Mari Errauskin

Mari Errauskin —Errauskine izenez ere ezaguna— Europan ospetsua den ipuin bateko pertsonaia nagusia eta ipuinaren beraren izenburua da. Ahozko tradizioan ez ezik, idatziz ere hainbat bertsio izan ditu: ezagunenak Charles Perraultena eta Grimm anaiena dira. Dena dela, Mari Errauskinen lehen bertsioa Giambattista Basile napolitarrak argitaratu zuen, 1636. urtean.

Mari Errauskin
Mari Errauskin eta haren ahizpak.
Argitalpena
Lehen agerpena	1636an
Sortzailea	Giambattista Basile
Datu biografikoak
Herrialdea	Napoli

Mari Errauskin bere amaorde eta anaia-arreba harroek etxeko lan gogor guztia egitera behartzen zuten. Printzeak dantzaldia iragarri zuenean, arrebak luxuzko jantziekin prestatu ziren, Errauskinek etxeko lanak egin behar zizkien bitartean. Amabitxi maitagarri batek kalabaza bat karroza bihurtu zuen, eta arratoiak soineko eder bat, Errauskinek dantzaldira joan ahal izateko. Festan, printzea harekin maitemindu zen, baina Errauskinek gauerdia baino lehen ihes egin behar izan zuen, kristalezko zapata bat atzean utzita. Printzea haren bila joan zen, eta, aurkitu zutenean, ezkondu egin ziren. Errauskinek barkatu egin zien arrebei iragan krudelagatik.

Istorioak atsegina eta pazientzia izaten erakusten du, ontasuna beti saritzen baita.

Ipuinaren laburpena

Bazen behin gizon adeitsu bat alaba bat zuena, goxoa eta onbera; haren emaztea zena gogorarazten zioten ezaugarriak zituen. Emakume harro eta zeken batekin ezkondu zen bigarrenez, oso antzekoak ziren bi alaba harroren ama.

Ezkontza ospatuta, amaordeak, neskaren ezaugarri onak ikusita, etxeko lan gogor eta umilenak agindu zizkion. Bere alabek gela dotoreak zituzten bitartean, neskame gazteak lastategian egiten zuen lo.

Zorigaiztokoak dena jasaten zuen pazientzia handiz; ez zen ezta bere aitari kexu egiteko gai ere, eta hura ez zen ezertaz ohartzen, emazte larderiatsu eta mespretxatzaileak menderatuta baitzuen.

Egunak joan eta egunak etorri, lan asko egin ondoren, nekatuta eta umiliatuta, tximiniaren txokoan babesten zen, sugarren berotan eta errautsetatik hurbil eserita; horregatik jarri zioten izen hau: Errauskine.

Goiz batean, erregearen semeak dantzaldi bat iragarri zuen eta bere erresumako neska gazte guztiak gonbidatu zituen.

Hona hemen bi ahizpak soinekoak, ileordeak eta bitxiak aukeratzen jaiko ederrena izateko eta horrela printze lerdenarekin ezkontzeko aukera edukitzeko. Kezkatiena Errauskine zen; ohiko etxeko lanak egiteaz gain, ahizpak probatzen zituzten arropak garbitu, josi eta lisatu behar izaten zituen.

Azkenean heldu zen desiratutako jauregiko dantzaldia. Zoritxarreko Errauskinek bi ahizpa dotoreak agurtu zituen. Bakarrik geratu bezain laster, negar batean jarri zen etxeko errautsen ondoan.

Aita aldeko maitagarriak, hain goibel ikusita eta dantzaldira joateko haren nahia ezagututa, baratzetik kalabazarik handiena ekartzeko agindu zion. Neskatilaren harridurarako, maitagarriaren makilatxo magikoak karroza zoragarri bihurtu zuen barazkia. Magia berarekin, lastategiko arratoiak eta saguak karroza bitxi haren zaldi eta lekaio bihurtu zituen.

Ukitu magiko zehatzekin, maitagarriak urrezko zetazko soineko zoragarri bihurtu zituen neskatilaren arropa zaharrak. Kristalezko zapata distiratsuak jarri zizkion, gaueko hamabiak baino lehen dantzaldia uzteko gomendatuta. Ez bazuen betetzen, sorginkeria desagertu egingo zen eta karroza kalabaza eta zaldiak arratoi bihurtuko ziren.

Jauregira heldu bezain laster, gazte ezezagun bat dantzaldira heldu berri zela esan zioten printzeari. Egongela handia zeharkatzean, bertako guztiak mututu egin ziren iritsi berriaren aparteko edertasuna mirestean.

Hura ikustean, printzea neskatilarekin maitemindu zen; gau guztia egon zen harekin dantzan. Inork ez zuen neska ederra ezagutu, ez amaordeak, ezta bi ahizpa jeloskorrek ere, harengana hurbiltzen saiatzen baziren ere.

Ohartu gabe, orduak joan eta hamabietako kanpaiek jo zuten. Errauskinek korrika egin zuen alde, presarekin eskaileretan kristalezko zapata bat galdu zuen eta printzeak, ihes azkarrak txundituta, jaso zuen. Errauskine nekatuta eta ohiko arropekin jantzita heldu zen etxera, baina kristalezko zapata bat zeukan berarekin.

Printzeak jauregiko guardiari galdetu zion ea ikusi zuen printzesa bat irteten. Handik arropa pobreekin jantzitako neskatila bat baino ez zela irten erantzun zion.

Erregearen semeak, tronpeta soinuz, dantzaldiaren gauean aurkitutako kristalezko zapatari egokitzen zitzaion oina zeukan neskarekin ezkonduko zela iragartzen zuen ediktu bat argitaratu zuen.

Erresumako neska gazte guztiek zapata probatu zuten, printzeak aukeratua izateko itxaropenarekin. Bi ahizpen etxera heldu zenean, biak saiatu ziren ahalegin handiz oina zapata distiratsuan sartzen; dena alferrikakoa izan zen. Errauskinek ea berak ere proba zezakeen galdetu zuen. Ahizpek iseka egiten zioten bitartean, kristalezko zapata bikain sartu zen bere oinean. Errauskinek zapataren bikotekidea erakutsi zien bertan zeuden guztiei. Une horretan maitagarria agertu zen eta makilatxo magikoarekin berriro bihurtu zituen Errauskineren arropa zaharrak soineko eder. Bertan zeudenak azkar konturatu ziren bera zela jauregiko dantzaldira joandako neskatila. Ahizpaordeek barkamena eskatu zioten emandako tratu txarrengatik. Errauskinek bihotzez barkatu zien.

Erregina bezala jantzita jauregira eraman zuten printzearekin topa zedin, eta printzeak ikusi zuenean, lehen aldiz baino are ederragoa iruditu zitzaion. Egun batzuk geroago ezkondu egin ziren. Oso zoriontsuak izan ziren eta hala bazan...

Bertsio desberdinen taula

Ipuinaren ezaugarriak	Basile (1636)	Perrault (1697)	Grimm anaiak (1812-1857)
Protagonistaren deskribapena	Ez	Bai	Bai
Ahizpaordeak	Sei	Bi	Bi
Protagonistaren izen aldaketa	Katu errauskina (La Gata Cenicienta)	Mari Errauskin (Culocenizón)	Mari Errauskin
Laguntza magikoa izaten du	Datil zuhaitza	Maitagarria	Hurrondoa
Oinetakoa beirazkoa da	Ez	Bai	Ez
Ezkontza ospatzen da	Ez	Bai	Bai

Mari Errauskinek printzearekin dantza egiten duen gaztelua.

Walt Disneyren eragina

Walt Disneyk 1950. urtean sortu zuen istorioaren filma. 1940ko hamarkadaren amaierarako, estudioak gerra garaian galduriko dirua berreskuratzea lortu zuen, eta film berri gehiago ekoitzi zituen: besteak beste, Mari Errauskin, Walt Disneyren film gustukoena.

Mari Errauskin Disney konpainiaren lehen printzesetako bat izan zen, Edurnezurirekin eta Aurorarekin batera. Zalantzarik gabe, oso ederra da, baina era berean, nahiko inozoa, eta izaerarik eta ekimenik gabea.

Mari Errauskinen izena, hainbat hizkuntzatan

• Euskaraz: Mari Errauskin edo Errauskine: Errauts hitzetik dator.
• Frantsesez: Cendrillon: Izen hau lanak bukatuta errautsetatik hurbil atseden hartzen duen gazteari ematen zaio. (Frantsesez, errautsa: cendre.)
• Gaztelaniaz: Cenicienta: Errautsetatik hurbil lan egiten duena.
• Katalanez: Ventafocs: Etxeko suari haizea ematen diona hura bizitzeko.
• Italieraz: Zezolla: gaztetasunean tratu txarrak jasan dituen pertsona.
• Ingelesez: Cinderella: Errautsetik hurbil dagoena.

Bitxikeriak

• Jules Massenetek opera bat konposatu zuen protagonista berarekin: Cendrillon. Balleterako bi bertsio daude, egile hauek eginak: Sergei Prokofiev eta Johann Strauss.
• Irudi ezagunenak Walt Disneyrenak dira, 1950ean marrazki bizidunekin egindako Mari Errauskinen istorioaren produkziokoak.
• Mari Errauskinen istorioa, bertso moduan: https://www.youtube.com/watch?v=2PNb6Mfgzyg
• Roald Dahlen Errima errebeldeak ipuinean Mari Errauskinen bertsio berezi eta umoretsua dago.

Filmografia

• Errauskine (1950ko filma), Disneyren marrazki bizidun filma.
• Errauskine 2 (2002).
• Errauskine 3 (2007).
• Errauskine (2015).

Kanpo estekak

• Datuak: Q11841
• Multimedia: Cinderella / Q11841