Uruguai (ibaia)

Uruguai
Río Uruguay (es), Rio Uruguai (pt)
Uruguai; Río Uruguay (es), Rio Uruguai (pt)
Datu orokorrak
Garaiera	200 m
Mota	ibai
Luzera	1.790 km
Geografia
Koordenatuak	27°36′30″S 51°27′21″W / 27.6083°S 51.4558°W
Estatu burujabe	Brasil
Brasilgo unitate federatibo	Rio Grande do Sul
Hidrografia
Ibaiadarrak	ikusi Negro ibaia (Uruguai); Q703038 ; Arroyo Boycuá (en) ; Arroyo Chapicuy Grande (en) ; Q703215 ; Q703226 ; Q703276 ; Q703309 ; Q703319 ; Arroyo Román Grande (en) ; Arroyo Yacuy (en) ; Arroyo de la Agraciada (en) ; Q703829 ; San Salvador River (en) ; Quaraí River (en) ; Arapey Grande River (en) ; Pelotas River (en) ; Lajeado Macuco River (en) ; Ibicuí River (en) ; Mocoretá River (en) ; Da Várzea River (en) ; Canoas River (en) ; Barra Grande River (en) ; Chalana River (en) ; Chapecó River (en) ; Comandaí River (en) ; Guarita River (en) ; Ijuí River (en) ; Iracema River (en) ; Irani River (en) ; Q3432494 ; Macaco Branco River (en) ; Passo Fundo River (en) ; Pepiri-Guazu River (en) ; Rancho Grande River (en) ; Santa Cruz River (en) ; Santa Rosa River (en) ; Santo Cristo River (en) ; Taquari River (en) ; Toropi River (en) ; Turvo River (en) ; Peixe River (en) ; Gualeguaychú River (en) ; Miriñay River (en) ; Aguapey River (en) ; Das Antas River (en) ; Q5651670 ; Q5705587 ; Q5705591 ; Q5705594 ; Q5705598 ; Q5705632 ; Q5705652 ; Q5705707 ; Q5705721 ; Arroyo Mandisoví Grande (en) ; Q5705748 ; Q5705793 ; Q5705806 ; Q5705844 ; Q5705850 ; Arroyo San Francisco Grande (en) ; Q5705962 ; Q5705974 ; Arroyo Urquiza (en) ; Q5706034 ; Yatay creak (en) ; Q5706044 ; Q5706060 ; Q5706253 ; Q5706277 ; Q6115213 ; Q10362341 ; São Domingos River (en) ; Icamaquã River (en) ; Q16627319 ; River Daymán (en) ; Queguay Grande River (en) ;
Arroaren azalera	365.000 km²
Arro hidrografikoa	Río de la Plata Basin (en)
Ur-emaria	4,622 m³/s
Iturburua	Pelotas River (en) eta Canoas River (en)
Bokalea; ()	Río de la Plata

Uruguai (gaztelaniaz: Río Uruguay; portugesez: Rio Uruguai) Hego Amerikako ibaia da. Brasilgo hego-ekialdeko Sierra Geralen du iturburua eta, iparraldetik hegoalderako norabidean, Brasil-Argentina eta Argentina-Uruguai mugak egiten du; ibilguaren amaieran, Paraná ibaiarekin batera, Rio de la Plata bokalea sortzen du. 1.838 km luze da eta 365.000 km²-ko arroa hartzen du^[1]. Ibaiadar nagusia Río Negro du.

Etimologia aldatu

Guaranieraz Urugua'ý hitzak «margotutako txorien ibaia» esan nahi du, eta izena ematen dio Uruguaiko Ekialdeko Errepublikari.

Geografia aldatu

Brasilen, Serra Geralen du iturburua. Santa Catarina eta Rio Grande do Sul brasildar estatuak zeharkatu ondoren, Brasil eta Argentinaren (Misiones eta Corrientes probintziak) arteko muga egiten du. Behe ibilguak, berriz, Argentina (Corrientes, Entre Ríos eta Buenos Airesko probintziak) eta Uruguairen (Artigas, Salto, Paysandú, Río Negro, Soriano eta Colonia departamenduak) artekoa egiten du. Bokalean Paraná ibaiarekin elkartzen da eta Rio de la Plataren estuario zabala eratzen dute.

Hidrometria aldatu

Uruguai ibaiaren emaria 27 urtez (1965-1991 bitartean) neurtua izan da Salton (Salto departamendua, Uruguai), Río Negrorekin elkartu baino lehen^[2]. Gune horretan, drainatutako eremuak 243.471 km² ditu, arro osoaren % 67. Urteko batez besteko emaria 5.225 m³ segundoko da. Emari handiena irailean du (7.264 m³/s), eta txikiena martxoanean (3.488 m³/s).

Uruguairen batez besteko emariak (m³/s), Salton neurtuak
Datuak: 1965 eta 1991 artean

Zubiak aldatu

Nazioarteko lau zubik gurutzatzen dute ibaia; iparraldetik hegoaldera, Paso de los Libres-Uruguaiana (Argentina eta Brasil artean) eta Salto Grande, General Artigas eta Libertador General San Martín (Argentina eta Uruguai artean).

Ekonomia aldatu

Azpiegitura hidroelektriko nagusia Argentina eta Uruguairen arteko jabetza partekatua duen Salto Grandeko presa da. Bestalde, 2005etik Argentina eta Uruguairen artean gatazka ekonomikoa sortu da, zelulosa fabrika bat dela eta.

Erreferentziak aldatu

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2015/09/17 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ del Castillo Laborde, Lilian. Management of Transboundary Rivers and Lakes. books.google.es (Noiz kontsultatua: 2015-09-17).
↑ Uruguai ibaia Salton. grdc.sr.unh.edu (Noiz kontsultatua: 2015-09-17).

Kanpo estekak aldatu

(Gaztelaniaz) Salto Grandeko presa, saltogrande.org

Datuak: Q18278
Multimedia: Uruguay River / Q18278

[1] Castillo Laborde, Lilian. Management of Transboundary Rivers and Lakes. books.google.es (Noiz kontsultatua: 2015-09-17).

[2] Uruguai ibaia Salton. grdc.sr.unh.edu (Noiz kontsultatua: 2015-09-17).

[1]

[2]