Afrikaansa[1] germaniar hizkuntza bat da, nederlandera jatorritzat duena, Hegoafrika eta Namibian mintzatua gehienbat. Kolono herbeheretarrek Lurmutur kolonian hitz egiten zuten hizkuntzaren bilakaera da, eta denboraren poderioz, bere berezitasunak hartuz joan da, baita XX. mendean bere literatura sortu ere.

Afrikaansa
Afrikaans
Afrikaans hiztunen ehunekoa, Hegoafrikako probintzia bakoitzean.
Datu orokorrak
Lurralde eremuaHegoafrika, Namibia, Botswana, Lesotho eta Swazilandia
Hiztunak16 milioitik gora
Rankinga100
OfizialtasunaHegoafrika
EskualdeaHegoaldeko Afrika
AraugileaDie Taalkommissie (Hegoafrikako Zientzia eta Arte Akademiaren Hizkuntza Batzordea)
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza
indoeuropar hizkuntzak
germaniar hizkuntzak
mendebaldeko germaniar hizkuntzak
Franconian (en) Itzuli
Low Franconian (en) Itzuli
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologiasubjektu aditza objektua, SOV hizkuntza, V2 hizkuntza, hizkuntza azentuala eta hizkuntza fusionatzailea
Alfabetoalatindar alfabetoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1af
ISO 639-2afr
ISO 639-3afr
Ethnologueafr
Glottologafri1274
Wikipediaaf
Linguasphere52-ACB-ba
ASCL1403
Linguist Listafr
IETFaf

Botswana, Lesotho, Swazilandia, Zimbabwe eta Zambian ere hitz egiten da; Erresuma Batuan 300.000 hiztun inguru daude.

Geografiari dagokionez, Hegoafrikako mendebaldeko herenean gehien erabiltzen den hizkuntza da (Ipar Lurmutur probintzian populazioaren % 69ren lehen hizkuntza da; Mendebaldeko Lurmuturrekoan, % 58rena). Mugaz beste aldera, Namibiako hegoaldeko Hardap eta Karas probintzietan ere gauza bera gertatzen da, % 44 eta % 40, hurrenez hurren.

Afrikaans izena afrikar hitzaz euskaratu daiteke, eta hizkuntza hori hitz egiten duten bi komunitate daude:

1) afrikanerrak, Hegoaldeko Afrikan bizi diren europarren ondorengo zuriak, eta

2) Hegoafrikan, europar eta afrikarren nahasketen ondorioz sortu ziren mestizoak: gehienak Lurmutur Hirian bizi dira eta, mendeen joan-etorrian, nahasketa bizia izan dute (batzuek Asiatiko arbasoak dituzte, halaber). Kultura berezia sortu dute eta hizkuntza nagusia afrikaansa dute.

Dialektoak aldatu

Afrikaansaren barnean, dialekto hauek bereizten dira:

  • Lurmutur Hiriko mendebaldekoa
  • Lurmutur Hiriko ekialdekoa
  • Orange ibaikoa

Ortografia aldatu

Afrikaans idatziak, nederlandera idazkerarekin alderatuta, eredu fonetikoagoa eta sinpleagoa erakusten du, hainbat kontsonante kendu baitira. Beste ezaugarri esanguratsu batzuk hauek dira: artikulu zehaztugabea 'n da (nederlanderaz, een); z letraren ordez, s idazten da; eta nederlanderazko ij afrikaansez y da.

afrikaansa nederlandera alemana ingelesa euskara
aksie actie Aktion action ekintza
baba baby Baby baby jaioberri
bed bed Bett bed ohe
boek boek Buch book liburu
broer broer Bruder brother anaia / neba
dogter dochter Tochter daughter alaba
eet eten essen eat jan
en en und and eta
kat kat Katze cat katu
lughawe luchthaven Flughafen airport aireportu
maak maken machen make egin
my mijn mein my nire
oop open offen open ireki
skool school Schule school eskola
vyf vijf fünf five bost
vir voor für for Norentzat adierazteko preposizioa
wat wat was what zer
 
Etxean afrikaansez mintzo diren hegoafrikarren ehunekoak (2001):
     % 0–20      % 20–40      % 40–60      % 60–80      % 80–100

Esaldi batzuk aldatu

Erreferentziak aldatu

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu.