Siziliako galo-italikoa

Siziliako mintzaira galo-italikoak ( italieraz : gallo-italico di Sicilia) Sizilian hitz egiten diren mintzairak dira, hizkuntza galo-italikoen taldekoak. Hizkuntza erromantzeeen familian, talde galo-erromantze eta italo-erromantzeen arteko tartekoak dira. Hizkuntza barrendegi talde bat da, bere Iparraldeko Italiako jatotiritik oso urruti kokatua, Siziliako eki-erdialdeko 15 bat komunitatetan gordea, sizilierak inguratutako hizkuntza-uharte bat osatuz. Siziliera bezala, galo-italikoa egoera diglosikoan du italierak 21. mendean.

Siziliako galo-italikoa
Datu orokorrak
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak hizkuntza italikoak hizkuntza erromantzeak mendebaldeko hizkuntza erromantzeak hizkuntza galo-iberiarrak hizkuntza galo-erromantzeak hizkuntza galo-italikoak
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	subjektu aditza objektua eta silabadun hizkuntza
Hizkuntza kodeak

Jatorria

Roger I.a Sizialiakoak Sizilia normandiarrekin konkistatu zuen garaikoa da komunitate hauen jatorria, 11. mendekoa. Roger I.ak 30 urte behar izan zituen Siziliako kontrol osoa hartzeko (1061etik 1091ra), baina 1080rako uhartearen zati handi baten kontrol eraginkorra zuen. Konkista horretan, Siziliako erdialdeko eremu batzuk batzuk jendez hustu ziren, populazio musulmana egotzi egin baitzuten. Rogerrek eta haren ondorengo normandiarrek eskualde horretara migratzea bultzatu zuten, batez ere Eliza Latindarrarekin lotura estua zuten herrietan eginez propaganda.

Etorkin berriak bizi ziren hiriak "lonbardiar komunitate" gisa ezagutu ziren (latinez: oppida Lombardorum: , sizilieraz: cumuna lummardi: cumuna ). Siziliako lonbardiarrak izenaz ezagutzen ziren "Lombardia" delako Italiako iparralde osoaren izena Erdi Aroan,,baina zehazki komunitateen eta beren mintzaira gaur egungo Piamonteko hego-ekialdea eta Liguriako ipar-mendebaldea hartzen duen eskualde batetik dator. Zehatzago, Adelaida del Vasto Rogerren emazteak zituen familia-jabetzetatik, Montferrat hegoaldeko Aleramiciko feudoetatik zetozen batez ere.

Hedapena

San Fratello herrian, errotulo elebiduna.

Mintzaira multzo hau eremu hauetan hitz egiten dira nagusiki:

• Messinako probintzia: Acquedolci, Montalbano Elicona, Novara di Sicilia, Fondachelli-Fantina, San Fratello eta San Piero Patti.
• Enna probintzia: Aidone, Nicosia, Piazza Armerina eta Sperlinga.

Beste hizkuntza-komunitate batzuk ere egon ziren baina 20. menderako desagertuak ziren honako herrietan:

• Messinako probintzia: Roccella Valdemone, Motta d'Affermo eta Castel di Lucio
• Ennako probintzia: Enna, Pietraperzia, Agira, Leonforte eta Cerami
• Cataniako probintzia: Caltagirone, Militello in Val di Catania, Mirabella Imbaccari, San Michele di Ganzaria, Paternò, Randazzo eta Bronte.
• Sirakusako probintzia: Ferla, Buccheri eta Cassaro.
• Caltanissettako probintzia: Butera eta Mazzarino.
• Palermoko probintzia: Corleone eta Vicari.

Hiri horietako batzuetan, Italiako iparraldeak eragin nabarmena du Siziliaeraren tokiko barietateetan; beste batzuetan, Lombardiako komunitateek ez zuten eraginik izan tokiko dialektoan. Antzeko komunitateak bizi izan dira Siziliatik kanpo Italia hegoaldean, Basilicatan Basilicatako galo-italikoak iraun duelarik 21. mendera arte.

Kanpo estekak

• Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, Ingelesezko Wikipediako «Gallo-Italic of Sicily» artikulutik itzuli da; zehazki, 2023-08-08ko bertsio honetatik. Izan ere, artikulu horretan aritu diren wikilariek GFDL edo CC-BY-SA 3.0 lizentziekin argitaratu dute beren lana.

• Datuak: Q2629019
• Multimedia: Gallo-Italic of Sicily / Q2629019