Alexander von Humboldt

Friedrich Wilhelm Heinrich Alexander Freiherr von Humboldt (Berlin, 1769ko irailaren 14a – Berlin, 1859ko maiatzaren 6a) alemaniar naturalista, geografoa eta esploratzailea izan zen, eta Wilhelm von Humboldt politikari, hizkuntzalari eta euskalariaren anaia gaztea. Botanika eta geografia arloetan egin zituen lanek biogeografia sortu zuten.

Alexander von Humboldt
Irudi gehiago
Geheimrat (en)
Bizitza
Jaiotza	Berlin, 1769ko irailaren 14a
Herrialdea	Prusiako Erresuma
Bizilekua	rue Jacob (en) New Chambers (en)
Heriotza	Berlin, 1859ko maiatzaren 6a (89 urte)
Hobiratze lekua	Tegelko jauregia
Familia
Aita	Alexander Georg von Humboldt
Ama	Marie-Elisabeth von Humboldt
Ezkontidea(k)	ezkongabea
Anai-arrebak	ikusi Wilhelm von Humboldt
Familia	ikusi Alexander Joseph von Steuben (en) (semebitxi)
Hezkuntza
Heziketa	Alma Mater Viadrina (en) Göttingengo Unibertsitatea Freiberg University of Mining and Technology (en) Jenako Unibertsitatea
Tesi zuzendaria	Georg Christoph Lichtenberg
Doktorego ikaslea(k)	Johann Wilhelm Ritter Otto Wilhelm Hermann Abich (en)
Hizkuntzak	frantsesa alemana gaztelania
Irakaslea(k)	Justus Christian Loder Johann Simon von Kerner (en) Georg Christoph Lichtenberg
Ikaslea(k)	ikusi Johann Wilhelm Ritter
Jarduerak
Jarduerak	geologoa, esploratzailea, botanikaria, geografoa, ganberazaina, ozeanografoa, demografoa, bolkanologoa, bidaia idazlea, zientzia idazlea, meteorologoa, polimata, mezenasa, zoologoa, naturalista, mineralogoa, astronomoa, klimatologoa, etnologoa, zientzialaria, landare biltzailea, ornitologoa, world traveler (en) , ekonomialaria, politikaria eta idazlea
Lantokia(k)	Frankfurt Oder
Enplegatzailea(k)	Jenako Unibertsitatea
Lan nabarmenak	ikusi Aspects of nature (en) Cosmos (en)
Jasotako sariak	ikusi Merit Order of the Bavarian Crown Imperial Order of the Rose Grand Cross of the Order of the Dannebrog Ohorezko Legioko gurutze handia Mexican Imperial Orders Grand Cross of the Order of Christ Order of St. Vladimir, 1st class Order of the White Falcon Knight Grand Cross of the Order of Saints Maurice and Lazarus Karlos III.aren Ordenaren Gurutze Handia Bavarian Maximilian Order for Science and Art  (1853) Copley Domina  (1852) Arteetan eta Zientziatan Merituaren Ordena Knight of the Order of St. Alexander Nevsky honorary citizen of Berlin Order of the Black Eagle Order of the Red Eagle 1st Class Civil Order of Saxony Fellow of the American Academy of Arts and Sciences Foreign Member of the Royal Society  (1815eko apirilaren 6a) honorary doctor of the University of Tübingen honorary doctor of the University of Bonn honorary doctor of the University of Tartu honorary doctor of the University of St Andrews honorary doctor of the Charles University of Prague Pour le Mérite ordena Order of the Dannebrog
Influentziak	Friedrich Schelling
Kidetza	Royal Society Alemaniako Natur Zientzien Leopoldina Akademia Prusiako Zientzien Akademia Zientzien Bavariar Akademia Academy of Science for Public Utility (en) Göttingengo Zientzien Akademia Arteen eta Zientzien Herbehereetako Errege Akademia Hungariako Zientzien Akademia Naturforschende Gesellschaft in Danzig (en) Suediako Zientzien Errege Akademia Frantziako Zientzien Akademia Amerikako Sozietate Filosofikoa San Petersburgoko Zientzien Akademia Kultura patriotikorako silesiar elkartea Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia Warsaw Society of Friends of Learning (en) Zientzien Errusiar Akademia Société de Géographie (en) American Antiquarian Society (en) XL izeneko Zientzien Akademia Nazionala Zientzia Zehatzen, Fisikoen eta Naturalen Errege Akademia Accademia delle Scienze di Torino
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Luteranismoa

Bizitza

Alexandre Humboldtek Ameriketara egindako bidaiak, 1799-1804

Frankfurt, Berlin eta Göttingengo unibertsitateetan eta Friburgoko Ingeniari Akademian egin zituen ikasketak. 1797tik 1804ra bitarteko urteetan Iberiar penintsula, Kanaria uharteak, Venezuela, Orinoko ibaia, Kuba, Magdalena ibaia, Bogota, Ekuador eta Mexikon zehar ibili zen. Hego Amerika era zientifiko batean esploratu zuen lehena izan zen, eta Europara itzuli zen datu zientifiko, geografiko, estatistiko eta etnografiko ugari jasota. 1804tik 1827ra Parisen bizi izan zen, eta bidaia horietako emaitzak bildu eta argitara eman zituen.

1829an, Ehrenberg eta Gustav Roserekin batera, beste bidaia bat egin zuen Errusiako Asian barrena, Nikolas tsarraren diru-laguntzaz. Bizitzaren azken 25 urteak bere lan nagusia, Kosmos, ontzen eman zituen. Obra horrek eragin handia izan zuen garai hartako zientzietan. Humboldtenak dira halaber: Examen critique et historique de l´histoire et la géographie du Nouveau Continent (1786-89), Ansichten der Natur, mit wissenschaftilichen Erläuterungen (1808, Naturaren ezaugarriak klima eta lurralde desberdinetan), Voyage de Humboldt et Bonpland aux régions équinoxiales du noveau continent, fait en 1799-1804; Fragments de Géologie et de Climatologie asiatique (1831), Asie Centrale, recherches sur les chaînes de montagnes et la climatologie comparée (1843) eta abar.

Beste hainbat zientzialari ere babestu zuen, besteak beste Louis Joseph Gay-Lussac, Justus Von Liebig, Louis Agassiz, Matthew Fontaine Maury eta, batez ere, Aimé Bonpland.

Lanak

Alexander von Humboldten idazlan nagusia, Le voyage aux régions equinoxiales du Nouveau Continent, fait en 1799-1804, par Alexandre de Humboldt et Aimé Bonpland (Paris, 1807, etc.) hainbat liburukitan banatuta argitaratu zen. Hona hemen liburuki nagusiak:

• Vue des Cordillères et monuments des peuples indigènes de l'Amérique (2 lib., 1810);
• Examen critique de l'histoire de la géographie du Nouveau Continent (1814–1834);
• Atlas géographique et physique du royaume de la Nouvelle Espagne (1811);
• Essai politique sur le royaume de la Nouvelle Espagne (1811);
• Essai sur la géographie des plantes (1805);
• Relation historique du Voyage aux Régions équinoxiales du Nouveau Continent, etc. (1814–1825)
• Monographie des melastomacées (1833)

Ikus, gainera

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Alexander von Humboldt

• Humboldt itsaslasterra

• Datuak: Q6694
• Multimedia: Alexander von Humboldt / Q6694
• Espezieak: Friedrich Wilhelm Heinrich Alexander Freiherr von Humboldt