Wikipedia

Louise Aslanian

Idazlea eta Frantziako erresistentziaren kidea

 

Louise Aslanian

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakԼուիզա Գրիգորեան
JaiotzaTabriz, 1906ko maiatzaren 5a
Herrialdea Iran
Talde etnikoaArmeniarra
HeriotzaRavensbrück, 1945eko urtarrilaren 30a (38 urte)
Heriotza moduaheriotza zigorra: execution (en) Itzuli
Familia
Ezkontidea(k)Arpiar Aslanian (en) Itzuli  (1923 -
Hezkuntza
Hizkuntzakarmeniera
frantsesa
Jarduerak
Jarduerakidazlea, ekintzailea, poeta eta Frantziako Erresistentziako kidea
Enplegatzailea(k)Zangou (en) Itzuli
KidetzaArmenian Relief Committee - French section (en) Itzuli
Izengoitia(k)Լաս
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkakBigarren Mundu Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Alderdi politikoa Frantziako Alderdi Komunista

Louise Aslanian (LAS ezizena; frantsesez: Louise Aslanian, Lass, armenieraz: Լուիզա Ասլանյան, Tabriz, Iran, 1904ko maiatzaren 5a – Ravensbrück, Alemania, 1945eko urtarrilaren 30a) franko-armeniar ekintzaile komunista eta antifaxista, idazlea, eleberrigilea, poeta eta Frantziako erresistentziako pertsonaia nabarmena izan zen.

Biografia aldatu

Bizitzako lehen urteak aldatu

 
Louise Aslanian, 6 urterekin

Louise Srapionovna Aslanian (Grigorian) 1904ko maiatzaren 5ean jaio zen Tabrizen (Iran), Srapion Grigorian eta Maria (Shahbazian ezkondu aurretik) armeniar gurasoekin. Louise Tabrizeko lehen hezkuntzako eskola batean graduatu zen, eta gero Tifliseko gimnasio batean jarraitu zituen ikasketak, garai hartan Errusiar Inperiokoa zena. Bere literatur dohaina eskolan erakutsi zuen poema lirikoak idazten, errusieratik eta frantsesetik literatur itzulpenak eginez. Aslanian txikitatik hasi zen pianoa jotzen. Tabrizera itzuli zenean, 1923an, Arpiar Aslanian abokatuarekin ezkondu zen.[1]

Bizitza Frantzian aldatu

 
Louise eta Arpiar Aslanians Frantzian

1923an, bikotea Parisera joan zen bizitzera, eta Mania eta Arshaluys (Louiseren ama eta ahizpa, hurrenez hurren) eraman zituzten berekin. Parisen, Aslanianek pianoa jotzen jarraitu nahi zuen bere heziketa musikalean, baina diru faltagatik bere ametsari uko egin behar izan zion. Sorbonako literatura fakultatera joan zen. Parisen, idazle armeniar-frantsesen elkartean lanean aktiboki parte hartu zuen, egunkarietan lan egin zuen, literatur zirkuluetan ezagun egin zen eta "LAS" ezizena hartu zuen.[2]

Hogeiko hamarkadaren erdialdean zenbait ipuin argitaratu zituen Frantzia eta Armeniako prentsan: «Դրամներիս հավաքածուն» (Txanpon bilduma bat), «Երկաթե գինեվաճառը» (Burdinazko ardo-saltzaile bat), «Լիճը» (Padura), etab. 1928an «Խանը» (Khan) ipuin bilduma argitaratu zuen.[1]

1935ean, bi liburukitan argitaratu zen «Գծից դուրս» (Lerrotik haratago) ipuin-bilduma.

1936an, Aslanian Frantziako Alderdi Komunistara batu zen eta Manouchianen "Zangou" egunkari armeniarrarekin kolaboratzen hasi zen. "New Life" egunkarian ere lan egin zuen. Urte berean "Kaskatsneri Ughiner" ("Zalantzaren bidea") eleberria argitaratu zuen, bi liburukitan (Aslanian hil ondoren 1959an Erevanen ere argitaratua).[1]

1937an, LAS Armeniari Laguntzeko Batzordeko (HOC) presidente bihurtu zen, baita Parisko Armeniar Emakumeen Batasuneko presidente ere. Aslanian Frantziako idazle armeniarren batasuneko kidea izan zen.[1]

Erresistentzia frantsesa aldatu

 
Louise Aslanian, Frantziako zubi batean. Atxiloketaren aurreko azken argazkietako bat (1944ko uztailaren 24a)

Naziek Frantzia okupatu ondoren, Aslaniandarrak Frantziako Erresistentziara batu ziren 1940an. Henry Karajanen ("Manouchianen Taldeko" kidea) memorien arabera, Louise Frankotiratzaile eta Partisanoen errekrutatzailea zen Frantziako Alderdi Komunistaren borroka-zelula batean, 1941eko amaieran eratua. Aslaniandarrek argitaletxe klandestino batean ere lan egin zuten, eta aktiboki parte hartu zuten Frantziako Erresistentziako borrokalariak armaz hornitzen. Louisek Frantziako Erresistentziako emakumeen dibisioa ireki zuen eta Frantziako iparraldeko armeniarren erresistentziaren arduraduna izan zen. Aslanianek erresistentziako ekintzaileekin loturak zituen: Missak Manouchian, Mélinée Manouchian, Arpen Tavitian, Ayk Dpirian, Shag Taturian eta beste batzuk. Frantziako Erresistentzian, Aslanian "Madeleine" deitua izan zen. Erresistentzian, bikoteak matematika eta xakea irakatsi zizkion Charles Aznavour gazteari. Haren familiak, armeniar jatorrikoa bera ere, aktiboki laguntzen zion frantziar erresistentziari. Aznavourren familiak manouchiarrei aterpea eman zien, juduei lagundu zien eta erresistentzia operazioetan lagundu zuen.[2]

Atxiloketa, kontzentrazio eremua, heriotza aldatu

1944ko uztailaren 26an, naziek Aslanian biak atxilotu zituzten Frantzian. Familia eta bizilagunak etxean ikustean atxilotu zituzten (8 rue d 'Elix 10, Paris, Frantzia). Fresneseko espetxean sartu zuten bikotea.[2]

Louisen egunkariak eta eskuizkribuak harrapatu eta suntsitu zituzten, bereziki, «Histoire de la Resistance» eta «La Chute de Paris».[3]

1944ko abuztuaren 15ean, Tolosatik Buchenwaldera eraman zituzten. Arpiar Aslanian Dora-Mittelbau eremura eraman zuten gero, eta Louise Ravensbrückera, 1944ko irailaren 1ean gutxi gorabehera. 57440 zenbakiko kanpamentua esleitu zitzaion. 1944ko irailaren 4an, Louise Leipzig inguruko HASAG industria-kanpamentuan lan egitera eraman zuten, Buchenwalden kanpamentu satelite bat zena. Hemen 4460 zenbakiarekin erregistratuta zegoen. Kanpamendu honetan egon ziren Lise Londonekin. Aslanianek Stalag IV-E kanpamentuan duen presentziari buruzko artxiboko informazioren bat dago.[4]

Kontzentrazio-esparruetan zegoela, Aslanianek "Gortsaranum" poema ("Landarea") eta "Mala" poema amaitu gabea (bere maiteen 4 izenen laburdura: "M" - ama Mania; A - ahizpa Arshaluys; "L" — bera, Louise; A — senarra, Arpiar) idatzi zituen.[5] Poema bere lagunei esker gorde da: Nicole Ritz eta Lise London.[6]

1945eko urtarrilaren 27an, Louise Ravensbrückera itzuli zuten, eta handik hiru egunera hil zen, egoera ezezagunean. 1945eko otsailaren 15ean, bere senarra, Arpiar, Dora-Mittelbau eremuan hil zuten.[7]

Legatua aldatu

Bere bizitzako azken urteetako eskuizkribuak, egunkariak eta korrespondentzia, naziek erabat suntsitu zituztela uste da. Bere aurreko istorioek eta eleberri batek bakarrik iraun dute nazien aurrean. Bere gutunen zati batzuk gorde dira. Matenadarango funts arabiarrak Aslanianenak izan ziren Erdi Aroko ekialdeko miniaturak biltzen ditu.[8]

Bere lanetan, galdu ziren armeniar diasporako komunitateen bizitzari buruz hitz egin zuen, haien batasun ezari eta ohitura atzerakoiei buruz, hala nola tokiko kulturei itsu-itsuan jarraitzeari buruz. Berak, nazio osotasunaren berrezarpena, bereizketarako itzulera bezala ikusi zuen, aberriratzearekin eta Armeniarekin lotura sendoekin lotutako garapen bide bakar baten bilaketan. Frantziako Alderdi Komunistako kide gisa, Sobietar Batasunaren lorpenak sustatu zituen. Bere azken bertsoak faxismoaren aurkako borrokari eta haren gaineko berehalako garaipenari buruzkoak ziren.[1]

1970eko hamarkadan, LASen ahizpak, Arshaluysek, bere artxiboa bildu eta Sobietar Batasuneko Armeniara bidali zuen. Gaur egun, LASen nerabezaroko egunkaria, hamar orrialdeko gerra-egunkaria, bere gutunetako batzuk, argazkiak eta "On the Road of Doubt" eleberriaren eskuizkribua Yeghishe Charents Arteetako Literatura Museoan gordetzen dira.[2]

Eleberriak aldatu

  • 1936 - "Zalantzaren bidea".[9]

Ipuinak aldatu

  • 1920 — "Txanpon-bilduma".
  • 1920 — "Burdinazko ardo saltzailea".
  • 1920ko hamarkada - "Padura".

Bildumak aldatu

  • 1928 - "Khan".
  • 1935 - "Lerrotik haratago".[8]

Olerkiak aldatu

  • 1944-1945 - "Lantegian"
  • 1944-1945 - "Mala"

Obra historikoak aldatu

  • 1940ko hamarkada: "Erresistentziaren historia". Uste da Gestapok eskuizkribua suntsitu zuela 1944-1945ean.
  • 1940ko hamarkada: "Parisko erorketa". Uste da Gestapok eskuizkribua suntsitu zuela 1944-1945ean.

Ikusi ere aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b c d e (Ingelesez) Green, Anna. (2019-06-30). «From the Forgotten Pages of History: The Resistance of Louise Aslanian» EVN Report (Noiz kontsultatua: 2022-10-24).
  2. ↑ a b c d (Ingelesez) LLC, Ayb Solutions. «ՀԱՅ ՔԱՋԱՐԻ ԴՈՒՍՏՐԵՐԸ ԵՐԿՐՈՐԴ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆԻ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ» Hay Zinvor (Noiz kontsultatua: 2022-10-24).
  3. ↑ (Gaztelaniaz) «VOSKÉRITCHIAN Diran Archives» Association pour la recherche et l'archivage de la mémoire arménienne (ARAM) (Noiz kontsultatua: 2022-10-24).
  4. ↑ (Alemanez) «Internationales Zentrum über NS-Opfer» Arolsen Archives (Noiz kontsultatua: 2022-10-24).
  5. ↑ «Manuşyan | Bir Özgürlük Tutsağı - Aras Yayıncılık» web.archive.org 2018-03-17 (Noiz kontsultatua: 2022-10-24).
  6. ↑ Daeninckx, Didier. Missak. Pocket ISBN 978-2-266-20025-7...
  7. ↑ www.bddm.org (Noiz kontsultatua: 2022-10-24).
  8. ↑ a b Aslanian, Louisa. (1956). Gçic' dowrs : Patmowaçk'ner. Gratown Geġam L. Sewani (Noiz kontsultatua: 2022-10-24).
  9. ↑ Aslanian, Louisa. (194). Harc'akani owġinerov : Vēp. Mas B. ew G.. Imp. de Navarre (Noiz kontsultatua: 2022-10-24).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Louise_Aslanian&oldid=9646042"(e)tik eskuratuta