Kwanzaa
Kwanzaa (ˈkwɑːn.zə) kultura afro-amerikarraren urteroko ospakizuna da, abenduaren 26tik urtarrilaren 1erakoa. Karamu izeneko jaian amaitzen da, normalean seigarren egunean. Maulana Karenga ekintzaileak sortu zuen. 1966an ospatu zen lehen aldiz. 2015eko inkesta batek inkestatutakoen % 1,9k Kwanzaa ospatzeko asmoa zuela erakutsi zuen (sei milioi pertsona inguru Ameriketako Estatu Batuetan)[1].
| Kwanzaa | ||
|---|---|---|
| ||
| Mota | jaiegun | |
| Honen izena darama | first (en)  | |
| Commemorates (en) | afro-amerikar, Panafrikanismo eta Afrikar diaspora | |
| Indarraldi | 1966ko abenduaren 26a - | |
| Egun | Abenduaren 26 Abenduaren 27 Abenduaren 28 Abenduaren 29 Abenduaren 30 Abenduaren 31 urtarrilaren 1 | |
| Fundatzailea | Maulana Karenga (en) | |
| Kultura | afro-amerikar eta Afrikar diaspora | |
| Herrialdea | Ameriketako Estatu Batuak | |
| Osatuta | ||
Karamu (en) | ||
| Webgune | officialkwanzaawebsite.org | |
Historia aldatu
Maulana Karengak Kwanzaa sortu zuen 1966an Wattseko istiluen ostean[2] afro-amerikar jaialdi gisa[3]. «Beltzei Gabonetako oporraldiaren alternatiba bat ematea eta euren historia ospatzeko aukera ematea, gizarte menderatzailearen praktika imitatu beharrean» bere helburua zela esan zuen[4].
Karengaren arabera, Kwanzaa izena matunda ya kwanza (lehen fruituak) swahilizko esalditik dator[5]. A gehigarri batekin idaztea erabaki zuen, zazpi letra sinbolikoak izan zezan[6].
Lehen urteetan, Karengak esaten zuen Gabonetako alternatiba izatea nahi zuela. Jesus psikotikoa izan zela eta kristautasuna «zurien erlijioa» zela uste zuen[7]. Kwanzaa ospatzen duten afro-amerikar askok Gabonak ere ospatzen dituzte[8].
Nguzo Saba (zazpi printzipioak) aldatu
Kwanzaak Nguzo Saba (Kwanzaaren zazpi printzipioak) ospatzen ditu. 1965ean garatu ziren, Kwanzaa bera baino urtebete lehenago. Kwanzaaren zazpi egunetako bakoitza printzipioetako bati eskainita dago[9]:
- umoja (batasuna): familian, komunitatean, nazioan eta arrazan batasuna lortzea eta mantentzea.
- kujichagulia (autodeterminazioa): geure burua definitzea eta izendatzea.
- ujima (lan kolektiboa eta ardura): gure komunitatea elkarrekin eraiki eta mantentzea eta gure anai-arreben arazoak gure arazo bihurtzea eta elkarrekin konpontzea.
- ujamaa (ekonomia kooperatiboa): gure dendak eta bestelako negozioak eraiki eta mantentzea eta elkarrekin etekina ateratzea.
- nia (helburua): gure komunitatearen eraikuntza eta garapena gure bokazio kolektibo bihurtzea, gure herriaren handitasuna berreskuratzeko.
- kuumba (sormena): beti ahal dugun guztia egitea, ahal dugun moduan, gure komunitatea heredatu genuena baino polit eta onuragarriagoa uzteko.
- imani (fedea): bihotz-bihotzez sinestea gure herrian, gurasoetan, irakasleetan, buruzagietan eta borrokaren zuzentasunean eta garaipenan.
Ikurrak aldatu
Kwanzaa ospakizunaren ikurrak hauek dira:
- kinara (zazpi kandelentzako argimutila)[10];
- Mishumaa Saba (zazpi kandela);
- mazao (nekazaritza-produktuak);
- mahindi (artoa);
- Kikombe cha Umoja (Batasun Kopa);
- zawadi (opariak).
Erreferentziak aldatu
- ↑ (Ingelesez) «Prosper Insights & Analytics, Monthly Consumer Survey» National Retail Federation.[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ (Ingelesez) Wilde, Anna Day. (1995). «Mainstreaming Kwanzaa» Public Interest 119: 68-80..
- ↑ (Ingelesez) Alexander, Ron. «The Evening Hours» The New York Times 1983-12-30.
- ↑ (Ingelesez) Williams, Max. «Kwanzaa celebrates culture, principles» Brookhaven Courier 2008-11-24 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2011-07-08).
- ↑ (Ingelesez) Hartman, Holly. (2021). «Kwanzaa» Infoplease.
- ↑ (Ingelesez) Mayes, Keith A. (2009). Kwanzaa: Black Power and the Making of the African-American Holiday Tradition. Routledge, 228 or. ISBN 9781135284015..
- ↑ (Ingelesez) Karenga, Maulana. (1967). Religion. in: The Quotable Karenga. University of Sankore Press, 25 or..
- ↑ (Ingelesez) Williams, Lena. «In Blacks' Homes, the Christmas and Kwanzaa Spirits Meet» The New York Times 1990-12-20.
- ↑ (Ingelesez) Karenga, Maulana. (2008). «Nguzo Saba» The Official Kwanzaa Web Site jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2019-12-31).
- ↑ (Ingelesez) «Kinara» Merriam-Webster.
