Wikipedia

Mercedes Núñez Targa

errepublikar politikaria, Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa

Mercedes Núñez Targa (Bartzelona, 1911ko urtarrilaren 16a – Vigo, 1986ko abuztuaren 4a) Espainiako politikari errepublikanoa izan zen, militante antifaxista, Franco eta Hitlerren erregimenen aurkako askatasun zibilen aldeko borrokalaria.

Mercedes Núñez Targa

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakMercedes Núñez Targa
JaiotzaBartzelona, 1911ko urtarrilaren 16a
Herrialdea Katalunia
HeriotzaVigo, 1986ko abuztuaren 4a (75 urte)
Hobiratze lekuaPereiró hilerria
Hezkuntza
Hizkuntzakgaztelania
katalana
Jarduerak
Jarduerakpolitikaria eta idazlea
KidetzaKataluniako Alderdi Sozialista Batua
Izengoitia(k)Paquita Colomeret

Gerra, espetxea, erbesteratzea eta deportazioa jasan zituen, eta Saarbrücken, Ravensbrück eta Leipzig- Schönefelden naziar kontzentrazio-esparruetatik bizirik irten zen. Gerran borrokatu zen PSUCrekin batera, eta 1939an atxilotu eta Las Ventas emakumeen kartzelara eraman zuten. Askatu ondoren, Frantziara ihes egin zuen eta paper aktiboa izan zuen Frantziako Erresistentzian. Gestapok 1944an atxilotu zuen eta Ravensbrück-eko kontzentrazio-eremura eraman zuten. Aliatuek 1945ean askatu zuten. 1968an Galiziako Alderdi Komunistaren sorreran parte hartu zuen eta 1975ean Espainiara itzuli zen.

Ibilbidea aldatu

 
Bartzelonako Club Femení d'Esports saskibaloi-taldea, 1930

Mercedes Bartzelonan jaio zen, Santa Anna kaleko 5. zenbakian, Hiri Zaharreko barrutian, familia aberats batean. Haren ama, Ángela Targa Guitart, katalana, Kanaleteen Ramblan negozioa zuen txokolategile baten alaba zen. Aita, José Núñez Otero, Bergondon (Coruña) jaio zen, eta Rambla de las Floresen jarri zuen bitxi-denda.[1][2] Hamasei urterekin, argazki-laborategi batean hasi zen lanean Mercedes, aitaren irizpidearen kontra. Hezkuntza arduratsua jaso zuen Mercedesek. Lehen hogeita hamarreko hamarkadan kontabilitateko laguntzaile eta mekanografo gisa lan egin zuen Huguet Film Zinematografikoetan. Errepublikan, lan hori eta daktilomekanografia uztartu zituen Bartzelonako Txileko kontsulatuan, non Pablo Nerudaren idazkari izan baitzen, harik eta 1935eko otsailean Madrilera eraman zuten arte.[3]

Oso gaztetatik 1930eko hamarkadako korronte erreformistaz arduratu zen, Bartzelonako kultura- eta elkarte-munduarekin konprometituz. "Ateneo Entziklopediko Herrikoia", "Amics del Sol" elkarte higienista eta naturista eta "Club Femení d'Esports de Barcelona" elkarteko kidea izan zen. Kataluniako lehen kirol-erakundea emakumez bakarrik osatuta zegoen, eta diruzaina izan zen. Elkarte horretatik Olinpiada Herrikoiak antolatzen parte hartu zuen, Berlingo 1936ko Olinpiar Joko deialdiaren aurka.[4]

1936ko apirilean aita hil ondoren, Gazteria Sozialista Bateratuetan (JSU) sartu zen. Altxamendua gertatu ondoren, Kataluniako Alderdi Sozialista Batuan sartu zen. Gerra betean, administrazio-lanak egin zituen Alderdiaren Batzorde Zentralaren egoitzan, Milá Etxean (La Pedrera). Francoren tropek 1939ko urtarrilean Bartzelona hartu zutenean, Alderdi Komunistaren zuzendaritzak PCa Coruñan berrantolatzeko agindu zion.[5] 1939ko martxoan iritsi zen.[3]  

Frankisten kartzelak aldatu

Segurtasun Zuzendaritza Nagusiko agenteek zainduta, azaroaren 10ean atxilotu zuten, eta Betanzosko espetxe probintzialera eraman zuten. Han, gela batean isolatuta egon zen, gero Coruñako Kartzela Probintzialera, eta, azkenik, 1940ko martxoaren 6an, Madrilgo Las Ventas emakumeen kartzelara eraman zuten, Espainiako Iparraldea helburu zuen sare klandestino zabal batean laguntzeagatik.[2]

Las ventas emakumeen espetxean, milaka preso pilatzen zituzten baldintza penagarrietan. 500 presorentzako edukiera zuen, eta 6.000 presotik gora hartu zituen. Mercedes Madrileko kartzelan sartu zutenean, katolikoa zen artean, praktikantea eta komunista aldi berean. Kartzela horretan bertan galdu zuen fedea bere kartzelariek, “Artzain onaren alabak” kongregazioko mojek, emandako tratuagatik. Las Ventas kartzelan izandako esperientzietatik abiatuta, Mercedesek urte batzuk geroago, erbestean, Cárcel de Ventas izeneko lan autobiografikoa argitaratu zuen, bizitako izen eta gertaerak bilduz.[2] Las ventas emakumeen kartzela (1967), Mercedes Núñezen aipamena:

“Komunikaziorik gabeko galeriako korridorearen amaieran, unibertso berezian amaitu zen, hau da, Las ventas espetxean, 1940ko graziazko urte honetan. Emakume asko pilatuta daude korridoreetan, eskaileretan, komunetan, biribilkatutako koltxoi, maleta, botikatxo, ezponda, eztainu-plater eta abarretan. Hori guztia koltxoi biribilduek, maletek, botixiek, ezbeharrek eta abarrek osatzen dute.

1940ko urriaren 25eko Gerra Kontseiluan, hamabi urte eta egun bateko zigorra ezarri zioten Mercedesi, matxinadari laguntzeagatik, eta Coruñako Alderdi Komunistaren arduradun izateagatik. 1942ko urtarrilean lortu zuen baldintzapeko askatasuna, administrazio-akats baten ondorioz, beste epaiketa baten ebazpenaren zain zegoela, SRIko (Socorro Rojo Internacional) eta erakunde marxistetako kide izatea leporatuta.[6] Espetxeko kideen agur-afarian, batek hauxe esan zion:[2] Las ventas emakumeen kartzela (1967), Mercedes Núñezen aipamena:

“Azaldu kalekoei hemen ikusi zenuena (…) Kalekoek jakin dezatela”

Frantziara ihes egitea eta erresistentziarekin lankidetzan aritzea aldatu

Aske utzita, Bartzelonan bizitzeko baimena lortu zuen. Han, ihesaldi klandestinoa prestatu zuen Frantziara. 1942ko uztailean, Pirinioak gurutzatu zituen, Bigarren Mundu Gerran, “Francisca Colomer, Puig andrea” identitate faltsuarekin. Bi hilabete geroago, polizia frantsesak atxilotu eta Perpignan espetxean kartzelaratu zuten, “mugatik ezkutuan igarotzea” leporatuta, eta hilabete bateko kartzela-zigorra ezarri zioten. 1942ko urrian, Argelésko eremuan sartu zuten, eta handik atera zen hurrengo hilabetean.[2][4]

1943ko urtarrilean, nazien okupazio-indarren Estatu Nagusian aurkitu zuen sukaldari-lana Carcasonan. Frantziako Erresistentzian sartu zen lotura gisa, eta l’Audeko Espainiako Gerrillarien Elkartean 5. saileko parte aktiboa izan zen, “Paquita Colomer” ezizenarekin. Geroago, FTPFen (Francs Tireurs et Partisans de France) sarjentu maila lortu zuen.[4] Carcasonan Bartzelonako lagun batekin egin zuen topo, Agustí Centelles erreportari grafikoarekin, eta biek lagundu zieten gerrillariei dokumentuak faltsutzen.

Deportazioa eta kontzentrazio-eremuak naziak aldatu

 
Fort de Romainvilleko preso egondakoen oroitzapenezko plaka

1944ko maiatzean, bere gerrillari-taldeko hamaika kiderekin batera atxilotu zuten, eta René Bach Gestaporen zerbitzuan ari zen kolaborazionista frantsesak torturatu zuen. Carcasonatik Fort de Romainvillera eraman zuten (nazien espetxea, Paristik hurbil; han, batez ere presoak egon ziren, kartzelan sartu, exekutatu edo kontzentrazio-eremuetara eramaten zituzten), eta handik hilabetera Alemaniara erbesteratu zuten, lehenik Sarrebrückeko kontzentrazio-eremura, eta, ondoren, Ravensbrückeko emakumezkoenera, 1944ko ekainaren 23an.[2][7]

 
Ravensbrük-eko kontzentrazio-eremuan preso zuden emakumeak

Ravensbrück-eko kontzentrazio-eremua batez ere naziek okupatutako herrialde guztietako emakumeak hartzeko erabili zen. Mercedes Núñezek El Carretó dels gossos. Una catalana la Ravensbrück lanean Ravensbrück-eko eremuan egindako egonaldiari buruzko kontakizun autobiografikoa idatzi zuen. Oroitzapenetan zehar, Mercedes Nuñezek bere kontakizuneko protagonisten erretratu ugari islatu zituen Erresistentzian eta soroetan, espainiarrak, frantsesak, poloniarrak, errusiarrak, jugoslaviarrak, aleman naziak eta ez naziak. Honako hauek deskribatu zituen: degradazio- eta irain-sistemak, errausketa-labera zuzenean eramango zuten gaixotasun-motaren bat harrapatzeko beldurra, presoek muntatu behar zituzten obusak deuseztatzeko ahaleginak. Aipamen berezia egiten die emakume 'kapo' edo zaintzaileei. Nuñez Targak honelaxe deskribatu zituen: "nazien sinpatia apur bat lortzeko presoekiko jarrera gogorra zuten presoak ziren". Eremuko140.000 emakumeetatik, ehun bat Espainiako errepublikanoak izan ziren. Berrogei egunez egon zen bertan, Neus Catalá, Geneviève De Gaulle-Antonihoz eta Lise London bezalako lankideak ezagutuz.[8]

 
Mercedesek kontserbatutako oihala, Espainiako presoentzat nazien kontzentrazio-eremuetan markaketa-sistema gisa erabiltzen zena.

Erbesteratuak marra jantzian jositako zenbaki baten bidez identifikatzen ziren, eta beste kolore bateko triangelu baten bidez, presoaren sailkapena. “Politikoetarako”, hala nola Mercedes, gorria; horia juduen kasuan; urdina aberrigabeen kasuan (Mauthausengo espainiar deportatu askok ere kolore horixe eraman zuten), etab.[2]

Hasag komandoa aldatu

1944ko uztailaren 21ean, Hasag industrialdera bidali zuten. Hasag Leipzigeko industriagunea zen, eta presoak arma-fabrika batean lan egitera behartu zituzten, armada alemaniarra hornitzeko.[6]

Sei mila emakumeetatik zortzi espainiarrak izan ziren: Constanza Martínez Prieto, Carme Boatell, Mercedes Bernal, Marita, Elisa Ruiz, María Ferrer, Contxita, María Benítez Luque eta Mercedes Núñez Targa ('Paquita' izenekoa). Komando horretan, Mercedesek sabotaje-ekintzetan parte hartu zuen, egiten zituzten obusak alferrikakoak izan zitezen.[8]

1980ko azaroan Montserrat Minobis-ekin egindako elkarrizketan hauxe aipatu zuen:

“Egia esan, landara iritsi ginenean, konturatu ginen ezinezkoa zela han ezer egitea, fabrikara eraman ondoren, zerbait egiten saia gintezkeela. Eta, benetan, galduengatik galduz gero, obusekin sabotajeak egiten saiatu ginen, kontrol faltagatik, nahiz eta SS eta langile alemanak egon. Obus asko galdu genituen…”

1945eko apirilaren 14an askatu zuen Infanteriako 2. Dibisioko aliatu amerikarrak. Mercedes eremuko erizaintzan zegoen, eskarlatina eta tuberkulosiarekin, gas-ganberarako bidean.[2]

Frantziara itzuli aldatu

Mercedes ezin zen Espainiara itzuli, erregimen frankistarentzat apatrida baitzen. 1945eko maiatzean itzuli zen Frantziara, eta Parisko Bichat ospitalean sartu zen. Gaixorik eta ahul zegoen. Bi hilabete geroago, Carcasonara joan zen René Bachen aurkako epaiketan akusazioaren lekuko gisa parte hartzera. Gestaporen zerbitzuko torturatzailea zen Bach, eta hil eta fusilatu egin zuten urte horretako irailean.

Handik hilabete batzuetara Medardo Iglesias ezagutu zuen, Madrilgo Asaltoko Guardiako kapitain errepublikanoa. Medardo Ipar Afrikako eremuetan egon zen Oranen Stanbrookean iritsi zenetik. 1947an ezkondu ziren. Drancy-n bizi izan ziren, eta haren etxea militante klandestino, errepresaliatu eta intelektual askoren topaleku bihurtu zen. Mercedesek ondorio fisiko garrantzitsuak izan zituen deportazioagatik, eta handik urte batzuetara biriketako bat kendu zioten. Medikuen kontrako iritzia izan arren, 1949an jaiotako Pablo semea izatea erabaki zuen.

Inoiz ez zion bere jarduera militanteari utzi: espainiar emigratzaileei lagundu zien, deportazioari buruzko biltzarretan parte hartu zuen, Espainiako eta Frantziako hainbat argitalpenetan parte hartu zuen, Radio España Independiente estazioko De Ribadeo a Tuy programa koordinatu zuen. "Amical de Mauthausen y otros campos" (elkarte hori 1962an sortu zen klandestinitatean, nazismoaren kontzentrazio-eremuetako deportatu errepublikano ohiak eta bizirik atera zirenen zein eremuetan hildakoen senide eta lagunak biltzen zituena).[9] 1968an, aktiboki hartu zuen parte Galiziako Alderdi Komunistaren sorreran, lehen Batzorde Zentraleko kide izanik.[6]

Parisen 1967an argitaratutako Las Ventas kartzelari buruzko liburua idatzi zuen, eta Ravensbrück-eko eremu nazian izandako esperientziak kontatzen hasi zen. 1980an argitaratu zen katalanez, El carretó dels Gossos (Txakurren gurdia) izenburuarekin.[2]

Espainiara itzultzea aldatu

Franco hil ondoren, 1975ean Mercedes Espainiara itzuli zen senarrarekin eta Vigon finkatu ziren.

Vigoko urteetan (1975-1986), Galizian eta Katalunian, batez ere ikastetxeetan, nazien kontzentrazio-esparruei buruz zuten ikuspegia ezagutaraztea izan zuen helburu militantea. Irrati eta telebistako hitzaldi eta eztabaidetan ere parte hartu zuen. Prentsa idatziak ere jaso zuen bere lekukotza.[6] 1983an, Mercedes "Amical de Mauthausen y otros campos" erakundeko Galiziako ordezkari izendatu zuten, eta nazien kontzentrazio-eremuetan hildako 200 galiziar baino gehiagoren errolda egiteaz arduratu zen.[1]

Mercedes 1986ko abuztuaren 4an hil zen Vigon, baina Galiziako eta Estatuko agintarien aintzatespena ez zuten lortu deportatuek.[6]

Haren semeak, Pablo Iglesias Nuñezek, beti eman zuen amaren ibilbidearen berri. Denborak aurrera egin ahala, Pablok bere amaren hainbat objektu eta dokumentu gorde zituen: Las Ventas kartzelan josi zuen ohial-erretala, nazien okupazioan Frantziako Erresistentziakoa zela frogatzen zuten ziurtagiriak, Gestapok atxilotu zuen gutuna eta Ravensbrückeko emakumeen eremu alemanera eraman zuen, Frantziako Honensbruck-eko emakume-eremura, naziek Espainiako presokomunistak markatzeko emandako S militarra, De Gaullek emandako Frantziako Honra Legioko domina edo Domina Militarra. .[10][11]

Sariak eta aintzatespenak aldatu

 
Mercedes Núñez kaleko plaka, Vigon
  • 1959an, Frantziako gobernuak Ohorezko Legioarekin (Frantziako kondekorazio zibil gorena) eta Domina Militarrarekin (kondekorazio militar gorena) kondekoratu zuen.[6]
  • Frantziako gobernuak kondekoratu zuen Erresistentziako Borondatezko Borrokalariaren Gurutzea, Erresistentziako egitateengatiko Deportazio eta Barneratze Domina, 1939-1945 Gerrako Gurutzea eta Borrokalariaren Gurutzea.[6]
  • 1960an, Charles de Gaulle presidenteak Chevalier de la Legión de Honra titulua eman zion.[1]
  • 2009an, Mercedes Núñez izeneko kale bat inauguratu zen Vigon.
  • 2009an, Bartzelonako Centro Gallego k Mercedes Núñez Targa: O Valor da memoria erakusketa aurkeztu zuen.[12]
  • 2011n, jaiotzaren mendeurrena zela eta, Galiziako Alderdi Komunistak, Oroimenaren aldeko Foroarekin batera, omenaldia egin zioten Vigon bere figura aldarrikatuz: bere izena daraman kalean lore eskaintza bat egin zuten, El crematorio liburuaren gaztelaniazko argitalpena aurkeztu zuten, eta hitzaldi-ziklo bat eta atzera begirako erakusketa bat prestatu zituzten, 2012ko urtarrilaren 7an inauguratua.[13]
  • 2012an, Galiziako Oroimenaren aldeko Foroak eta PCGk jarduera-ziklo bat antolatu zuten Ferrolen, beren bizitza ezagutarazteko eta zabaltzeko.[14]
  • 2016. urtean omenaldi bat egin zioten Tuin, Levada Libreak antolatuta.[15]
  • 2019an, "Amigos de la República" elkarteak omenaldia egin zion Pereiro hilerrian (Vigo) zuen hilobiaren aurrean, Espainian Bigarren Errepublika aldarrikatu zenetik 88 urte igaro zirela-eta. Ekitaldian Pablo Iglesias, Xesús Alonso Montero, Alderdi Komunistako historiko bat eta Rubén Pérez, Izquierda Unidako bozeramailea izan ziren.[16]
  • 2019ko urtarrilaren 31n, Bartzelonako Udalak plaka bat inauguratu zuen Mercedes Núñez jaio zen etxearen aurrean, Hiri Zaharreko barrutiko Santa Anna kaleko 5ean, Holokaustoaren Biktimen Nazioarteko Egunaren ospakizunean kokatuta.[17]

Lanak aldatu

Hainbat artikuluz gain (Mujeres Antifascistas Españoles, L’Humanité, Información Española, Mundo Obrero, Treball, Nuestra Bandera, Nova Galicia eta beste hainbat argitalpenekin kolaboratu zuen.), Mercedes Núñezek bi liburu idatzi zituen, eta berrargitaratu eta itzuli egin ziren:[4][2]

 
Pablo Iglesias eta M.Luz Maset Destinada al crematorio liburuari buruzko hitzaldian.(Vigoko Dokumentazio eta Baliabide Feministen Zentroa, 2013)
  • Nuñez Targa, Mercedes (1967): Cárceles de Ventas. Paris. Ebro bilduma. Librairie du Globeren argitalpenak. Marcos Ana sartu da.
    • (2005): Cárcere de Ventas. Habea. Nosa Terrara. Carme Vidal Laxen hitzaurrea eta Carlos Arias eta Sira Vidalen itzulpena. ISBN ά96403-33-8
    • (2008): La presó de Ventas. Records d'una empresonada (1939-1942). Bartzelona, Cossetània Edicions.' Agnès Todo i Boneten hitzaurrea eta itzulpena. ISBN 9788497913478
  • Nuñez Targa, Mercedes (1980): El Carretó dels gossos. Katalan bat Ravensbruck-era.' Bartzelona. 62. edizioa.
    • (2005): El Carretó dels gossos. Una catalana a Ravensbruck./ Txakurren gurdia. Katalan bat Ravensbruck-era.' Bartzelona. Edicions 62 (2. edizioa). Pablo Iglesias Núñez semearen hitzaurrea. ISBN 9788429756449
    • (2011): Destinada al crematorio. De Argelès a Ravensbrück: las vivencias de una resistente republicana española./ Errausketa-laberako. Aljeriatik Ravensbrück-era: Espainiako errepublikano gogor baten bizipenak. Sevilla, Errenazimentua. Itzultzailea: Pablo Iglesias Núñez eta Ana Bonet Solé. Hitzaurrea: Xesús Alonso Montero.[18] ISBN 9788484726609
    • (2012): Le valeur de la memoire. De Argelès a Ravensbrück: le parcours d'una résistante républicaine espagnole. Sevilla, Errenazimentua. Ana Bonet Solék itzulia eta Jean Ortizek eskainia. ISBN 9788484727293
  • (2016): El valor de la memoria. De la cárcel de Ventas al campo de Ravensbrück./ Memoriaren balioa. Bentetako kartzelatik Ravensbrück-eko zelaira. Sevilla, Errenazimentua. Bi libururen bilduma: Saltzeko Espetxea eta El carretó dels gossos en gaztelaniazko itzulpena, Pablo Iglesiasen eta Ana Bonet Soléren eskutik. Elvira Lindoren hitzaurrea eta Mirta Núñez Lab-Balarten sarrera.[19] ISBN 9788416685899

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b c «En memoria de Mercedes Núñez Targa» Ciutat Vella.
  2. ↑ a b c d e f g h i j «Cárcel de ventas» carceldeventas.madrid.es.
  3. ↑ a b «Núñez Targa, Mercedes» Fundación Pablo Iglesias.
  4. ↑ a b c d «Mercedes Núñez Targa, el valor de la memoria» mercedes.[Betiko hautsitako esteka]
  5. ↑ Nu��n��ez Targa, Merce��. (2011). [https://www.worldcat.org/title/destinada-al-crematorio-de-argeles-a-ravensbruck-las-vivencias-de-una-resistente-republicana-espanola/oclc/783122082 Destinada al crematorio: de Argele��s a Ravensbru��ck : las vivencias de una resistente repu��blicana espan��ola. ] Renacimiento ISBN 978-84-8472-660-9. PMC 783122082. (Noiz kontsultatua: 2022-05-16).
  6. ↑ a b c d e f g Hernández, Carlos. «Deportados.es» deportados.es.
  7. ↑ Celada, María Torres. (2016-05-15). «"No digáis que estáis enfermas porque os llevan a la cámara de gas"» Faro de Vigo.
  8. ↑ a b «Nunca es bueno olvidar: Mercedes Núñez, una resistente republicana en el campo de concentración» Conversacion sobre Historia 2019-02-19.
  9. ↑ Amical de Mauthausen | y otros campos y de todas las víctimas del nazismo. .
  10. ↑ llor. (2015-02-24). «Mercedes Núñez Targa, sobrevivir en Ravensbrück» 'ATRAPADOS' y 'VIVOS EN EL AVERNO NAZI'.
  11. ↑ «Mercedes Núñez, la gallega que se salvó del crematorio nazi» La Voz de Galicia 2014-12-29.
  12. ↑ «Vieiros: Galiza Hoxe - Mercedes Núñez Targa: O valor da memoria» www.vieiros.com.
  13. ↑ «Vigo recuerda a Mercedes Núñez en su centenario» La Voz de Galicia 2011-12-20.
  14. ↑ Gamarra, Maria Jose Barreiro Lopez De. (quarta-feira, 2 de maio de 2012). «Estación Atlántica: Exposición sobre Mercedes Núñez Targa en Ferrol» Estación Atlántica.
  15. ↑ Torres, Publicado por María. 1937. Homenaje a Mercedes Nuñez Targa en Tui. .
  16. ↑ Atlántico. (2019-04-14). «88 años desde que se proclamó la República» Atlántico.
  17. ↑ «La lluitadora antifeixista Mercedes Núñez té una placa a la seva casa natal | betevé» beteve.cat.
  18. ↑ «Destinada al crematorio» Editorial Renacimiento.
  19. ↑ «El valor de la memoria» Editorial Renacimiento.

Bibliografia aldatu

  • Cal, Antía (2001). Mercedes Núñez Targa: Nazioarteko Kongresuan edo Exilio Galegon (2001. Santiago). 1812-1815 or.
  • Hernández Holgado, Fernando (2003). Kartzelaratutako emakumeak: salmenta-espetxea, Errepublikatik frankismora (1931-1941). Martzial Pons. ISBN 9788495379641
  • Hernández Holgado, Fernando (2006): “Carmen de Ventas, de Mercedes Núñez Targa”. Frankismoari buruzko Ikertzaileen VI. Topaketako aktetan. Zaragoza. Sindikalismo eta Kultura-CC Fundazioa.OO. Aragoi, or. 708-722.
  • González Fernández, Helena (2009): “Las escritoras ezustadas: testiganzas gallegos de la guerra, la represio y el exilio”. JATO, Mónica, KEEFE, Sharon, eta PÉREZ, Janet: Mujer, creación y exilio (1939-1975). Barcekona. Icaria, or. 49-78.
  • Iglesias Núñez, Pablo (2009): “A miña nai, Mercedes Núñez Targa”. Gramatika Etxean, 34. zk. Erbesteratuak. BHI Virxe do Mar.
  • Todo i Bonet, Agnès (2010): “Mercè Núñez Targa: el ejemplo de la lucha de una mujer por la justicia”. Emakumeak gerra zibilean eta frankismoan: indarkeria, isiltasuna eta garai zailen oroimena. Malaga.' Centro de Ediciones de la Diputacion de Malaga, or. 107
  • Iglesias Núñez, Pablo eta Bonet Solé, Ana (2016): "Biografía de Mercedes Núñez Targa" in Nuñez Targa, Mercedes. Memoriaren balioa. Sevilla, Errenazimentua, or. 263-279.

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

  • Mercedes Núñez: militante komunista eta giltzadura faxistetatik bizirik ateratzea. Mullerren albumean, Consello da Cultura Galega
  • Viguesa Elkartea Memoria Histórico do 36 blog.
  • Bideoa: Mercedes Núñezekin elkarrizketa, 1983. Espainia, berehalako historia. Los vencidos (TVE, 1984), You Tuben
  • Bartzelona homenatja les Dones de Ravensbrück. Bartzelonako Udalak antolatutako ekitaldia eta "la Amical de Ravensbrück", 2019, You Tuben
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Mercedes_Núñez_Targa&oldid=9531804"(e)tik eskuratuta