Sirius
- Artikulu hau izarrari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Sirius (argipena)».
Sirius (Canis Maiorraren Alfa izenaz ere ezaguna), Lurretik ikusita, gaueko zeruko izarrik distiratsuena da, -1,46 magnitudekoa, Canis Maior konstelazioan kokatua. Haren magnitudea B bandan (iragazki urdina) -1,46 da, eta V bandan (iragazki berdea), -1,47.
 Siriusen kokalekua, Canis Maior konstelazioan | |
| Behaketa data Garaia J2000.0 Ekinokzioa J2000.0 (ICRS) | |
|---|---|
| Konstelazioa | Canis Major |
| Igoera zuzena | 06h 45m 08.9173s |
| Deklinazioa | −16° 42′ 58.017″ |
| Itxurazko magnitudea (V) | −1.47 (A) / 8.30 (B) |
| Ezaugarriak | |
| Mota espektrala | A1V (A) / DA2 (B) |
| U−B kolore indizea | −0.05 (A) / −1.04 (B) |
| B−V kolore indizea | 0.01 (A) / −0.03 (B) |
| Astrometria | |
| Abiadura erradiala (Rv) | −7.6 km/s |
| Berezko mugimendua (μ) | IZ: −546.05 mas/u Dec.: −1223.14 mas/u |
| Paralajea (π) | 379.21 ± 1.58 mas |
| Distantzia | 8,60 ± 0,04 au (2,64 ± 0,01 pc) |
| Magnitude absolutua (MV) | 1.42 (A) / 11.18 (B) |
| Orbita | |
| Kidea | α CMa B |
| Orbita-aroa (P) | 50.090 ± 0.055 u |
| Ardatz erdihandia (a) | 7.50 ± 0.04" |
| Eszentrikotasuna (e) | 0.5923 ± 0.0019 |
| Okerdura (i) | 136.53 ± 0.43° |
| Nodoaren luzera (Ω) | 44.57 ± 0.44° |
| Periastron garaia (T) | 1894.130 ± 0.015 |
| Periastron argudioa (ω) (bigarrena) | 147.27 ± 0.54° |
| Zehaztasunak | |
| α CMa A | |
| Masa | 2.02 M☉ |
| Erradioa | 1.711 R☉ |
| Argitasuna | 25.4 L☉ |
| Gainazaleko grabitatea (log g) | 4.33 |
| Tenperatura | 9,940 K |
| Metaltasuna [Fe/H] | 0.50 dex |
| Errotazioa | 16 km/s |
| Adina | 2–3 × 108 urte |
| α CMa B | |
| Masa | 0.978 M☉ |
| Erradioa | 0.0084 ± 3% R☉ |
| Argitasuna | 0.026 L☉ |
| Gainazaleko grabitatea (log g) | 8.57 |
| Tenperatura | 25,200 K |
| Beste izendapenak | |
Izar zuri bat da, 8,7 argi urteko distantziara dagoena: gure Eguzkitik hurbileneko bosgarren izarra. Bere abiadura erradialagatik, 7,6 km/s-ko, 27360 km/h-ko abiadan gerturatzen ari dela kalkula daiteke: hain handia den balio hau, bere mugimendu propioa eta Eguzkiaren Esne Bide inguruko mugimendu orbitalaren konbinaketagatik sortzen da.
Izar hau, izatez, elkarrekin doazen bi izarrez osatuta dago, grabitate indarragatik lotuak, espiral formako ibilbide bat deskribatuz. Izar hauen orbitan gertatzen diren perturbazio batzuk direla eta, hirugarren izar bat egon daitekeela uste da (Sirius C), gure eguzkiaren masaren %20a duena, M5-9 espektro motakoa, eta Sirius A izarraren inguruko 6 urteko orbita eliptikoa duena, eta, beraz, sistema hirukoitza osatuz. Gorputz hau oraindik ez da ikusia izan, eta eztabaida dago benetan existitzen den edo ez.
Friedrich Besselek, 1844an, Sirius eta Prozionen posizioak eta euren itxurazko noraezeko mugimendua aztertuz, Siriusen izar lagunaren orbita marraztu zuen, Sirius B edo "Zakurkumea" deitutako nano zuri bat. Siriusen lagun hori ustekabean behatu zuen 1862an Alvan Graham Clark objektibo astronomikoen egile ospetsuak, Washingtoneko Ontzi Behategirako amaitu berri zuen teleskopioa Siriuserantz zuzentzen ari zenean: aurkitu zen lehen nano zuria izan zen, bere magnitudea 8,44 da eta bere espektro mota DA.
Siriusen masa, gure eguzkiarena baino 3,5 aldiz handiagoa dela uste da, eta bere lagunarena eguzkiarenaren antzerakoa. Aldiz, Sirius B izarraren bolumena Lurrarena bezalakoa da, eguzkiarena baino 40.000 aldiz txikiagoa. Hortaz, bere dentsitatea eguzkiarena baino 40.000 aldiz handiagoa da eta hau Lurrarena baino 1,4 handiagoa denez, Siriusen lagunaren dentsitatea, 60.000 kg/dm³ko dentsitate harrigarria ematen du emaitza bezala, hau da, material honen litro bakar batek, 60.000 kiloko masa izango luke.
Sirius kultura desberdinetan aldatu
Siriusen sistema eztabaida antropologikoko gaia ere izan da. Dirudienez, Sirius B izarra, Afrikako dogon etniak ezaguna zuen, zientziak 1844an aurkitu aurretik, Marcel Griaule eta Germaine Dieterlen antropologo frantziarrek diotenez, dogonen tradizioak 1931 eta 1952 bitartean aztertuta. Beharbada, Sirius B izarraren datu zehatzagoak, XX. mendean toki hartan ezarri ziren misiolariek sartu zituzten. Aipatzekoa da, orobat, dogonek, ustezko Sirius C izarraren existentzia ere deskribatu dutela aspaldidanik.
Maiar egutegian, urtea uztailak 26an hasten da, noiz Eguzkiak eta Siriusek aldi berean argitzen duten.
Joanne Kathleen Rowling idazlea, Sirius izarraren izenean inspiratu zen (zakur izarra bezala ere ezaguna, dagoen konstelazioaren izenagatik), Harry Potterren bere sagako pertsonaietako bat, Sirius Black, izendatzeko.
