behar zaio, artritis erreumatoidea eta bereziki artritis erreumatoide larria pairatzeko arriskua handitzen baitu.[19]
Farmako erabilienak DMARD deiturikoak edo gaixotasunaren farmako eraldatzaile antierreumatikoak dira. Mina eta hantura gutxitzen dituzte, pazienteen bizi-kalitatean zuzenean eraginez. Askotan antiinflamatorio ez esteroideoekin errezetatzen dira. Honako hauek dira DMARD ohikoenak: metotrexato (Rheumatrex, Trexall, Otrexup, Rasuvo), leflunomida (Arava), hidroxicloroquina (Plaquenil) eta sulfasalazina (Azulfidine). [13]
Gaixotasun larriagoa duten pazienteek agente biologiko izeneko farmakoak hartzen dituzte, sistema inmunitarioaren seinale kimikoak inhibituz, giltzaduren hantura eta urradura sahiesteko.[13]
Gehien kalteturiko giltzadurek (belauna eta gerria gehienetan), protesi artikular baten beharra izan ohi dute. Gaur, egun esku eta oinetako ebaketak ez dira ohikoak.[20]
Artritis erreumatoidea mundu osoan oso zabalduta dagoen gaixotasuna da, munduko biztanleria osoaren % 0,5 eta %1 artean kaltetzen duena. 25-50 urterekin agertzen hasten da, eta, etnia edota jatorriaren araberako prebalentzia areagotzen ez den arren, esan beharra dago emakumeengan ohikoagoa dela, proportzioa 3:1ekoa izanik[5]. Espainia mailan, 200.000 pertsonek pairatzen dute, eta egunero 20.000 kasu berri inguru diagnostikatzen dira. Honen eraginez, eta eritasun honek gaixoarengan izan dezakeen efektu murriztailea kontuan harturik, asko izan dira azken urteotan arlo honen inguruan egin diren ikerkuntzak.
AEk eragindko ezgaitasunari lotutako bizi-urteak 100.000 biztanleko (2004).
Iraganean, artritis erreumatoideak gaixoen giltzaduretan eragindako deformitateak egunerokotasuneko oinarrizko ekintzak burutzea guztiz galarazi ohi zuen. Gaur egun, aurkitu diren tratamendu berriak direla eta, AE pairatzen duten gaixoen pronostikoak hobera egin duela esan dezakegu, kasu batzuetan bizimodu aktibo bat izatea ahalbideratuz. Hala ere, AEaren garapena oso aldakorra izan daiteke gaixoaren arabera. AE pairatzen dutenen %15-20k aldizkako garapena izango dute, sintomak arintzen eta larritzen joaten zaizkielarik. Hala ere, kasu gehienetan bilakaera progresiboa izango da, garapen hau faktore ezberdinen arabera azkarragoa edota motelagoa izan daitekeelarik[21].
Artritis erreumatoidea ezgaitasun-maila handiena eragiten duen gaixotasun muskulueskeletikoa da, gaixotasuna hasi eta 10 urtetara gaixoen erdia egun osoko lanpostuetan jarduteko gai ez direlarik[22]. Horrez gain, kasurik larrienetan, gaixotasuna aurrera doan heinean, gaixoen %10k ezin izango dute haien kabuz bizitza normala egin.
Artritis erreumatoideak eragin ditzakeen zailtasunak
Artritis erreumatoideak bestelako gaixotasun ugari garatzeko arriskua areagotu dezake, haien artean garrantzitsuenak ondorengoak izaki[9]:
Osteoporosia. Bai gaixotasunak berak bai hari aurre egiteko hartutako tratamenduek hezurrak ahultzea eta haien hausteko aukerak areagotzea eragin dezakete.
Nodulu erreumatoideak. Artitis erreumatoideko gaixoen %20-30k aurkezten duten nodulu subkutaneo espezifikoak dira, gorputz osoan era daitezkeenak.
Sjögrenen sindromea. AEk gaixoen begi eta ahoko hezetasun-maila gutxitzea eragin dezake.
Infekzioak. Bai gaixotasunak berak bai hari aurre egiteko hartutako tratamenduek inmunitate-sistema kalte dezakete, gaixotasun infekziosoen agerpena erraztuz.
Arazo kardiobaskularrak. AEk arteriak gogortzea eta buxatzea eragin dezake, bestelako arazo larriagoak eraginez.
Karporen sindromea. AEk eskumuturra kaltetuz gero, eskuko eta behatzetako giharrak inerbatzen dituen nerbioa estutzea eragin dezake.
Artritis erreumatoideak gaixoen bizi-itxaropenean eragina izan dezakeen gaixotasun bat da, kasu gehienetan 3 eta 12 urte bitartean murriztuz, are gehiago kasu larrienetan[15][21][23][24]. Hala eta guztiz ere, kasuen %9,8n soilik eragiten du heriotza zuzenean, gehienetan lehenago aipatutako zailtasunen ondorioz, bereziki arazo kardiobaskularrengatik[25].
↑(Gaztelaniaz)Carreño Pérez, Luis; Monteagudo Sáez, Indalecio; González Fernández, Carlos Manuel; López Longo, Francisco Javier. (2002-03-15). «Autoanticuerpos en la artritis reumatoide»Revista Española de Reumatología 1: 27–35. ISSN0304-4815. (Noiz kontsultatua: 2019-03-16).
↑Wolfe, F.; Mitchell, D. M.; Sibley, J. T.; Fries, J. F.; Bloch, D. A.; Williams, C. A.; Spitz, P. W.; Haga, M. et al.. (1994-4). «The mortality of rheumatoid arthritis»Arthritis and Rheumatism 37 (4): 481–494. ISSN0004-3591. PMID8147925. (Noiz kontsultatua: 2019-03-16).
Datuak: Q187255
Multimedia: Rheumatoid arthritis / Q187255
