Arellano
Arellano[5] ([aɾeʎano]) Nafarroako udalerria da, Lizarrako merindadekoa. Iruñetik 58 kilometrora dago. 184 biztanle zituen
2014. urteko erroldaren arabera.
Arellano | |||
---|---|---|---|
![]() | |||
![]() Arellanoko Herriko Plaza eta elizaren ikuspegia. | |||
| |||
![]() | |||
Kokapena | |||
Herrialdea | ![]() | ||
Lurraldea | ![]() | ||
Merindadea | ![]() | ||
Eskualdea | Lizarraldea | ||
Administrazioa | |||
Estatua | ![]() | ||
Erkidegoa | ![]() | ||
Izen ofiziala | ![]() | ||
Alkatea | Pedro Luis González Castillo (Untzizu[1], indep.) | ||
Posta kodea | 31263 | ||
INE kodea | 31030 | ||
Herritarra | arellanoar | ||
Geografia | |||
Koordenatuak | 42°36′22″N 2°02′49″W / 42.606111111111°N 2.0469444444444°W | ||
Azalera | 16,8 km² | ||
Garaiera | 642 metro | ||
Distantzia | 58 km (Iruñetik) | ||
Demografia | |||
Biztanleria | 159 (2024: ![]() | ||
Dentsitatea | 0,95 bizt/km² | ||
Zahartzea[2] | % 23,9 | ||
Ugalkortasuna[2] | ‰ 26,32 | ||
Ekonomia | |||
Jarduera[2] | % 75 (2011) | ||
Desberdintasuna[2] | % 0 (2011) | ||
Langabezia[2] | % 7,85 (2013) | ||
Euskara | |||
Euskaldunak[3] | % 19.9 + % 16.7 hartzaile (2021) | ||
Kaleko erabilera [4] | % | ||
Datu gehigarriak | |||
Webgunea | http://www.villadearellano.org |
Geografia
aldatuInguru naturala eta kokapena
aldatuHerria Nafarroa Garaiko mendebaldean kokatzen da, N-122 errepidea Lizarra-Andosilla norabidea hartu eta gero.
Arellanok Deikaztelurekin egiten du muga iparralde, ekialde eta hegoaldean, eta Arroitzekin mendebaldean. Herria bi zatitan banatzen da, goiko eta beheko auzoak. Goiko auzoa Erdi Aroko antzinako herriaren gunea da, elizaren inguruan antolaturiko kale estu eta aldapatsuekin. Beheko auzoa ondorengo mendeetan eraiki zen eta kaleak, oro har, zabalagoak dira.
Klima eta landaredia
aldatuArellanoko klima mediterraneoa da, dena den, zenbat eta iparralderago egin, tenperatura gutxitu eta prezipitazioak handitu egiten dira. Urteko batez besteko tenperatura 8 eta 12 gradu bitartekoa da eta prezipitazioak 500 eta 800mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 60-80 dira herrigunean, eta 100 udalerriaren iparraldeko gune menditsuagoan.
Landaredia mediterraneoa da oro har, eta azpimediterraneoa iparraldean. Ametzak eta arteak dira zuhaitzik ugarienak, eta gizakiaren eragina izan baino lehen, udalerriaren gehiena estaltzen zuen, ustez.
Demografia
aldatuArellanoko biztanleria |
---|
![]() |
Datu-iturria: www.ine.es |
2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 22 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %14,80 (Nafarroako batezbestekoaren gainetik).
Politika
aldatuAlkateak
aldatu2003-2007 | Pedro Luis González Castillo | Untzizu |
2007-2011 | Pedro Luis González Castillo | Untzizu |
2011-2015 | Pedro Luis González Castillo | Untzizu |
Udal hauteskundeak
aldatuAzken urteetan Arellanoko alkatea Untzizu elkarte independenteko (AIU, Agrupación Independiente Untzizu) Pedro Luis González Castillo da. 2007an AIUk aukeratu ziren bost zinegotzietatik lau lortu zituen, gehiengo osoa udalean. Bi boto zuri izan ziren (%1,47), eta baliogabeko botoak bost (%3,55). Abstentzioa %16,57koa izan zen.
Alderdia | Botoak | Aukeratua? |
Santiago Garro Bengoetxea (AIU) | 80 | Bai |
Santiago de Goñi Busto (AIU) | 78 | Bai |
Pedro Luis González Castillo (AIU) | 78 | Bai |
Jose Ignacio Ibañez Bengoetxea (AIU) | 69 | Bai |
Ismael Busto Lukin (AIM) | 45 | Bai |
2011n Untzizu izan zen zerrenda bakarra; 4 hautagaiak zinegotzi bihurtu ziren eta González Castillok segitzen du alkate.
Udaletxea
aldatuUdaletxea Parrako plazan dago, eta eraikinak laukizuzen itxura dauka. Erabilera anitzeko egiturak hiru solairu dauzka. 1990eko hamarkadan berrikuntza lanak egin ziren Nafarroako Gobernuaren laguntzaz, 23,6 milioi pezeta gastatu ziren. Udalak alkatea eta lau zinegotzi dauzka.
- HELBIDEA: Parrako Plaza z/g
Euskara
aldatuNafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Arellano eremu ez-euskalduneko udalerria zen, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania zen. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %7,41ek zekien euskaraz hitz egiten.
2017ko ekainaren 22an Nafarroako Parlamentuak eremu mistora pasatzea erabaki zuen, beste 43 udalekin batera.
Zerbitzuak
aldatuArellano Allo, Arellano, Arronitz, Deikaztelu eta Leringo Oinarrizko Zerbitzu Sozialen Mankomunitateko kidea da. Eta horrez gain, "Aberin-Arellano-Morentin Mankomunitateko" kidea ere bada.
Ondasun nabarmenak
aldatuArellanoko Musen erromatar villa. Mosaikoko irudi bat. - Untzizuko ama birjina, XVI. mendean eraikia.
- Arellanoko dorrea: 1100. urtean eraikitako zaintza dorrea.
- Aurelianum edo Musen erromatar villa. I. mendeko erromatar garaiko villa. Euskal Herriko antzinako Erromako monumentu garrantzitsuenetariko bat.[6]
Arellanoar ezagunak
aldatu- Fortunato Agirre (1893-1936), euskaltzale eta Lizarrako alkatea.
- Julia Juániz (1956-), muntatzaile eta bideoartista.
Erreferentziak
aldatu- ↑ Herrian dagoen baselizaren izena; ikus Euskaltzaindiaren izendegia.
- ↑ a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ Euskararen Adierazle Sistema. Euskara-gaitasuna adinaren eta sexuaren arabera. EAE (eskualdeka/udalerrika). Eusko Jaurlaritza.
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
- ↑ https://blogak.eus/paideia/erromatar-garaiko-upeltegi-bikaina
Ikus, gainera
aldatuKanpo estekak
aldatuEuskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |