Antonio José de Irisarri
Antonio José de Irisarri Alonzo (Guatemalako Kapitaintza Nagusia, Espainiako Inperioa; 1786ko otsailaren 7a - New York, Estatu Batuak; 1868ko ekainaren 10a) Guatemalako-Txileko militar, politikari, diplomatiko eta idazlea izan zen Txileko independentzian nabarmendu zena. .
| Antonio José de Irisarri | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
1855eko ekainaren 25a -
1814ko martxoaren 7a - 1814ko martxoaren 14a
| |||||||
| Bizitza | |||||||
| Jaiotza | Guatemalako Hiria, 1786ko otsailaren 7a | ||||||
| Herrialdea |  Guatemala  Txile | ||||||
| Heriotza | Brooklyn, 1868ko ekainaren 10a (82 urte) | ||||||
| Hobiratze lekua | Guatemala City General Cemetery (en)  | ||||||
| Familia | |||||||
| Seme-alabak | |||||||
| Hezkuntza | |||||||
| Heziketa | Guatemalako San Carlos Unibertsitatea | ||||||
| Hizkuntzak | gaztelania | ||||||
| Jarduerak | |||||||
| Jarduerak | diplomazialaria, kazetaria eta idazlea | ||||||
Biografia aldatu
Bere aita, Juan Bautista de Irisarri Larazaín Vicuña y Aranibar —jatorriz nafarra— Guatemalako Kapitaintza Nagusian kokatu zen eta arrakasta handia izan zuen Granada Berrian, Espainia Berrian, Madrilen, Cadizen eta Ipar Amerikako britainiar kolonietako hainbat hiritan izan zuen negozioetan. [1] Nafar merkataria Santiago de los Caballeros de Guatemala hirian bizi zen —Kapitania Nagusiaren hiriburua—, baina behin-behineko Nueva Guatemala de la Asunción herrira joan behar izan zuen 1776an Santa Martako lurrikarak hiriburua suntsitu ondoren. 1773an. [1] Antonio José de Irisarri 1786an jaio zen hiriburu berrian, oraindik eraikitzeko lehen fasean zegoela. [1] Betlemita anaien eskola publikoan jaso zituen lehen eskolak, katolizismoa, gramatika eta aritmetikaren oinarrizko lau eragiketak ikastera mugatzen zirenak, bere ama garai hartan nagusi ziren praktika erlijioso katolikoak berarengan txertatzeaz arduratzen zen bitartean. [1] Geometria, astronomia eta latina ere ikasi zituen eskolan, eta espainiar jatorriko irakasle batek ingelesaren, italiarraren eta frantsesaren oinarriak irakatsi zizkion. [1]
Aita 1805ean hil ondoren, hildakoaren herentzia handia zaindu behar izan zuen; [1] Oinordetzan zuen dirutza honakoa izan zen: 1806an Mexikora aitaren zain zeuden arazoak konpontzeko asmoz joan zenean, berak zuen itsasontzi batean, "Esclaro de María", egin zuen. [1] Zama lapurtu eta preso hartu zuen ingeles pirata ontzi batek atzeman zuen, baina Guatemalara itzuli ahal izan zen pirata batzuk harrapatu zituztenean eta preso trukea egin zutenean Espainiako agintariekin. [1] Berriro ere Mexikora bidaia egin zuen, oraingoan lurrez, Oaxacan denboraldi batez geldituz, eta gero Pueblara eta Mexiko Hirira jarraituz, eta bertan herriko agintari espainiar nagusiekin harremanetan jarri zen, merkataritza establezimendu ezberdinen aurka izan zituen prozedura judizialetan lagundu zizkiotenak. [1] Kontu horretatik, eta bere adimen argiari esker, hirurehun mila pesoko irabaziak lortu zituen prozedurak amaitzean, eta mando baten gainean itzuli zen Nueva Guatemala de la Asunciónera. [2]
1808an Limara ontziratu zen, non zortzi hilabetez bere aita zenaren herentzia tramitatzen egon zen, eta berriz ere Espainiako agintari nagusiekin harremanak izateko aukera izan zuen; ondoren, Txilera pasa zen, non Lazarain eta Vicuña deiturako senide asko bizi ziren. Bertan, bere lehengusu María Mercedes de Trucíos y Larraín ezagutu zuen, Larrain familiakoa, eta 1809an ezkondu zen, Txileko Erresuman.
Heriotza aldatu
New Yorken hil zen Estatu Batuetako gobernuan Guatemalako enbaxadore ari zela. Bere aztarnak herrialdera itzuli ziren 1968an, heriotzaren mendeurrenean, eta 5. zenbakiko tumuluan lurperatu zituzten Guatemalako Hiriko Hilerrian Guatemalako idazleen panteoian. [3]
Familia aldatu
Bere semea Hermógenes Irisarri, Santiagon 1819an jaioa, Txileko poeta eta politikari nabarmena bihurtu zen, diplomatiko eta kazetari lanetan ere. Antonio Smith Irrisari paisaia-margolari ospetsuaren aitona ere bada.
Bere hereniloba Ana Lya Uriarte da, Lya Rodríguez Irisarriren alaba.
Erreferentziak aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q602627
Multimedia: Antonio de Irisarri / Q602627
