Marteren Zelaia (Erroma)

Marteren Zelaia (italieraz: Campo Marzio) Erroma hiriko alde historikoa (il municipio) osatzen duten hogeita bi rionietan laugarrena da. Bertan Piazza del Popolo eta Piazza di Spagna enparantzak daude.

Marteren Zelaia
terrain (en)
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Italia
Eskualdea	Lazio
Italiako hiri metropolitarra	Erromako hiri metropolitarra
Hiria	Erroma
Geografia
Koordenatuak	41°53′52″N 12°28′38″E
Demografia
Informazio gehigarria
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00

Geografia

Antzinako Erroman, Marteren Zelaia izenaz, Erromako seigarren erregea izan zen Servio Tuliok eraikitako Serviar Harresien iparraldeko zatian hedatzen zen eremu bati zeritzon. Hegoaldean, Kapitolio muinoarekin eta, ekialdean, Pinzio mendiarekin muga egiten du. Gainontzekoa, Tiber ibaiak inguratzen zuen, gune horretan kurba handi bat egiten zuena. Antzina-antzina, han, Marte jainkoari eskainitako aldare bat zegoelako horrela deritzo; haren egiletza Romuloren ondoren Erromako bigarren erregea Numa Ponpiliori ematen zaio. K.a. 388an, Tito Kinzio tribunoak, Kamilo kontsularen laguntzaileak, tenplu berri bat eskaini zion jainko horri, galiarren inbasio izugarriaren garaian eginiko botu bat betetzeko.

Historia

Aintzinako Erroma

Erromako IV. barrutiaren enblema, Marteren Zelaia deitzen dena.

Erromako Errepublikaren garaian, Marteren Zelaiak, aisialdi eta erabilera militarreko gune bezala balio zuen. Han kanpatzen zuten armadek, jeneralek garaipena ospatu arte zain. Ordurarte, zain egon behar zuten, serviar harresia zeharkatu gabe. Batzuetan, egun batzuk igarotzen ziren ospakizunerarte, baina, kasuren batzuetan, denbora asko luzatu zen.

Zelai hau, ariketa militarrak eta instrukziokoak eta mota orotako ariketa fisikoak egiteko erabiltzen zen. Mutiko gazteak, ia egunero joaten ziren bertara euren gimnasia egiteko. Gurdi lasterketak ere egiten ziren, modu informalean, entrenamendu bezala. Han aurkitzen ziren lehiaketetan parte hartzen zuten zaldien ikuiluak. Landare azokak eta parke publikoak zeuden, jendearen entretenimendurako. Gainera, toki hartan ospatzen ziren comitia Centuriata deritzenaren biltzarrak, jendea klaseen arabera deitzen zuen biltzarra zena, jendearen klasea, euren baliabide ekonomikoen arabera zehazten zelarik. Biltzar gunea, saepta bezala ezagutzen zen.

Tiber ibaiaren bihurgunearen erdian, Trigarium putzua zegoen, igeri egiteko toki publiko bat. Handik hegoaldera, Tarentum izeneko ezaugarri osasungarriak dituzten ur mineral termalen iturburuak zeuden. Kale handi batek zeharkatzen zuen Marteren Zelaia Mulviano edo Mulvio zubirantz, lehen zati batean, Via Lata deitua (egun, Corso Humberto), eta, ondoren, Via Flaminia; hari buruz perpendikular, Via Recta deritzona zegoen.

Plinio Zaharrak bere Naturalis Historiæ lanean (XXXIV. liburua, XIV. atala), Augusto enperadoreak Marteren Zelaian eraikiarazi zuen obelisko formako eguzki erlojuaren istorioa kontatzen du, Augustoren Eguzki Erlojua deritzonarena.

K.a. V. mendean, izurri izurrite baten ondorioz, Marteren Zelaian Apolo jainkoaren omenezko tenplu bat eraiki zen, osasunaren jainko babesletzat hartzen zena, erromatarrek, Asklepio jainkoa Eskulapio bezala oraindik hartu ez zutenean. Apolo ere jainko atzerritarra zenez, tenplua hiriko harresietatik kanpo eraiki behar zen, legeek ziotenaren arabera. Apolo Mediku Purifikatzailearen Tenplua deitua izan zen. Tenplu horretan, Greziatik ekarritako artelan ugari zaintzen ziren. Egun, 4 metroko altuerako basamentua baino ez dago, Santa Maria in Campitelli elizaren azpian. Augustok beste tenplu handiago bat eraikitzea agindu zuen, haitzurdinezkoa, K.a. 28an.

Garai hartako eraikinak

Denborarekin, aisialdi gune bezala balio zuen toki ireki hau, eraikinez betetzen joan zen Erroma hortik zabaltzen hasi zenean. Inperioaren garaian, Forotik Zelaira zihoan lehen zatian, saepten aurrean, denda dotoreak eraiki ziren. Oso denda erakargarriak ziren jende aberatsarentzat, non litxarreria soiletatik luxuzko esklabuetaraino eros zitzaketen. Berriki eginiko indusketetan, Augustoren eguzki erlojua aurkitu da.

Beste eraikin garrantzitsu batzuk agertzen hasi ziren gune ireki hartan, hauek, K.a. I. mendeko geografoa izan zen Estrabon greziarrak gogo handiz deskribatu zituelarik, baita Ponpeiok, Julio Zesarrek eta Augustok eginiko aldaketak ere.

• Martzeloren antzokia
• Ara Pacis: Honen hondakinen gainean Ottobuoni Fiano jauregia eraiki zen.
• Augustoren Eguzki Erlojua
• Augustoren Mausoleoa (edo Juliarrena), oso erakargarriak ez diren hondakin batzuk baino ez dituena. Estrabonek, tontorreraino zuhaitzez estalitako muino bat bezala deskribatu zuen, Augustoren brontzezko estatuarekin.
• Neronen Termak, handiak.
• Agriparen Panteoia: Gaur egun, kalez eta etxez inguratua dago, erromatarrek, "Rotonda" bezala deitu zuten paregabeko erlikia bat bezala kontserbatua.
• Domizianoren estadioa, gaur egun, Navona Plaza da
• Erraustegi inperiala
• Saepta Julia
• Isis eta Serapisen tenpluak
• Ponpeioren antzokia

Gaur egun, monumentu noble guzti haiek, lurperatuak edo egungo eraikinen artean nahastuak daude, eta Marteren Zelaia, Erromako beste gune bat da.

Aro Modernoa

Nolliren 1756ko planoa. Goian Piazza del Popolo enparantza ikusten da eta handik hiru etorbide ateratzen dira. Ezkerretara Tiber ibaia dago eta eskuinean Villa Borghese parkea.

Santa Maria del Popolo basilikaren inguruan, XVI. mendean, Sixto V.a Aita Santuak eremua berrantolatzea erabaki zuen. Egun, Piazza del Popolo den lekuan plaza bat ezarri eta handik. hiru kale nagusi: Via del Corso erdialdean, Via del Babuino ezkerrean eta Via di Ripetta eskuinaldean. Santa Maria dei Miracoli (1681) eta Santa Maria in Montesanto (1679) eliza bikiak eraiki ziren bertan eta 1811 eta 1822 artean Giusseppe Valadier arkitektoak gaurko itxura eman zion.

Piazza del Popolotik hegoaldera Piazza di Spagna eraiki zen Trinità dei Monti elizaren azpian. Mendebaldean Augustoren Mausoleoa errespetatu egin zen baina etxeek inguratu zuten, irteera bakarra Tiber ibaia izanik.

Iruditegia

• 
  Piazza del Popolo.
• 
  Piazza di Spagna.
• 
  Augustoren Mausoleoa.
• 
  Santa Maria del Popolo basilika.
• 
  Trinità dei Monti eliza.
• 
  San Carlo al Corso eliza.
• 
  Villa Medici.
• 
  Villa Borghese parkea.
• 
  Cavour zubia.
• 
  Regina Margherita zubia.

Marteren zelaia munduan zehar

Izen bereko gune bat dago Parisen, baita Peruko hiriburua den Liman ere.

Kanpo estekak

• Datuak: Q242839
• Multimedia: Campus Martius / Q242839