Mendi-lasterketa (ingelesez, trail running) zolatu gabeko edozein gainazal motatan eta desnibel handiko eremu natural maldatsuetan korrika egitea eta eskalatzea konbinatzen dituen bakarkako erresistentziako-kirol bat da.[1] Kirol modalitate hau behe-, erdi-, eta goi-mendietatik egiten da, eta ezarritako distantzia ahalik eta denbora laburrenean burutzea da helburu nagusia.[2] Errepidean eta atletismoko pistan jokatzen diren lasterketa probak ez bezala, mendi-lasterketak igoera eta jaitsiera handiko mendi-ibilbide naturaletan aurrera eramaten dira. Horregatik, eremu naturala, eta ibilbidearen desnibel zein distantzia, mendi-lasterketa baten oinarrizko ezaugarriak dira.

Kilian Jornet, 2008ko Ultra-Trail du Mont-Blanc mendi-lasterketan

Kros lasterketetan, normalean distantzia motzak erabiltzen dira (gutxitan 12 kilometro baino gehiagokoak); aldiz, mendi-lasterketetan, distantzia maximoa ez dago aldez aurretik ezarrita, eta beraz, lasterketa luzeagoak izaten ohi dira. Distantzia oso luzeko mendi lasterketak, Ultra-Trail Running bezala ezagutzen dira ingelesez.

2008 eta 2018 urteen artean, antolatutako mendi-lasterketa kopurua handitu egin zen mundu osoan zehar, 160 izatetik 1800 baino gehiago izatera pasatu baitzen.[3] Mendi-lasterketetan lurraren kontra edukitzen den inpaktu maila txikiagoa eta ingurune naturaletan aritzea dira parte-hartzaileek dauzkaten bi arrazoi garrantzitsuenak mendi-lasterketak nahiago izateko.[4]

Historia aldatu

Mendi-lasterketen inguruan dagoen lehendabiziko aztarna Eskozian aurkitzen da 1040. eta 1064. urteen artean. Lasterketa haiek fell faces bezala ezagutzen ziren. “Fell” terminoak gehienez 1000 metroko altuera zeukaten mendi txikiei erreferentzia egiten die. XIX. mendetik aurrera, fell faces hauek Eskoziako Highlands Games barruko jarduera bat izatera pasa ziren.[5]

Trail running 1904. urtean sortu zen Amerikan, San Frantziskoko korrikalari batzuek apustu bat egin zutenean. Korrikalari horiek apustu egin zuten ea nor joan zitekeen azkarrago XIX. mendearen amaieran eraikitako kokagune batetik Mount Tamalpais izeneko toki bateraino. Erronka hura hain gustukoa izan zen parte-hartzaileentzako, hurrengo urtean (1905) Cross Country Run-eko lehendabiziko txapelketa antolatu baitzuten.[5]

Espainian aldatu

Iberiar penintsularen barruan, lasterketa mota hauen lehendabiziko aztarnak XX. mendearen hasieran aurkitzen dira. Euskal Herrian Bilboko Pagasarrin lasterketak antolatzen ziren, zeinetan parte-hartzaileek bikoteka eta elkarri eskuak lotuta edukiz Pagasarri mendia igo behar zuten.[5]

Guadarramako mendilerroan, lasterketa mota hauen lehenengo aztarna 1916. urtean aurkitzen da, Amigos del Campo izeneko elkarteak modalitate honetako lehenago lasterketa antolatu zuenean. Handik aurrera, mendizale-elkarteak mendi-lasterketak antolatzen hasi ziren.[5]

Zazpi urte geroago, Peñalara izeneko klubak Copa de Hierro izeneko txapelketa sortu zuen. Ordutik 1935. urtera arte, Guadarrama mendilerroan proba berriak sortu ziren. 1936an, Espainiako Gerra Zibila hasi zenean, horrelako ekitaldiak desagertu ziren, 1986an Espainiako Bankuko langileen kirol eta kultur taldeak Dehesetako Krosa antolatu zuen arte.[5]

Ekipamendua aldatu

Mendi-lasterketak ingurune natural eta ziurgabeetan egiten direnez, eta gainera, iraupen luzeko jarduerak izaten ohi direnez, kirol edo jarduera fisiko hau praktikatzeko ekipamendu eta material espezifiko bat eramatea beharrezkoa izaten da.

Oinetakoak aldatu

 
Mendi-lasterketak egiteko oinetako espezifikoak

Mendi-lasterketetan, errepideko lasterketekin konparatuta, gainazal bigunagoetan (adibidez, belarrean) korrika egiten denez, oinetakoek edukitzen duten amortiguazioak ez dauka hainbesteko garrantzirik, eta horregatik, normalean amortiguazio txikiagoa edukitzen dute zapatila mota hauek. Kontraz, mendi-lasterketetarako erabiltzen diren oinetako espezifikoek, korrika egiteko ohiko oinetakoak baino oin-zola zurrunagoak eta irristagaitzagoak edukitzen dituzte. Oinetako horiek nailona bezalako materialez egindakoak izaten dira normalean, oinak harri zorrotzak edo bestelako objektu batzuk eragin ditzaketen zauriez babesteko. Horrez gain, zenbait korrikalarik kranpoi txiki batzuk kokatzen dituzte oin-zolan elurrean edo izotzean trakzio handiagoa edukitzeko.

Azken urteetan, mendian zehar korrika egiteko oinetakoek eboluzio nabarmen bat izan dute, eta gaur egun, puntako material berriak erabiltzen dira oinetako horiek egiteko, besteak beste, mintz iragazgaitzak, oinetako arinagoak eta azkarragoak...

Motxila aldatu

 
Kilian Jornet 2010eko Grand Raid lasterketaren amaieran.

Lehiaketa edo entrenamenduaren iraupenaren arabera, kasu batzuetan beharrezkoa izaten da motxila bat eramatea. Mendi-lasterketetarako erabiltzen diren motxilak gorputzari estu-estu eramaten den txaleko arin modukoak izaten dira. Motxila horiek askotan ur-poltsa bat daukate barruan txertatuta, handik hodi batzuen bidez ura edan ahal izateko lasterketa eten behar izan gabe. [6] Era berean, motxila horietan beharrezkoak izan daitezkeen beste material batzuk sar daitezke, hala nola, janaria, nutrizio-osagarriak, arropa gehigarria...

Makilak aldatu

 
Anke Drescher 2019ko Ultra-Trail du Mont-Blanc lasterketan

Nahiz eta derrigorrezko osagarria ez izan, teknikoki zailagoak diren mendi-lasterketa batzuetan makilen erabilera gomendatzen da, izan ere, makilen erabilerak egonkortasun maila handiagoa emango dio kirolariari. Makilen erabilera gomendatzen da batez ere gainazala ezegonkorra eta irregularra denean edota burutu beharreko lasterketa distantzia luzekoa denean. Mendi-lasterketetarako erabiltzen diren makilak mota ezberdinetakoak dira. Badaude torloju bat dutenak, desnibelaren arabera bastoiaren luzera egokitzea ahalbidetzen dizutenak; eta badaude beste batzuk erraz eta azkar tolestu eta zabaldu daitezkeenak, eta errazago garraiatu daitezkeenak.[6]

Kopetako-linterna aldatu

Buruan kokatzen den linterna mota honek korrika egiten ari den eremua argitzea ahalbidetuko du. Mendi-lasterketa gehienetan derrigorrezko osagai bat izaten ohi da.[6]

Azpantarrak aldatu

Oinetakoei jartzen zaion osagarri bat da, eta harritxoak, adarrak edo hartxinga oinetakoen barruan sartzea ekiditen du. Horrez gain, orkatiletan kolpeak edo harramazkadak sufritzea saihesten dute. Transpiragarriak diren eta elementu isolatzaileak dituzten batzuk aukeratzea komenigarria da.[6]

Zira iragazgaitza aldatu

Euriaz eta hotzaz babesten duen eta txanoa edo haize-babesa daukan mahuka luzeko zira iragazgaitz bat erabiltzea gomendatzen da, eta mendi-lasterketa gehienetan derrigorrezkoa izaten da. Euria egiteko probabilitate handia badago, galtza iragazgaitzak ere ezinbestekoak dira.[6]

Larrialdietarako kita aldatu

 
Larrialdietako kita

Batzuetan, lasterketaren erdian, zailtasunak direla medio, zenbait korrikalarik amore eman eta lasterketa utzi egin behar dute. Halakorik gertatuz gero, txilibitu bat eraman behar da laguntza eskatzeko, eta botikin bat zauriak sendatzeko.[6]

Bestelako materiala aldatu

Aipatutako material guztiaz gain, hurrengo ekipamendu gehigarri hau ere gehitu daiteke: eguzki-babeslea, eguzkitako betaurrekoak, bisera, intsektuetatik babesteko espraia... Lehiaketetan, lasterketaren araudiek ekipamendu jakin bat nahitaez erabiltzea eska dezakete.

Arauak aldatu

Aipatu beharra dago jarrain azalduko diren arau guztuiak Espainiako Federazioan ezarritako arauak direla.

Kategoriak aldatu

Infantil, kadete, jubenil, junior eta senior kategoriak bereizten dira bai gizonezkoentzako, bai emakumezkoentzako. Kadete kategorian parte hartzeko adin minimoa 15 urte dira, Ultra-Trail Espainiako Txapelketan izan ezik. Izan ere, azken honetan soilik senior kategoriako kirolariek parte har dezakete.[2]

Euskal Herri mailan, Euskal Mendizale Federazioak (EMF) hurrengo hiru kategoria hauek bereizten ditu gizonezkoetan eta emakumezkoetan:[7]

  • Kadete: 15, 16 eta 17 urteko kirolariek, hau da, 18 urte baino gutxiago daukatenek.
  • Junior: 18, 19 eta 20 urteko kirolariek, hau da, 21 urte baino gutxiago daukatenek.
  • Absolutua: 21 urte edo gehiagoko kirolariek.

Parte-hartzaileen portaera orokorra aldatu

Espainiako Mendi Kirol eta Eskalada Federazioak (FEDME) hurrengoa adierazten du parte-hartzaileek lasterketan zehar eduki behar duten jarreraren inguruan:[2]

  • Korrikalari orok laguntza eman beharko dio arriskuan dagoen edo istripua izan duen beste parte-hartzaile bati.
  • Nahitaezkoa izango da proba egiten den ingurumena errespetatzea.
  • Ezarritako ibilbidea errespetatu beharko da.
  • Parte-hartzaileek eskatzen zaizkien dopin-kontrolak egin beharko dituzte nahitaez.
  • Lasterkari batek proba utzi ahal izango du berak nahi duen momentuan, baina beti kontrol batean.

Materiala eta ekipamendua aldatu

FEDME-k hurrengoa adierazten du mendi-lasterketetan erabili behar den material eta ekipamenduaren inguruan:[2]

  • Mahuka luzeko eta txanodun zira irazgaitza eta haizetik babesten duena derrigorrezkoa izango da.
  • Lehiaketa antolatzaileak bastoien erabilera baimendu edo derrigortu dezake.
  • Eskiak edo elurreko erraketak debekatuta daude.
  • Trail runnig praktikatzeko oinetakoak derrigorrezkoak izango dira.

Zigorrak eta deskalifikazioak aldatu

Korrikalari bat edo talde bat zigortua edo deskalifikatua izango da jarraian aipatzen diren arau-husteren bat egiten bada:[2]

  • Ezarritako ibilbidea ez errespetatzea.
  • Baimendutako guneetatik kanpo laguntza edo hornidura jasotzea.
  • Dortsala janzteari uko egitea.
  • Erakundeak jarritako materialaren markak kentzea edo aldatzea.
  • Bi irteera faltsu egitea.
  • Ibilbidean zehar hondakinak botatzea.
  • Beste korrikalari bat nahita oztopatzea.
  • Eskatutako materiala ez eramatea.
  • Erakundearen eta epaileen jarraibideei kasurik ez egitea.

Mendi-lasterketako lehiaketen distantziak eta desnibelak aldatu

FEDME-k hurrengoa adierazten du mendi-lasterketen desnibel eta distantziaren inguruan:[2]

Bertikalak ez diren mendi-lasterketak:

  • Mendi-lasterketa bat Espainiako Mendi Kirol eta Eskalada Federazioak ofizial bezala kontsideratu ahal izateko 21 kilometroko distantzia minimoa izan behar du, eta desnibel positiboa gutxienez 1000 metrokoa izan behar da.
  • Distantzia minimoa: 21 km.
  • 34 km baino gutxiagoko lasterketetarako gutxieneko desnibel positiboa 12000 m izan behar da.
  • 34 km baino gehiagoko lasterketetarako gutxieneko desnibel positiboa 15000 m izan behar da.
  • Infantil kategoria: gehienezko distantzia 5 km eta gehienezko desnibela 200 m.
  • Kadete kategoria: gehienezko distantzia 9 km eta gehienezko desnibela 400 m.
  • Jubenil kategoria: gehienezko distantzia 12 km eta gehienezko desnibela 700 m.
  • Junior kategoria: gehienezko distantzia 16 km eta gehienezko desnibela 900 m.

Mendi-lasterketa bertikalak:

  • Igoera bakarreko lasterketak izango dira.
  • Desnibel positibo minimoa: 700 m.
  • Distantzia maximoa: 8 km.
  • Malda beti egongo da % 20-50 artean.
  • Infantil kategorian, desnibel positibo maximoa: 250 m.
  • Kadete kategorian, desnibel positibo maximoa: 500 m.
  • Jubenil eta junior kategorian, desnibel positibo maximoa: 1200 m.

Ibilbidearen ezaugarriak aldatu

FEDME-k hurrengoa adierazten du mendi-lasterketen ibilbideen ezaugarrien inguruan:[2]

  • Mendi-lasterketen ibilbidea zolatu gabeko bideetatik, bidezidorretatik, sakantetatik, mendietatik... izan behar da eta gainazal zolatuak ezin izango du ibilbidearen % 50 gainditu.
  • Lasterketa aurrera eramaten den eremuaren arabera, posible da soken bidezko igoera eta jaitsierak egin behar izatea, baina eskalatzeko eremuak ezin izango du 2. graduko zailtasun maila gainditu edo 40º malda baino gehiago eduki.

Elikagai-postuak aldatu

  • Elikagaiez eta edariez osatutako elikagai-postu bat egongo da helmugan.
  • Lasterketan zehar 5 kilometro bakoitzeko edo 500 metroko desnibel bakoitzeko elikagai-postu bat egongo da.
  • Lasterketa bakoitzean gutxienez elikagaiak eskaintzen dituen elikagai-postu bat egon beharko da.[2]

Sailkapena aldatu

FEDME-k antolatutako mendi-lasterketa guztietan hurrengoak kontuan hartuko dira klasifikazioa ezartzerako orduan:[2]

  • Kategoria bakoitzeko sailkapen bat ezarriko da, ibilbidea egiteko behar den denboraren arabera. Denbora horri parte-hartzaileak izan ditzakeen zigorrak gehituko zaizkio.
  • Zigor posibleak ezarri ondoren, lasterketa denbora laburrenean amaitzea lortu duen partehartzailea garailea izango da.

Lehiaketak aldatu

 
Ultra-Trail du Mont-Blanc lasterketaren helmuga

Mundu osoan zehar mendi-lasterketa ugari antolatzen dira. Mendi-lasterketen historia kirol antolatu bezala nahiko berria denez, tradizio eta ospea daukaten erakunde antolatzaile gutxi daude.

Atletismoko beste lasterketekin alderatuta, mendi-lasterketetan parte hartzen duten parte-hartzaile kopurua txikiagoa da. Gainera, mendi-lasterketetan, askotan, parte har dezaketen parte-hartzaile kopurua mugatua izaten da, batez ere hurrengo arrazoi hauengatik: bidezidorren estutasunarengatik, parke naturalen limitazioengatik, segurtasunarengatik eta ingurune naturala zaintzearen ardurarengatik.

 
Ultra-Trail du Mont-Blanc lasterketaren hasiera

Hala eta guztiz ere, azkenengo urteetan kirol honek izan duen gorakadaren ondorioz, zenbait lasterketetan, batez ere Ultra-Trail du Montblanc (UTMB) bezalako lasterketa ospetsuenetan, milaka korrikalari parte hartzen dute.

Lehiaketen distantzia nabarmen aldatzen da lasterketa batetik bestera, izan ere, distantziak 5 kilometrotatik 300 kilometro bitartekoak izaten dira. Lasterketan zehar, 5 edo 10 kilometro bakoitzeko anoa-postuak egoten dira, non elikagaiak eta edariak eskura daitezkeen. Mendi-lasterketa gehienak etapa bakarrekoak izaten dira, zeinetan parte-hartzaileen denbora larrialdi postuetan geldirik egondako denbora lasterketako denbora totalarengatik kenduz kalkulatzen den. Hala ere, mendi-lasterketak etapaka eta egun bat baino gehiagotan zehar egiteko joera handiagoa dago.

Munduko mendi-lasterketa esanguratsuenak aldatu

Afrika aldatu

Europa aldatu

 
Xavier Thévenard 2013ko UTMB helmuga zeharkatzen

Asia aldatu

Hego-Amerika aldatu

Ipar-Amerika aldatu

Ozeania aldatu

Euskal Herriko mendi-lasterketa esanguartsuenak aldatu

Euskal Herrian urtero Euskal Kopa izeneko txapelketa antolatzen da, lurraldean zehar antolaturiko mendi lasterketa zenbaitetan lorturiko puntuazioan oinarriturik. Euskal Herrian mota askotako mendi-lasterketak jokatzen dira urtero, baina ospetsuenak edo ezagunenak hurrego hauek dira:[8]

Munduko mendi-lasterketari esanguratsuenak aldatu

 
Kílian Jornet Burgada

International Trail Running Association (ITRA)-k urtero ranking bat argitaratzen du munduko mendi-lasterketari hoberenekin, bai gizonezkoen kategoriarako, bai emakumezkoen kategoriarako.[9]

Gizonezkoen TOP-10
Postua Kirolaria Puntuak
1 Jim Walmsley 946
2 Kilian Jornet 943
3 Bartlomiej Przedwojewski 932
4 Petro Mamu 925
5 Hayden Hawks 923
6 Pau Capell 921
7 Davide Magnini 919
8 Jing Liang 918
9 Frédéric Tranchand 917
10 Stian Angermund 917
 
Maude Mathys Rougemont-Videmanette mendi-lasterketan
Emakumezkoen TOP-10
Postua Kirolaria Puntuak
1 Maude Mathys 815
2 Tove Alexandersson 803
3 Courtney Dauwalter 799
4 Ruth Croft 793
5 Blandine L’Hirondel 792
6 Judith Wyder 791
7 Ragna Debats 788
8 Miao Yao 786
9 Lucy Wambui Murigi 783
10 Katie Schide 781

Erreferentziak aldatu

  1. (Ingelesez) Jhung, Lisa. (2014-02-13). «What Is Mountain Running?» Runner's World (Noiz kontsultatua: 2021-03-23).
  2. a b c d e f g h i FEDME (2020). Reglamento de competiciones de carreras por montaña FEDME.
  3. (Ingelesez) «When 26.2 miles just isn't enough – the phenomenal rise of the ultramarathon» the Guardian 2018-04-02 (Noiz kontsultatua: 2021-03-23).
  4. «Wayback Machine» web.archive.org 2015-09-24 (Noiz kontsultatua: 2021-03-23).
  5. a b c d e (Gaztelaniaz) carreraspopulares.com. «Los orígenes del trail running» los-origenes-del-trail-running (Noiz kontsultatua: 2021-03-25).[Betiko hautsitako esteka]
  6. a b c d e f (Gaztelaniaz) «Material imprescindible para las carreras de montaña» Bonflex 2018-10-10 (Noiz kontsultatua: 2021-03-23).
  7. (Gaztelaniaz) http://www.ziranet.es,+ZiRaNet |. «Euskal Mendizale Federazioa - Federación Vasca de Montaña» emf.eus (Noiz kontsultatua: 2021-04-23).
  8. (Gaztelaniaz) «Carreras de montaña» Lasterketak.eus (Noiz kontsultatua: 2021-03-26).
  9. (Gaztelaniaz) «Así ha cambiado el ranking ITRA 2021 tras 10 meses congelado» Carreras por montaña 2021-01-04 (Noiz kontsultatua: 2021-04-01).

Kanpo estekak aldatu