Andereño (ikastolak)

Ikastoletako maistra

Andereño, euskaraz, emakumezko irakasle edo maistra izendatzeko modua da, baina bereziki erabili da euskarazko irakaskuntzan eta, are, ikastoletan, zeinetan 20. mendeko sorrera prozesuen historian andereñoek berebiziko garrantzi eratzailea izan zuten.

Donostiako andereño talde bat, Eusko Jaurlaritzak 2003an egindako omenaldi batean.

Historia

aldatu

1940eko hamarkadatik aurrerako ikastolen bigarren sorrera-prozesuan, frankismoaren gordinenean Hego Euskal Herrian, ireki ziren ikastolak neurri handi batean andereñoren ekimenez izan ziren. 1944an, Donostiako guraso talde batek eta Elbira Zipitria irakasleak ezkutuko ikastola bat ireki zuten Zipitriaren etxean. Harekin batera beste irakasle batzuk ere hasi ziren beren etxeetan, hala nola Amale Arzelus eta haren ahizpa Itziar, Faustina Carril, eta beste zenbait.[1]

Zipitriaren lana funtsezkoa izan zen, gerra aurreko tradizioarekiko lotura izateagatik eta pedagogi ikuspegitik aplikatu zituen ereduengatik, eta beste gehienek haren bidetik segitu zuten. Emakume Abertzale Batzakoa izana zen Zipitria gainera, eta EAB-ko beste emakume batzuk ere inplikatu ziren andereñoen mugimendua.[2]

Donostiako lehen andereñoak

aldatu

Elbira Zipitria andereñoaren ikastola-ereduaren lehen jarraitzaileak 1960ko hamarkadaren aurretik andereño hauek izan ziren, Donostian denak.

1960ko hamarkada

aldatu

Donostiako adibideak eta Elbira Zipitriaren jarduna ezaguna egiten joan zen, eta herri askotan sortu zen galdera: zer egin ikastola bat martxan jartzeko? Andereñoa behar zen, lekua eta ikasleak ere bai. Andereñoen trebakuntzan, Zipitria bera inplikatu zen, eta harekin jardundakoan izan ziren, adibidez, hanko herrietan hasi zirenak:

Karmele Esnalek ere trebatu zituen beste batzuk, hala nola Itziar Ajuria Elgoibarren hasi zena, Mari Paz Artolazabal (Andoainen) eta Arantxa Idiazabal (Errenterian).

Formakuntza sistematikoagoa behar zelakoan, Zipitriak eta kidekoek Joanes Etxeberri Andereñoen Erresidentzia ere sortu zuen, 1964an. Egoitza honetan lehenengo urtean zortzi ikasle izan ziren; hauetatik hiruk magisteritza eta ondorengo oposaketak irabazita izan arren, ikastolarako bidea hartzea erabaki zuten eta praktikak eginez ikastolarako prestatzea.

1965tik, Andereñoen Erresidentziatik igarotako andereñoek ere, lanean hasi bezain laster, beste andereñogai batzuk prestatzeko ardura ere hartzen zuten.

Euskal Herriko maistra erreferenteak

aldatu
 
Eusko Jaurlaritzak 2003ko maiatzaren 9an hainbat andereño omendu zituen.

Euskal Herriko maistra erreferenteetako batzuk dira hauek:

Erreferentziak

aldatu
  1. Sagastume, Feli Etxeberria; Goenaga, Frantziska Arregi; Aldasoro, Nekane Auzmendi. (2012). «Ikastola, lan kolektiboa, andereñoen memorian» EUSKO IKASKUNTZEN KONGRESUAK (17) (Noiz kontsultatua: 2024-04-27).
  2. Oiarbide, Aintzane. (2022-10-16). «Ikastolen hazia -» Goiena.eus (Noiz kontsultatua: 2024-04-27).

Bibliografia

aldatu

Kanpo estekak

aldatu