Wikipedia

Amerikarteko Giza Eskubideen Auzitegia

Amerikarteko Giza Eskubideen Gortea (gaztelaniazko siglak, Corte IDH) Amerikako Estatuen Erakundearen organo judizial autonomoa da, eta San Josen du egoitza, Costa Rican. Giza Eskubideei buruzko Amerikako Konbentzioa eta Giza Eskubideei buruzko beste itun batzuk aplikatzea eta interpretatzea du helburu, Giza Eskubideen Amerikarteko Sistema deiturikoaren mende baitaude.

Amerikarteko Giza Eskubideen Auzitegia
Datuak
Motainternational court (en) Itzuli
Agintea
Egoitza nagusi
Historia
Sorrera1979
webgune ofiziala

Giza eskubideak babesteko eskualdeko hiru auzitegietako bat da, Giza Eskubideen Europako Auzitegia eta Afrikako Giza Eskubideen eta Herrien Auzitegiarekin batera.

Historia aldatu

1969ko azaroan, Giza Eskubideei buruzko Amerikarteko Konferentzia Espezializatua egin zen Costa Ricako San Josen. Bertan, Estatu Batuetako Antolakundeko Estatu Kideetako ordezkariek Giza Eskubideei buruzko Amerikako Konbentzioa idatzi zuten, eta 1978ko uztailaren 18an jarri zen indarrean, Estatu kide batek hamaikagarren berreste-tresna ezarri baitzuen.[1]

Hogeita bost nazio amerikarrek berretsi edo atxiki dute Konbentzioa: Argentina, Barbados, Bolivia, Brasil, Kolonbia, Costa Rica, Txile, Dominika, Ekuador, El Salvador, Granada, Guatemala, Haiti, Honduras, Jamaika, Mexiko, Nikaragua, Panama, Paraguai, Peru, Dominikar Errepublika, Surinam, Trinidad eta Tobago, Uruguai eta Venezuela[1]

Ondoren, bi herrialdek uko egin diote:

Dominikar Errepublika (2014 azaroaren 4ean)[3] Batzordeak bere konstituzioaren aurkako erasoa egin zuela esan baina ez zuen Hitzarmenaren salaketa formala egin.[4] Peru ere saiatu zen, baina ez zuen prozesu egokiari jarraitu.[5][6]

Eginkizunak aldatu

Auzitegiak funtzio jurisdikzionala eta kontsulta-funtzioa betetzen ditu:[7]

Funtzio jurisdikzionala aldatu

Auzitegiak kasu bat ebatzi baino lehen, Konbentzioaren 48. artikulutik 50. artikulura bitartean ezarritako prozedurak agortu behar dira. Batzordeak eskubideen ustezko urraketen salaketak jasotzen ditu. Salaketa jaso ondoren, bidezkoa bada, Batzordeak informazioa eskatuko dio Gobernuari, planteatutako gaia aztertuko du eta, beharrezkoa bada, ikerketa egingo du. Adiskidetasunezko konponbidea bilatu behar da. Ondoren, adiskidetasunezko konponbiderik lortzen ez bada, Batzordeak txosten bat egingo du, eta bertan egoki iritzitako ondorioak, proposamenak eta gomendioak azalduko ditu.[8]

Auzitegiaren ebazpenak nahitaezkoak dira. Estatu batek ezin ditu bere barne-zuzenbideko xedapenak eskatu tratatuetan hartutako betebeharrak ez betetzeko. Hain zuzen ere, betebehar horietako bat da Gorteko auzi batean parte hartzen duten estatuek organo horren erabakia betetzeko konpromisoa hartzen dutela.

Kontsulta-funtzioa aldatu

Amerikako Konbentzioak Gorteari esleitu zion "orain arte inolako nazioarteko auzitegiren esku utzi den kontsulta-funtziorik handiena". OEAko kide diren estatu guztiek IDH Gortearen iritzia eska dezakete, Estatuak San Joseko Ituna berretsi duen ala ez kontuan hartu gabe. Era berean, OEAko organo nagusi guztiek Gortearen iritzia ere eska dezakete. NBEk edo Europako Sistemak ez bezala, Amerikarteko Sisteman, IDH Gorteak bere iritzia eman dezake OEAko estatu kide baten barne-zuzenbidearen bateragarritasunari buruz eta Giza Eskubideen arloan hartu dituen nazioarteko betebeharrei buruz.

Kasu nabarmenak aldatu

Urtea Kasua Epaia
1999 Caracazo vs. Venezuela [1]
2001 Olmedo Bustos kasua eta beste batzuk vs. Txile [2][9]
Barrios Altos kasua vs. Peru [3]
2003 Bulaco vs. Argentina [4]
Mapiripango sarraskiaren kasua vs. Kolonbia
Molina Theissen kasua vs. Guatemala [5]
2004 Masacre Plan de Sánchez kasua vs. Guatemala [6]
Myrna Mack Chang kasua vs. Guatemala [5]
Herrera Ulloa vs. Costa Rica [6]
2005 Mapiripango sarraskiaren kasua vs. Kolonbia [7]
Niña Yean eta Bosico vs. Dominikar Errepublika [8]
Montero Aranguren eta beste batzuk (Retén de Catia) vs. Venezuela
2007 Cantoral Huamaní eta García Santa Cruz vs. Peru [9]
2008 Bayarri kasua vs. Argentina
2009 Anzualdo Castro vs. Peru [10]
Brewer Carías kasua vs. Venezuela
Ferrnandez Ortega kasua eta beste batzuk vs. Mexiko [11]
Rosendo Cantú kasua eta beste bat vs. Mexiko [12]
González eta beste batzuk (Campo Algodonero) vs. Mexiko [13][10][11]
2012 Atala Riffo y niñas vs. Txile [14]
Artavia Murillo eta beste batzuk vs. Costa Rica [15]
Sarayakuko Kichwa herri indigenaren kasua vs. Ekuador [16]
2013 Osorio Rivera eta senideak vs. Peru [17]
Santo Domingoko sarraskia vs. Kolonbia [17]
2015 Granier eta beste batzuk (Radio Caracas Televisión) vs. Venezuela [18]
Espinoza Gonzáles vs. Peru [19]
2016 Flor Freire vs. Ekuador [20]
2018 Genero identitateari eta sexu bereko bikoteen berdintasun eta bereizkeriarik ezari buruzko kontsulta iritzia [19]
2020 Guzmán Albarracín eta beste batzuk vs. Ekuador [21]

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b c Guadamuz, Jairo. «Historia» www.corteidh.or.cr.
  2. ↑ Ayala Corao, Carlos. (00/2012). «Inconstitucionalidad de la denuncia de la Convención Americana sobre Derechos Humanos por Venezuela» Estudios constitucionales 10 (2): 643–682.  doi:10.4067/S0718-52002012000200018. ISSN 0718-5200..
  3. ↑ «Tribunal Constitucional» www.tribunalconstitucional.gob.do.
  4. ↑ [http://centrogilbertobosques.senado.gob.mx/docs/ficha191114.pdf El Tribunal Cconstitucional de la República Dominicana desconoce la competencia de la Corte Interamericana de Derechos Humanos. ].
  5. ↑ http://www1.umn.edu/humanrts/iachr/Annuals/Sapp16-99.html
  6. ↑ https://web.archive.org/web/20101203082207/http://www.aprodeh.org.pe/public/ciddhh/c_july37.htm
  7. ↑ «Estatuto de la Corte Interamericana de Derechos Humanos» Asamblea General de la OEA octubre de 1979.
  8. ↑ Convención Americana sobre Derechos Humanos. .
  9. ↑ Caso “La Última Tentación de Cristo” (Olmedo Bustos y otros) contra Chile
  10. ↑ Agenda XXXIX Período Extraordinario de Sesiones Chile
  11. ↑ El Mundo, El Estado mexicano, en el banquillo por las matanzas de Ciudad Juárez

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Amerikarteko_Giza_Eskubideen_Auzitegia&oldid=9265761"(e)tik eskuratuta