Wikipedia

Afrikako Batasuna

Afrikako Batasuna nazioz gaindiko erakundea da, 2001eko ekainaren 26an sortutakoa. Gaur egun, Afrikako herrialde guztiek osatzen dute, 55 herrialdek hain zuzen ere.

Afrikako Batasuna
Flag of the African Union.svg
Flag of the African Union.svg
Let Us All Unite and Celebrate Together (en) Itzuli A United and Strong Africa eta Une Afrique unie et forte
Datuak
Izen laburraUA, AU, UA, UA, UA, AU, 非盟, UA, UA, АС, ΑΕ, AU, АС, АС, AU, AU, UA, AU, АБ, XA, AU, АБ, АУ, AU, UA, 非盟, 非盟, UA, АЦ, AA, UA, AA, UA, AU eta UA
Motaeskualde erakundea, continental union (en) Itzuli eta nazioarteko erakundea
Jarduera
KidetzaUNESCO
Eskumendekoak
Africa Centres for Disease Control and Prevention (en) Itzuli
Agintea
Egoitza nagusi
Egoitza nagusi
Osatuta
Zeren jabe
African Union Conference Center and Office Complex (en) Itzuli eta Q17620982 Itzuli
African Union (orthographic projection).svg
Historia
Sorrera1999ko irailaren 9a
AurrekoakAfrikako Batasunaren aldeko Erakundea
webgune ofiziala
Facebook: AfricanUnionCommission Twitter: _AfricanUnion Flickr: 75075713@N06 Edit the value on Wikidata

HistoriaAldatu

1963an sortu zuten gaur egungo erakundearen aurrekaria dena, OUA edo Organisation of African Unity edo euskaraz, Afrikako Batasunaren aldeko Erakundea deitutakoa.

1984an Marokok Batasunetik ateratzea erabaki zuen Arabiar Errepublika Demokratiko Sahararra onartua izan zelako. 2017ko urtarrilaren 30ean itzuli da Batasunera. Onartua izan den azken aurreko herrialdea Hego Sudan da, 2011eko uztailean independentzia lortu ondoren sartu zena.

HelburuakAldatu

  1. Afrikako herrialdeen eta afrikarren artean batasuna eta elkartasuna lortzea.
  2. Estatu partaideen subiranotasun eta lurraldetasuna babestea.
  3. Kontinentearen integrazio politiko eta sozio-ekonomikoa azkartzea.
  4. Kontinentearen eta herritarren intereseko auzietan afrikarren iritzi batasuna bultzatzea.
  5. Nazioarteko elkarlana sustatzea.
  6. Kontinentearen bakea, seguritatea eta egonkortasuna sustatzea.
  7. Instituzioetan printzipio demokratikoak, herritarren parte hartzea eta gobernazio egokia bultzatzea.
  8. Herritarren eskubideak babestea.
  9. Ekonomia globalizatuan eta nazioarteko negoziaziotan kontinentearen berezko rola ahalbidetzeko baldintzak eratzea.
  10. Garapen jasangarria maila ekonomiko, sozial eta kulturalean sustatzea eta Afrikako ekonomien integrazioa bultzatzea.
  11. Afrikako herritarren bizi baldintza estandarrak igotzeko giza jarduera guztietan elkarlana sustatzea.
  12. Etorkizunean era daitezkeen eskualdeko komunitate ekonomikoetako politikak harmonizatzea, Batasunaren helburuak gradualki lor daitezen.
  13. Kontinentearen garapena eremu guztietan azkartzea, bereziki zientzia eta teknologia arloetan.
  14. Kontinentearen osasun egoera onerako gaixotasunen erradikaziorako nazioarteko elkarlanak sustatzea.

KulturaAldatu

Afrikaren Egunak urtero ospatzen du 1963ko maiatzaren 25ean Afrikar Batasunerako Erakundearen (OUA) sorrera. Egun hartan, 32 estatu afrikarrek fundazio-gutuna sinatu zuten Addis Abeban, Etiopian.[1]

HizkuntzakAldatu

Hizkuntzen zerrende hau da:

Afrikako Batasuna eratzeko Akordioaren arabera, bere laneko hizkuntzak arabiera, ingelesa, frantsesa, portugesa eta afrikar hizkuntzak dira, ahal den neurrian.[2] Konstituzio Akordioa aldatzen duen protokolo batek, 2003an onartutakoak baina 2007tik aurrera abian jarritakoak, espainiera, suaxilia eta «beste edozein hizkuntza afrikar» gehitu zituen, eta sei «ofizial» izendatu zituen («lan» esan beharrean).[3]

UAren babespean sortu zen 2001ean, eta Afrikako Hizkuntzen Akademiak Afrikako hizkuntzen erabilera eta iraupena sustatzen ditu kontinenteko biztanleen artean. UAk "Afrikako Hizkuntzen Urtea" izendatu zuen 2006. urtea.[4][5]

PolitikaAldatu

Hauek dira Afrikako Batasuneko organo nagusiak:

  • Afrikako Batasunaren Batzarra
  • Batzorde Betearazlea
  • Afrikako Batasuneko Batzordea
  • Ordezkari iraunkorren batzordea.
  • Bake eta Segurtasun Kontseilua.
  • Afrikako Parlamentua: Johannesburg-en du egoitza, eta 2004ko irailaren 16an inauguratu zen. Sortu zen lehen bost urteetan, organo hori, orain arte UAko 46 herrialdetako 265 kidek osatua, kontsulta- eta aholkularitza-organoa izan zen. Hala ere, 2009tik aurrera, lege-eginkizunak bete ditu.
  • Ekonomia eta Gizarte Kontseilua
  • Justizia Gortea.
  • Batzorde tekniko espezializatuak.
  • Finantza erakundeak.

Herrialde kideakAldatu

Gaur egun Afrikako herrialde guztiek osatzen dute Batasuna. Badira ordea Afrikako hainbat lurralde Europako estatuen menpe daudenak, eta hauek ez dira Afrikako Batasunaren parte, hala nola Espainiaren menpeko Ceuta eta Melilla hiriak eta Frantzia, Portugal eta Erresuma Batuaren menpeko hainbat uharte.

 
Muamar el Gadafik Tanzaniako presidente Jakaya Mrisho Kikwete besarkatzen du, 2009an lehendakari izan ondoren.

GobernantzaAldatu

Afrikako Batasunak, oro har, aurre egin behar dion funtsezko arazoa independentzia ekonomikoa lortzea da, baina Txina, Estatu Batuak edo Europar Batasuna bezalako atzerriko emaileen finantziazioarekiko mendekotasuna.[6] Aurrekontuaren hiru laurden baino gehiago atzerriko finantzaketatik datoz, baina UAk proposatu du kide guztientzat ondasunen inportazioei %0,2ko tasa ezartzea. Zerga horrek Afrikako erakundearen kutxei urtean 965 milioi euro inguru emango dizkiela aurreikusten da.[7] Agintaldi, itxaropen eta baliabideen arteko desadostasunak disfuntzioak sortzen lagundu du, halaber, UAk orain arte egin dituen bake edo monitorizazio misioetan.[8]

Era berean, AUk aurre egin behar dien beste arazo bat estatuburuen eta gobernuen arteko norgehiagoka eta zatiketak dira; izan ere, alde anitzeko erakunde gehienetan bezala, ez dira gai izan kontinenteko krisi larrien aurrean erantzuteko edo posiziorako batasuna frogatzeko, hala nola Boli Kostan, 2011ko Libian edo Malin egindako esku-hartze militarra 2013an, edo Boko Haramen indarkerian.[9] Koordinazio-zailtasun hori aitzakiatzat erabili izan da maiz atzerriko potentziek kontinentean parte hartzeko, antzinako metropoli kolonialen edo kontinentean interesa duten beste potentzia batzuen esku-hartze humanitarioaren bidez.[10] Azken urteotan, ordea, koordinazioan aurrera egin dute, eta jarrera bateratuak hartu dituzte 2020ko Maliko estatu-kolpearen aurrean edo Madagaskarrek UAko kide gisa duen etenaldiaren aurrean, modu inkonstituzionalean instalatutako gobernua izateagatik.[11][12]

 
Somaliako Batasun Afrikarraren Misioko Ugandako emakume soldaduak zaintza antolatu zuten 2016. urtean.

Ekintza militarraAldatu

Bake eta Segurtasun Saila Afrikako Batasunaren (UA) bakea, segurtasuna eta egonkortasuna lortzeko helburuak gauzatzeaz arduratzen da, 4. artikuluan (h), «Estatu kide batean esku hartzeko eskubidea, biltzarrak inguruabar larriei buruz erabaki ondoren; zehazki, gerra-krimenak, genozidioa eta gizateriaren aurkako krimenak».[13]

Hala, UAren helburu nagusietako bat «bakea, segurtasuna eta egonkortasuna kontinentean» sustatzea da (UAren Bake eta Segurtasun Kontseilua sortzeari buruzko protokoloa, Durbanen, Hegoafrikan, 2002ko uztailean onartua). Horretarako, Bakearen eta Segurtasunaren Arkitektura osatzen duten hainbat zutabe ditu. Zutabe nagusia Bake eta Segurtasun Kontseilua da, Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluaren irudi eta antzera, baina bere 15 estatu kide hautetsiekin 2 edo 3 urtean behin. Kontseilua da Erreserbako Indar Afrikarrak gauzatuko dituen misioak gauzatzeko organo eskuduna. Misio horiek hainbat herrialdetako kontingente militar eta zibilen erreserba bat dira, eta behaketa-misioetan eta eratze-aktan aurreikusitako estatu kideetan zabaltzeko prestatuta dago.[14]

2002an UA sortu zenetik 2014ra hamar estatu-kolpe baino gehiago izan dira kontinentean. Estatuen arteko gerrak gutxitu diren arren, tokiko eta estatu barruko gatazka armatuek milaka biktima eta giza eskubideen urraketa larriak eragiten jarraitzen dute. Indar afrikarren misioek ahultasun asko dituzte, besteak beste, tropak behar bezala ez eratzea.[15]

2015aren hasieran, Afrikako Batasunak misio militar aktiboak zituen Darfur-Sudanen (UNAMID, operazio hibridoa NBErekin, 2007tik), Somalian (AMISOM, 2007tik) eta Afrika Erdiko Errepublikan (MISCA, 2013tik). Egindako eragiketen artean daude Sudan (AMIS, 2004-07), Burundi (AMIB, 2003) eta Komorak (2008).

Giza eskubideakAldatu

Lekualdatze behartuak izan dira Afrikako Batasunaren agendako lehentasunezko gaietako bat. Haren ikuskaritzapean, errefuxiatuei eta Afrikako milioika pertsonari lagundu dieten barneko joan-etorriei buruzko tratatu historikoak onartu dira. 2009az geroztik, Nazio Batuen Errefuxiatuentzako Goi Komisarioak (ACNUR) ordezkaritza-bulego bat du UAren aurrean Addis Abeban, eta hainbat esparrutan laguntzen du.[16]

Bestalde, Afrikako Batasuneko estatu kideek konpromisoa hartu zuten, 2014. urtean, gosea desagerrarazteko, pobrezia erdira murrizteko eta emakumeak eta gazteak nekazaritza-ekoizpeneko kateetan sartzeko, hori guztia 2025a amaitu baino lehen.[17]

2016. urtean, Afrikako Parlamentuak, Nazio Batuen Erakundearekin batera, ekimen kontinental bat jarri zuen abian emakumeen genitalen mozketa debekatzeko, Afrikako zenbait herrialdetan zabaldutako praktika. Gambia eta Nigeria izan ziren, 2015erako, hura debekatzen duten legeak onartzean, zehapen-neurriekin bat egin zuten azken biak.[18]

EkonomiaAldatu

2016. urtean Afrikako Batasunak 370 milioi euroko aurrekontua zuen.[19] Estatu kideek 1627 bilioi US$ren BPG izendatu zuten 2013an. BPGa PPAn neurtuta, UAren ekonomiak US$2849 bilioi batzen zituen, eta munduko sailkapeneko 6. postua lortzen zuen Alemaniaren atzetik.[20][21]

UAren etorkizuneko helburuak hauek dira: merkataritza libreko zona bat sortzea, aduana-batasuna, merkatu bateratua, banku zentrala eta dibisa partekatua. Horrela, batasun ekonomiko eta monetarioa ezarriko da, EBren antzera.[22][23] Gaur egungo plana Afrikako Ekonomia Komunitate bat ezartzea da, 2023rako moneta bakarrarekin.[24]

GarapenaAldatu

Afrikar Batasunak Agenda 2063 izeneko programa prestatu du, eta Afrikaren Garapen Ekonomikorako Elkarte Berritik ari da lanean, kontinentea garatzeko planak egiten, hala nola Afrikan Azpiegiturak Garatzeko Programa, garraioa, energia, ura eta telekomunikazioak ardatz dituena.

Besteak beste, plan hauek sartzen dira: Aireko Garraioaren Merkatu Bakarra Afrikan (SAATM). Abiadura handiko trenbide-sarea, hiriburu eta merkataritza-gune guztiak lotuko dituena. Errepide-sare berritua, zoladurarik gabeko errepideen% 50 konponduko duena, batez ere Erdialdeko Afrikan. Interneteko konexioa zuntz optikozko sare bat ezarriz, landa-eremuetarako satelite bidezko konexio-sare batekin osatua. Inga III eta Gran Inga bezalako presak eraikitzea

Azpiegiturez gain, Afrikako Batasuna moneta bakar batekin ari da inbertitzen Afrikako Ekonomia Erkidegoa ezartzeko. Kulturaren garapena Afrikako Entziklopedia eta Afrikako Museo Handiaren bidez.

Alderdi ekonomikoari dagokionez, Afrikako Inbertsio Banku bat, Afrikako Diru Funts bat eta Afrikako Banku Zentral bat sortzea.

Mugak kentzeko eta barne-mailan bisatzeko Afrikako pasaportea sortzen ere lan egiten du. Afrikako Merkataritza Libreko Eremu Kontinentalaren sorrera.

ErreferentziakAldatu

  1. ↑ «África» Organización de las Naciones Unidas.
  2. ↑ Artículo 25, Acuerdo Constitutivo de la Unión Africana.
  3. ↑ Artículo 11, Protocolo de Modificaciones del Acuerdo Constitutivo de la Unión Africana Txantiloi:Wayback (en inglés)
  4. ↑ Ethiopia: AU Launches 2006 As Year of African Languages. AllAfrica.com.
  5. ↑ Project for the Study of Alternative Education in South Africa. (2006). The Year of African Languages (2006) – Plan for the year of African Languages – Executive Summary. Project for the Study of Alternative Education in South Africa.
  6. ↑ Gutiérres, Óscar. (30 de enero de 2018). «La Unión Africana quiere ser independiente» El País.
  7. ↑ Valido, Diana. (8 de febrero de 2018). «2018: año definitorio para la Unión Africana» Canal Caribe.
  8. ↑ Naranjo, José. (10 de septiembre de 2018). «Los fantasmas internos de la Unión Africana» El País.
  9. ↑ «La Unión Africana recupera una frágil unidad» Euronews 5 de julio de 2011.
  10. ↑ Naranjo, José. (25 de mayo de 2018). «La hora de la metamorfosis africana» El País.
  11. ↑ Welle (www.dw.com), Deutsche. «Unión Africana suspende a Mali hasta que recupere el orden constitucional | DW | 19.08.2020» DW.COM.
  12. ↑ La Unión Africana suspende a Madagascar y no reconoce al Gobierno golpista. 2018-03-20.
  13. ↑ «Acta fundacional de la Unión Africana» Universidade de Santiago de Compostela 12 de julio de 2000.
  14. ↑ Ero, Comfort. «La Unión Africana: balance desde 2002» Barcelona Centre for International Affairs.
  15. ↑ Getachew Tadesse, Addis. (6 de febrero de 2019). «Unión Africana: los conflictos y las crisis en el continente afectan la educación» Anadolu Agency.
  16. ↑ «La Unión Africana» ACNUR 28 de mayo de 2019.
  17. ↑ Cabasés, Joan. (3 de octubre de 2019). «Por qué el ‘opendata’ guía la erradicación del hambre en África» El País.
  18. ↑ «Parlamento Panafricano lanza iniciativa continental para prohibir la ablación» El Heraldo 10 de agosto de 2016.
  19. ↑ Redi, Omer. (17 de noviembre de 2018). «La Unión Africana, lista para ver grandes cambios durante su cumbre especial» La Vanguardia.
  20. ↑ World Economic Outlook Database, octubre de 2012. Fondo Monetario Internacional.
  21. ↑ CIA - The World Factbook. Cia.gov.
  22. ↑ Naranjo, José. (26 de marzo de 2018). «África derriba fronteras» El País.
  23. ↑ Naranjo, José. (30 de mayo de 2019). «África da el primer paso para impulsar un mercado común» El País.
  24. ↑ Profile: African Union. BBC News 10 de enero de 2006.

Ikus, gaineraAldatu

Kanpo estekakAldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrikako_Batasuna&oldid=9223635"(e)tik eskuratuta