Partikula (fisika)
Zientzia fisikoetan, partikula bat (edo korpuskulua antzinako testuetan) objektu txiki bat da, zenbait propietate fisiko eta kimiko dituena, hala nola bolumen edo masa bat. Propietateak asko aldatzen dira, bai tamainari dagokionez, bai kantitateari dagokionez, izan daitezkeelako partikula azpiatomikoetatik, hala nola elektroiak, partikula mikroskopikoak atomoak edo molekulak, bai partikula makroskopikoak, hala nola bolbora edo beste material granulatu batzuk. Partikulak erabil daitezke, halaber, objektu handiagoen eredu zientifikoak sortzeko, dentsitatearen arabera, hala nola gizakiak mugimenduan dabiltzan jendetza edo zeruko gorputz batean mugitzen[1].
'Partikula' terminoak esanahi orokorra du, eta zientziaren adar espezifiko bakoitzaren beharren arabera zehazten da.
Propietate kontzeptualak aldatu
Partikulen kontzeptua bereziki erabilgarria da modelo zientifikoen konplexutasunak dituenean edo konputazio zaila ekar dezakeenean[2]. Parte hartzen duten prozesuak sinplifikatzeko erabil daiteke.
Tamaina aldatu
Partikula terminoa, askotan, hiru tamaina motatan erabiltzen da. Partikula makroskopiko terminoa atomoak edo molekulak baino askoz partikula handiagoei dagokie maiz. Horiek, normalean, puntu material gisa abstraktuak dira, nahiz eta bolumenak, formak, egiturak eta abar izan.[3] Partikula makroskopikoen adibideak izan daitezke bolbora, hautsa, harea, zirkulazio-istripu bateko hondar-zatiak edo galaxia bateko izarrak bezain handiak diren objektuak.
Beste mota bateko partikulak, partikula mikroskopikoak, tamaina ezberdinetako partikulak dira, hala nola karbono dioxidoa, nanopartikulak edo koloideak. Partikula horiek kimikan aztertzen dira, bai eta fisika atomikoan eta molekularrean ere. Partikula txikienak partikula azpiatomikoak dira, atomoak baino partikula txikiagoei dagozkienak. Partikulek beren partikulak izango lituzkete, atomoen osagaiak —protoiak, neutroiak eta elektroiak—, bai eta partikula-azeleragailuek edo izpi kosmikoek bakarrik sor ditzaketen beste partikula batzuk ere. Partikula horiek partikulen fisikan aztertzen dira.
Oso txikiak direnez, partikula mikroskopikoen eta azpiatomikoen azterketa mekanika kuantikoaren eremuan erortzen da. Kutxa batean dagoen partikula-ereduan frogatutako fenomenoak erakutsiko dituzte, uhin-partikula dualtasuna barne, baita partikulak desberdinak edo berdinak diren ere[4][2][4].
Erreferentziak aldatu
- ↑ Lambe, T. William. (1969). Soil mechanics. Wiley ISBN 0-471-51192-7. PMC 2073. (Noiz kontsultatua: 2022-10-14).
- ↑ a b Reif, Frederick. (1965). Fundamentals of statistical and thermal physics. McGraw-Hill ISBN 0-07-051800-9. PMC 534906. (Noiz kontsultatua: 2022-10-14).
- ↑ «Sérsic galaxy with Sérsic halo models of early-type galaxies: A tool for N-body simulations» Publications of the Astronomical Society of the Pacific 121 (879): 437. doi:. Bibcode: 2009PASP..121..437C..
- ↑ a b Eisberg, Robert Martin. (1985). Quantum physics of atoms, molecules, solids, nuclei, and particles. (2nd ed. argitaraldia) Wiley ISBN 0-471-87373-X. PMC 10779839. (Noiz kontsultatua: 2022-10-14).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q1621273
