Allin
Allin[3] ([aʎin]) Nafarroako mendebaldean dagoen udalerria da, Lizarrerrikoa. 840 biztanle zituen
2014. urtean.
| Allin | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |||||||||||
 Allingo Udaletxea | |||||||||||
| |||||||||||
 | |||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||||
| Merindadea |  Lizarra | ||||||||||
| Eskualdea | Lizarrerria | ||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua |  Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Nafarroa | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Allín | ||||||||||
| Alkatea | María Ascensión Garritz Erripa (CIVA, indep.) | ||||||||||
| Posta kodea | 31010 | ||||||||||
| INE kodea | 31011 | ||||||||||
| Herritarra | allindar | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 42°42′32″N 2°04′32″W / 42.708888888889°N 2.0755555555556°W42°42′32″N 2°04′32″W / 42.708888888889°N 2.0755555555556°W | ||||||||||
| Azalera | 43 km² | ||||||||||
| Garaiera | 455 metro | ||||||||||
| Distantzia | 50 km (Iruñetik) | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 879 (2022:  −5) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 20,44 biztanle/km² | ||||||||||
| Zahartzea[1] | % 28,09 | ||||||||||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 42,17 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera[1] | % 76,85 (2011) | ||||||||||
| Desberdintasuna[1] | % 0 (2011) | ||||||||||
| Langabezia[1] | % 13,09 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[1][2] | % 15,40 (2018:  %7,3) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Webgunea | http://www.allin.es | ||||||||||
Ega eta Urederra ibaien ertzetan kokatuta dago, Lokizko mendilerroaren azpian eta Ameskoak ondoan dituelarik.
GeografiaAldatu
Inguru naturala eta kokapenaAldatu
Allin Lizarrako merindadearen iparraldean dago, Nafarroako hiriburutik 50 kilometrora. Herrira heltzeko NA-718 errepidea hartu eta Amillaotik gertu dagoen NA-7138 errepidea jarraituz ailegatzen da herrira. Allinek bi kale nagusi ditu: Ironda kalea, eta Zarratonda kalea.
Iparraldean Ameskoabarrenekin ditu mugak; hegoaldean Aiegi eta Iguzkitzarekin; ekialdean Abartzuza, Deierri eta Lizarrarekin; eta mendebaldean, Metautenekin.
Lokiz mendilerroa mendebaldean eta Urbasa iparraldean ditu muga naturalak. Halaber, Urederra ibaiak udalerri hau zeharkatzen du.
Klima eta landarediaAldatu
Haranaren gehiengoak klima azpimeditarraniarraren ezaugarri tipikoak ditu eta prezipitazioak eta tenperatura aldakorrak dira altueraren arabera. Urteko batez besteko prezipitazioak 600 eta 1.200mm bitartekoak eta batez besteko tenperatura 11 gradu ingurukoa izaten da. Urteroko egun eurituska 80 dira haranean, eta 120 gune menditsuenetan.
Ekialdeko eta mendebaldeko mendien gainetan, klima atlantiarraren berezko landaredia ikus daitekeen arren, zuhaitz eta landare gehienak klima mediterraniarrekoak dira. Udalak eginiko sailkapenaren arabera, 1.041 hektarea amezti, 354 hektarea arte eta 147 hektarea pago daude.
Estazio meteorologikoaAldatu
Allingo Amillao kontzejuan, itsasoaren mailatik 498 metrora, Nafarroako gobernuak 1981ean jarritako estazio meteorologikoa dago.[4]
KontzejuakAldatu
Ondoko kontzejuek osatzen dute Allin udalerria: Amillao, Aramendia, Arbeitza, Artabia, Etxabarri, Eultz, Galdio, Larrion (herriburua), Muneta eta Zubielki.
DemografiaAldatu
| Allingo biztanleria |
|---|
 |
2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 46 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %5,64a (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).
PolitikaAldatu
Udal hauteskundeakAldatu
Allingo alkatea CIVA (Coalición Independiente Valle de Allín) herri ekimeneko María Ascensión Garritz Erripa da 2007ko udal hauteskundeez geroztik. Udaletxeko zazpi zinegotziak lortu zituen. Baliogabeko botoak 31 izan ziren (emandako guztien %8,76) eta boto zuriak 46 (botoen %13,00). Abstentzioa %50,70ekoa izan zen.
| Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
| Coalición Independiente Valle de Allín | 281 | 7 |
2011n bi izan ziren aurkeztutako zerrendak; CIVAk 5 hautetsi eta alkatetza (Garritzen esku berriro ere) erdietsi zituen; IDAk (Independientes de Allín), ordea, 2.
| Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
| CIVA | 273 | 5 |
| IDA | 142 | 2 |
| Alderdi politikoa | 2015[5] | 2011[6] | 2007[7] | 2003[8] | 1999[9] | 1995[10] | 1991[11] | 1987[12] | 1983[13] | 1979[14] | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Allin Harana Independente Koalizio | %59,31 | 4 | %63,19 | 5 | %87,00 | 7 | %55,22 | 4 | %51,67 | 4 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Allin Bizirik Independenteak | %37,23 | 3 | %32,87 | 2 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Allinko Independente Batasun | - | - | - | - | - | - | %41,75 | 3 | - | - | - | - | - | - | %50,34 | 4 | - | - | - | - |
| Larraiza Elkarte | - | - | - | - | - | - | - | - | %46,55 | 3 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Allin Elkarte Independente | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | %88,35 | 7 | %46,06 | 3 | %46,53 | 3 | - | - | - | - |
| Allin Batasuna | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | %52,98 | 4 | - | - | - | - | - | - |
| Independenteak 2 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | %60,6 | 4 |
| Independenteak 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | %39,4 | 3 |
AlkateakAldatu
| 2007-2011 | María Ascensión Garritz Erripa | CIVA |
| 2011- | María Ascensión Garritz Erripa | CIVA |
UdaletxeaAldatu
- HELBIDEA: Jasokunde kalea, 1 (Larrion kontzejua)
GarraioaAldatu
Araba Bus sareko 
lineak zerbitzua ematen dio udalerri honi:
|
KulturaAldatu
EuskaraAldatu
Euskara ibarreko hizkuntza arrunta izan zen XIX. mende arte. Izan ere, toponimiak zein Zufiatik heldu zaigun 1522ko ezkontz promesako formula batek hala egiaztatzen dute. 1806an, Amillaoko euskara itxitzat jo ohi zen. Hala ere, XVII. mendetik Arbeitzara joaten ziren erromesek, haietako asko erdaldunak izanda, euskararen galera bizkortu zuen.
Nafarroako gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera Allin eremu ez-euskalduneko udalerria zen, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania zen. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %8,04k zekien euskaraz hitz egiten. 2017ko ekainaren 22an Nafarroako Parlamentuak eremu mistora pasatzea erabaki zuen, beste 43 udalekin batean.
Herritzar ezagunakAldatu
- Julian Arteaga (1850-1921), arkitektoa, Arbeitza kontzejuan jaioa,
BibliografiaAldatu
- Jose Maria Jimeno Jurio (zuzendaria), Nafarroako toponimia eta mapagintza. XXIII, Iruñea, 1995. ISBN 84-235-1341-6.
ErreferentziakAldatu
- ↑ a b c d e f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 50-55 or..
- ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
- ↑ Nafarroako Meteorologi Agentziaren webgunea.
- ↑ Allinko udal hauteskundeak 2015.
- ↑ Allinko udal hauteskundeak 2011.
- ↑ Allinko udal hauteskundeak 2007.
- ↑ Allinko udal hauteskundeak 2003.
- ↑ Allinko udal hauteskundeak 1999.
- ↑ Allinko udal hauteskundeak 1995.
- ↑ Allinko udal hauteskundeak 1991.
- ↑ Allinko udal hauteskundeak 1987.
- ↑ Allin 1983: Kandidatura ez.
- ↑ Allinko udal hauteskundeak 1979.
Ikus, gaineraAldatu
Kanpo estekakAldatu
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |
Datuak: Q1635693
Multimedia: Allín
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Allin
- (Gaztelaniaz) Allini buruzko informazioa Nafarroako gobernuaren webgunean.
- Herriaren ikuspegia NA-7138 errepidetik Google Street View-n.