Isuri kognitibo

Isuri kognitiboa, alborapen kognitiboa^[1] edo lerrabide kognitiboa^[2] efektu psikologiko bat da, prozesamendu mentalean desbideratze bat eragiten duena, eta horrek distortsio bat, judizio zehaztugabe bat, interpretazio ilogiko bat edo, oro har, irrazionaltasun deitzen dena eragiten du, eskuragarri dagoen informazioaren interpretazioan oinarrituta ematen dena, nahiz eta datuak logikoak ez izan edo elkarren artean erlazionatuta ez egon.^[3]^[4]^[5] Isuri sozialei, oro har, esleipen-isuriak esaten zaie, eta gure eguneroko interakzio sozialei eragiten diete; probabilitatean eta erabakiak hartzean ere agertzen dira. Nahasmen egoera baten aurrean, garrantzitsua da intelektualen mekanismo erabat kognitiboak zehaztea eta nabarmentzea, azken horiek intuizioan falazia bezala ezagutzen diren derrigorrezko isuriei dagozkielako.

Wolfgang Köhlerrek esperimentu bat proposatu zuen irudi hauek erabiliz, bata *bouba* eta bestea *kiki* izena dituztenak. Gehienek eskuineko irudia *bouba* zela esan zuten, agian hitza ahoskatzeko ezpainak biribiltzen ditugula edo alfabetoko b, o eta a hitzak k eta i baino biribilagoak direlako.

Artikulu hau psikologiako terminoari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Isuri (argipena)».

Isuri kognitiboen existentzia eboluzio-premia gisa sortu zen, gure garunak zenbait estimuluren, arazoren edo egoeraren aurrean jarrera azkarra hartzeko erabiltzen duen berehalako erabakiak igortzeko; izan ere, eskura dagoen informazio guztia prozesatzeko ezintasunaren ondorioz, modu selektiboan edo subjektiboan iragazten da.^[6] Larriak izan daitezkeen akatsetara eraman gaitzaketen arren, testuinguru jakin batzuetan ekintza eraginkorragoetara eramaten dute, edo erabakiak azkarrago hartzeko aukera ematen dute, berehalakotasuna balio handiena denean.^[7]

Psikologia kognitiboak efektu hori aztertzen du, baita informazioa prozesatzeko erabiltzen ditugun beste estrategia eta egitura batzuk ere, eta horietako asko identifikatu ditugu, sarritan elkarren artean erlazionatuta daudenak.

Erreferentziak aldatu

↑ 'Alborapen kognitibo' - Euskalterm - www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2023-02-21).
↑ Isuri kognitibo, lerrabide kognitibo - Euskalterm - www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2023-02-21).
↑ Kahneman, D.; Tversky, A.. (1972). «Subjective probability: A judgment of representativeness» Cognitive Psychology 3 (3): 430-454. doi:10.1016/0010-0285(72)90016-3..
↑ Baron, J.. (2007). Thinking and deciding. New York, NY: Cambridge University Press.
↑ Ariely, D.. (2008). Predictably irrational: The hidden forces that shape our decisions. New York, NY: HarperCollins.
↑ Simon, H. A.. (1955). «A behavioral model of rational choice» The Quarterly Journal of Economics 69 (1): 99 -118. doi:10.2307/1884852..
↑ Kahneman, D.; Slovic, P.; Tversky, A.. (1982). Judgment under uncertainty: Heuristics and biases. Cambridge University Press.

Artikulu hau psikologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.

[1] 'Alborapen kognitibo' - Euskalterm - www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2023-02-21).

[2] Isuri kognitibo, lerrabide kognitibo - Euskalterm - www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2023-02-21).

[3] Kahneman, D.; Tversky, A.. (1972). «Subjective probability: A judgment of representativeness» Cognitive Psychology 3 (3): 430-454. doi:10.1016/0010-0285(72)90016-3..

[4] Baron, J.. (2007). Thinking and deciding. New York, NY: Cambridge University Press.

[5] Ariely, D.. (2008). Predictably irrational: The hidden forces that shape our decisions. New York, NY: HarperCollins.

[6] Simon, H. A.. (1955). «A behavioral model of rational choice» The Quarterly Journal of Economics 69 (1): 99 -118. doi:10.2307/1884852..

[7] Kahneman, D.; Slovic, P.; Tversky, A.. (1982). Judgment under uncertainty: Heuristics and biases. Cambridge University Press.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]