Paul Gauguin

Paul Gauguin
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Eugène Henri Paul Gauguin
Jaiotza	Paris, 1848ko ekainaren 7a
Herrialdea	Frantzia
Bizilekua	Frederiksberg; Nørregade (en) ; Paris; Tahiti
Heriotza	Atuona (en) eta Fatu-Hiva, 1903ko maiatzaren 8a (54 urte)
Hobiratze lekua	Calvary Cemetery (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: Sifilia
Familia
Aita	Clovis Gauguin
Ama	Aline Chazal
Ezkontidea(k)	Mette Sophie Gad (en)
Bikotekidea(k)	ikusi Teha'amana (en) ; Pau'ura a Tai (en) ; Vaeoho Marie-Rose (en) ; Juliette Huais (en) ;
Seme-alabak	ikusi Clovis Gauguin (en) ; Jean René Gauguin (en) ; Pola Gauguin (en) ; Émile Gauguin (en) ; Emile Gauguin (en) ; Germaine Chardon (en) ;
Familia	ikusi Flora Tristan (amaldeko ama);
Hezkuntza
Heziketa	lycée Pothier (en)
Hizkuntzak	frantsesa; tahitiera
Irakaslea(k)	Camille Pissarro
Jarduerak
Jarduerak	margolaria, eskultorea, artista grafikoa, marrazkilaria, grabatzailea, zeramikaria, ilustratzailea eta artista bisuala
	Parte-hartzailea The Volpini Exhibition, 1889 (en) ; Documenta IX (en) ; Armory Show (en) ;
Lantokia(k)	Paris; Martinika; Pont-Aven; Arles; Tahiti; Markesak; Kopenhage; Polinesia Frantsesa; Tahiti; Martinika; Ceret; Panama eta Australia
Lan nabarmenak	ikusi Kristo horia; Manaò tupapaú (en) ; The Night Café in Arles (en) ; When Will You Marry? (en) ; Ia Orana Maria (en) ; Where Do We Come From? What Are We? Where Are We Going? (en) ; Tahitiar emakumeak hondartzan; Bularrak lore gorriez;
Influentziak	Katsushika Hokusai, Eugène Delacroix, Paul Cézanne, Claude Monet, Camille Pissarro eta Edgar Degas
Mugimendua	postinpresionismoa; Pont-Aven School (en) ; sinbolismoa; synthetism (en) ; Cloisonnism (en) ; inpresionismoa; Primitibismoa
Genero artistikoa	erretratua; paisaia margolaritza; figure (en) ; genero-artea; izadi hila

Eugène Henri Paul Gauguin (Paris, 1848ko ekainaren 7a – Atuona, Hiva Oa, Frantziar Polinesia, 1903ko maiatzaren 9a) margolari eta eskultore frantziarra izan zen.^[1]

Biografia aldatu

Haurtzaroan Perun izan zen (1850-1855). 1865etik 1871ra bitartean itsas armadan ibili zen, eta ondoren banketxe batean lan egin zuen, baina pintura alde batera utzi gabe betiere. Camille Pissarrok bultzaturik, inpresionistekin batera egin zituen lehen erakusketak (1880, 1881, 1882, 1886). 1881ean Paul Cézannerekin lan egin zuen. 1883an lana eta familia utzi eta pintura hartu zuen bizibidetzat. 1886an Bretainiara joan zen eta bertan Émile Bernard ezagutu zuen, eta ondoren Parisen Van Gogh. 1887an Martinikara joan zen, inpresionistak bazter utzi, eta Kolonen aurreko artea oinarri edalontzi sail bat egin zuen.

1888an Bretainiara itzuli zen berriro eta Émile Bernardekin batera sintetismoa sortu zuen. Margolaritzari neurri izpiritual bat eman nahirik, sinbolistekiko jakin-mina piztu zitzaion, ideiari lehentasuna eman zion eta artearen jatorrietara itzultzen saiatu zen. Marrazki japoniarren eraginez, lerro eta kolore sotiletara jo zuen. Van Gogh-ekin hiru hilabete Arles-en egin ondoren, bere estiloaren jatortasuna areagotu zuen zenbait obratan (Le Christ jaune, 1889; La vision après le sermon, 1889 eta B.M. Gauguin, 1889).

Estiloa aldatu

Koloreari buruzko teoria neoinpresionistak landu zituen (Nature morte ripipoint, 1889). Tahitira joateko erabakia hartu zuen (Tahitiar emakumeak hondartzan, 1891, Quand te maries-tu?, 1892 eta L´esprit des morts veille, 1893), eta anitz lurraldetako eraginak bereganatu zituen. Gaixoturik, Parisa itzuli eta bere obrak saldu zituen. 1895ean Tahitira joan zen berriro eta Never More (1897), Les seins aux fleurs rouges (1897) eta bere testamentutzat jotzen zuen D´où venons-nous? Que sommes-nous? Où allons-nous? (1897) margotu zituen. Bere buruaz beste egiteko saio baten ondoren, Markesa uhartetara joan zen, eta han bertakoen alde jarri zen, kolonia administrazioaren kontra. Hala ere margotzeari eta eskultura lanak egiteari ez zion utzi (L´or de leur corps, 1901; Cavaliers sur la plage, 1902), eta irudien antolamendu berri bat erakutsi zuen.

Gauguinen lanak eragin handia izan zuen XX. mendeko margolaritzan eta eskulturan (Derain, Picasso, Modigliani, etab.); kolorearen ikusmoldeari dagokionez, fauvismoaren aitzindaria izan zen.

Primitibismoa eta kritika aldatu

Sakontzeko, irakurri: «primitibismo»

Gauguinen jatorrizkoaren bilaketa argi eta garbi askatasun sexualaren nahia zen, eta hori islatzen da Manao tupapau (1892), Parau na te Varua ino (1892), Anna the Javanerin (1893), Te Tamari No Atua (1896) eta Kontakizun krudelak (1902) margolanetan, besteak beste. Gauguinen Tahitiren ikuspegia, maitasun libreko, klima leuneko eta ninfa biluziko Arkadia lurtar bat bezala, berdin-berdina ez bada, arte akademikoaren pastoraltza klasikoaren antzekoa da, milaka urtetan zehar nekazal bizitzaren mendebaldeko pertzepzioak osatu dituena. Bere margolan tahitiarretako bati "pastoral tahitiarra" deitzen zaio eta beste bati "Nondik gatoz? Nor gara? Nora goaz?". Horrela, Gauguinek Arte Ederretako eskoletako pastoral-tradizio akademikoa zabaldu zuen, ordura arte antzinako greziar eskulturatik kopiatutako irudi europarretan soilik oinarritu zena eredu ez europarrak sartzeko^[2].

Gauguinek, tahitiar gizartea ospatzen eta tahitiarrak kolonialismo europarraren aurka defendatzen ari zela ere uste zuen. Kritikari feminista postkolonialek, ordea, gaitzetsi egiten dute Gauguinek maitale nerabeak hartu izana, horietako bat hamahiru urte baino ez dituena. Gogorarazten digutenez, bere garaiko eta ondorengo europar askok bezala, Gauguinek askatasuna ikusten zuen, bereziki sexuala, hertsiki kolonizatzaile maskulinoaren ikuspuntutik. Gauguin primitibismoarekin "gaizki" dagoenaren adibide gisa erabiliz, kritikari hauek, euren ustez, primitibismoaren elementuek "arraza- eta sexu-fantasien lotura trinkoa eta botere koloniala zein patriarkala" barne hartzen dituztela ondorioztatzen dute. Kritikari horien ustez, Gauguinen moduko primitibismoak arraza- eta sexu-desberdintasunari buruzko fantasiak erakusten ditu, "Primitibismoaren nozioak" Bestearekin "esentzializatzeko ahaleginean". Horrela, diotenez, primitibismoa exotismoaren eta orientalismoaren antzeko prozesu bihurtzen da, Edward Saidek kritikatu zuen bezala, non inperialismo europarrak eta "ekialdearen" ikuspegi monolitiko eta iraingarriek "mendebaldearen" aldetik herri kolonizatuak eta euren kulturak definitzen zituzten^[2].

Obra aldatu

Margolanak aldatu

Le Lac dans la plaine (1873), Fitzwilliam Museum, Cambridge
La Seine au pont d'Iéna (1875), Orsay museoa, Paris
Paysage d'automne (1877), bilduma partikularra.
Mette Gauguin cousant (v. 1878), Emil G. Bührle Fundazioa, Zurich
Jardin sous la neige (1879), Szépmûvészeti Múzeum, Budapest
Les Maraîchers de Vaugirard (1879), Smith College Museum of Art, Northampton, Massachusetts
Étude de nu ou Suzanne cousant (1880), Ny Carlsberg Glyptotek, Copenhague
Intérieur du peintre à Paris, rue Carcel]] (1881), Nasjonalgalleriet, Oslo
Jardin à Vaugirard (1881), Ny Carlsberg Glyptotek, Copenhague
Rouen, Les Toits bleus (1884), bilduma partikularra, Winterthour, Suitza
Mette Gauguin en robe du soir (1884), Ny Carlsberg Glyptotek
Villa Julia. Pont-Aven (1887/1888)
Conversation dans les prés. Pont-Aven (1888), Belgikako Arte Ederren Errege Museoa, Brusela
Ferme à Arles (1888), Indianapolisko Arte museoa, Indianapolis
Au café à Arles (1888), Puxkin Museoa Mosku,
Arbres bleus (1888), Ordrupgaard museum de Copenhague, Danimarka
Nature morte à l'estampe japonaise (1889), Teherango Arte Garaikidearen museoa
Vision du Sermon — Combat de Jacob avec l'ange, (1889), Eskoziako Galeria Nazionala, Edimburgh
Le Calvaire breton (1889), Belgikako Arte Ederren Errege museoa, Brusela
Le Christ jaune (1889), Galerie d'art Albright-Knox, Buffalo
Bonjour Monsieur Gauguin (1889), Pragako Galeria Nazionala
Nature morte à la statuette maorie (1890 inguruan), Reimseko Arte Ederren Museoa, Reims
La Mère de l'artiste (1890 - 1893), Alte Staatsgalerie, Stuttgart
Ia Orana Maria (1891), Metropolitan Museum of Art, New York
Femmes de Tahiti (1891), Orsay museoa, Paris
Manao Tupapau (1892), Knoxeko Arte Galeria, Buffalo
Fatata te Miti (1892), National Gallery of Art, Washington (Columbia)
Quand te maries-tu? (1892), Beyeler Fundazioa, Bale
Mahana maa I (1892)
Piti Teina (1892), Ermitage, Saint-Pétersbourg
Arearea (« Joyeusetés ») (1892), Orsay museoa, Paris
Autoportrait au chapeau (1893), Orsay museoa, Paris
Eiaha Ohipa (1896)
Te Tamari no atua (1896), Neue Pinakothek, Munich
Nave Nave Mahana (1896), Lyongo Arte Ederren museoa, Lyon
D'où venons-nous ? Que sommes-nous ? Où allons-nous ? (1897-1898), Bostongo Arte Ederren Museoa
Deux femmes edo La Chevelure fleurie
Les Seins aux fleurs rouges (Bularrak lore gorriez) (1899), Metropolitan Museum of Art, New York
Le cheval sur le chemin (1899), Puxkin Museoa de Mosku,
Le Sorcier d'Hiva Oa (ou Le Marquisien à la cape rouge) (1902), Liègeko Arte Ederren Museoa

D'où venons-nous ? Que sommes-nous ? Où allons-nous ? (1897-1898)

Grabatuak aldatu

12 gravures exécutées au crayon lithographique sur zinc, Café Volpini, exposition du Groupe impressionniste synthétiste, Paris, 1889.
Le Portrait de Mallarmé, ur-bortitz, 1891.
Noa Noa, hamar plantxa, egurrez grabatuak, Paris / Pont-Aven, 1893-1894.
Manao Tupapau, L'Estampe originale bilduman (1893-1895).
Le Sourire, 33 grabatu egurrez (1899-1901).

Galeria aldatu

Oviri eskultura.
Cochons noirs (1891), Budapesteko Arte Ederren Museoa.
Portrait de Suzanne Bambridge (1891), Belgikako Arte Ederren Errege Museoa.
Fatata te Miti (1892), National Gallery of Art.
Vairumati (1897), Orsay museoa.
Cavaliers sur la plage (1902), Stavros Niarchos bilduma, Grezia.
La naissance (Te tamari no atua) (1896), Neue Pinakothek

Erreferentziak aldatu

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/30 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11904339p
↑ ^a ^b Solomon-Godeau, Abigail.. (1992). Going native : Paul Gauguin and the invention of primitivist modernism.. PMC 886794606. (Noiz kontsultatua: 2020-08-07).

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

(Ingelesez):Paul Gauguin Artcyclopedian.

Datuak: Q37693
Multimedia: Paul Gauguin / Q37693

[1] ttp://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11904339p

[:1-2] Solomon-Godeau, Abigail.. (1992). Going native : Paul Gauguin and the invention of primitivist modernism.. PMC 886794606. (Noiz kontsultatua: 2020-08-07).

[1]

[2]

Paul Gauguin
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Eugène Henri Paul Gauguin
Jaiotza	Paris, 1848ko ekainaren 7a
Herrialdea	Frantzia
Bizilekua	Frederiksberg Nørregade ^(en) Paris Tahiti
Heriotza	Atuona ^(en) eta Fatu-Hiva, 1903ko maiatzaren 8a (54 urte)
Hobiratze lekua	Calvary Cemetery ^(en)
Heriotza modua	berezko heriotza: Sifilia
Familia
Aita	Clovis Gauguin
Ama	Aline Chazal
Ezkontidea(k)	Mette Sophie Gad ^(en)
Bikotekidea(k)	ikusi Teha'amana ^(en) Pau'ura a Tai ^(en) Vaeoho Marie-Rose ^(en) Juliette Huais ^(en)
Seme-alabak	ikusi Clovis Gauguin ^(en) Jean René Gauguin ^(en) Pola Gauguin ^(en) Émile Gauguin ^(en) Emile Gauguin ^(en) Germaine Chardon ^(en)
Familia	ikusi Flora Tristan (amaldeko ama)
Hezkuntza
Heziketa	lycée Pothier ^(en)
Hizkuntzak	frantsesa tahitiera
Irakaslea(k)	Camille Pissarro
Jarduerak
Jarduerak	margolaria, eskultorea, artista grafikoa, marrazkilaria, grabatzailea, zeramikaria, ilustratzailea eta artista bisuala
Parte-hartzailea The Volpini Exhibition, 1889 ^(en) Documenta IX ^(en) Armory Show ^(en)
Lantokia(k)	Paris Martinika Pont-Aven Arles Tahiti Markesak Kopenhage Polinesia Frantsesa Tahiti Martinika Ceret Panama eta Australia
Lan nabarmenak	ikusi Kristo horia Manaò tupapaú ^(en) The Night Café in Arles ^(en) When Will You Marry? ^(en) Ia Orana Maria ^(en) Where Do We Come From? What Are We? Where Are We Going? ^(en) Tahitiar emakumeak hondartzan Bularrak lore gorriez
Influentziak	Katsushika Hokusai, Eugène Delacroix, Paul Cézanne, Claude Monet, Camille Pissarro eta Edgar Degas
Mugimendua	postinpresionismoa Pont-Aven School ^(en) sinbolismoa synthetism ^(en) Cloisonnism ^(en) inpresionismoa Primitibismoa
Genero artistikoa	erretratua paisaia margolaritza figure ^(en) genero-artea izadi hila