Monzón

Monzón; Monzón
	Espainiako udalerria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Espainia
Autonomia	Aragoi
Probintzia	Huescako probintzia
Alkatea	Rosa Maria Lanau Morancho
Izen ofiziala	Monzón
Jatorrizko izena	Monzón
Posta kodea	22400
INEk ezarritako kodea	22158
Herriburua	Monzón (en)
Geografia
Koordenatuak	41°54′00″N 0°11′00″E / 41.9°N 0.18333333333333°E
Azalera	155.022476 km²
Altuera	273 m
Mugakideak	Binéfar, Binaced, Pueyo de Santa Cruz, San Miguel del Cinca, Peralta de Alcofea, Ilche, Castejón del Puente, Almunia de San Juan eta San Esteban de Litera
Demografia
Biztanleria	17.839 (2023); 189 (2022)
Dentsitatea	115,07 bizt/km²
Informazio gehigarria
Ordu eremua	UTC+01:00
Hiri senidetuak	Muret, Bartzelona eta Elx
Matrikula	HU
	monzon.es

Monzón Aragoiko seigarren eta Huescako probintziako bigarren udalerririk populatuena da. Probintziaren ekialdean dago kokatuta, Cinca Medio izeneko eskualdean.

Artikulu hau Aragoiko udalerriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Monzón (argipena)».

17.115 biztanle zituen 2010ean.

Historia aldatu

Musulmanen garaian, Monzón konkistatzeko Banu Sabrit dinastiak Huescatik eta Banu Qasi-tarrek Lleidatik borroka egin zuten. XI. mendean Banu Hud-tarren eskuetan zegoen, eta El Cidek bereganatu omen zuen 1083an. Kristauek hiria konkistatu nahi zuten Zaragoza eta Lleida arteko taifak isolatzeko.

Aragoiko Sancho Ramírez erregeak bertako erresuma sortu zuen bere semearentzat, Pedro I izango zena. 1143an tenplarioen eskuetara igaro zen.

Kultura aldatu

Ondarea aldatu

Hirian bi monumentu daude interes historikoa dutenak: Alde batetik gaztelua (IX. mendeko dorre nagusiarekin) eta bestetik Santa María del Romeral katedral erromanikoa.

Hizkuntzak eta Liburu Azoka aldatu

Udalerrian aragoierazko hiztunak bizi dira, eta "O Branquil" izeneko aldizkaria argitaratzen dute. Gaztelera hizkuntza nagusia da bestela.

1995etik, "Feria d’o Libro Aragonés" izeneko azokan Aragoiko hiru hizkuntzetan argitaratutako liburuak erakusten dituzte, aragoiera, gaztelera eta katalana alegia. Bertako hizkuntza gutxituaren elkarteen topagunea da halaber. Azukre lantegi zaharrean antolatzen du "Institución Ferial de Monzón" erakundeak, Marisa Mur buru delarik (Jesús Planas ordezkatu zuena).