Kenzaburō Ōe
Kenzaburō Ōe (大江 健 三郎, Ōe Kenzaburō, 1935eko urtarrilaren 31 – Tokio, 2023ko martxoaren 3a) japoniar idazlea eta Japoniako literatura garaikideko pertsonaia nagusia izan zen. Bere eleberriek, ipuin laburrek eta saiakerek, Frantziako eta Amerikako literaturak eta literaturaren teoriak asko eragindakoa, gai politiko, sozial eta filosofikoak lantzen ditu. Besteak beste, arma nuklearrak, energia nuklearra, inkonformismo soziala eta existentzialismoa.[1]
Frantsesezko literatura ikasten hasi zen Tokioko unibertsitatean, eta 1957an hasi zen istorioak idazten. 1994an Literaturako Nobel Saria lortu zuen, "imajinatutako mundu bat sortzeagatik, bizitza eta mitoa kondentsatzen diren gaur egungo giza egoeraren irudi nahasgarria osatuz".
Bizitza aldatu
Ōe 1935ean Ōse herrixkan jaio zen (大 瀬 村, Ōse-mura), gaur egun Uchikon, Shikokuko Ehime prefekturan dagoena. Zazpi seme-alabengandik hirugarren semea zen. Amonak arte eta ahozko interpretazioa irakatsi zion. Ōeren aita Pazifikoko gerran hil zen 1944an, eta bere ama lehen hezitzailea bilakatu zen. Huckleberry Finn-en abenturak eta Nils-en abentura zoragarriak bezalako liburuak erosi zizkion, eta horien eragina Ōek "hilobiraino eramango zuela" esan zuen.[2]
Gogoan du bere lehen hezkuntzako irakasleak Hirohito Enperadorea jainko bizia zela esaten zuela, eta goizero galdetzen ziola: "Zer egingo zenuke enperadoreak hiltzeko aginduko balizu?" Ōek beti erantzuten zion: "Hil egingo nintzen, jauna. Sabela moztu eta hil egingo nintzen". Etxean gauean ohean, hiltzeko gogoari uko egiten zion, lotsa sentituz. Gerra amaitu zenean, gezurrak irakatsi zizkiotela konturatu zen, traizionatua sentitzeraino. Traizioaren zentzu hori geroago bere idazkietan agertzen zen.[3]
Batxilergoa Matsuyama herrian egin zuen,eta 18 urte zituela Tokiora lehen bidaia egin zuen. Hurrengo urtean Frantziako Literatura ikasten hasi zen Tokioko Unibertsitatean, eta bertan François Rabelaisen espezialista zen Kazuo Watanabe izan zuen irakasle. Ōe 1957an hasi zen ipuinak argitaratzen, oraindik ikaslea zela, Frantziako eta Estatu Batuetako idazle garaikideen eragin handia zuela. 1960ko otsailean ezkondu egin zen Yukari Itamirekin, Mansaku Itami zinema zuzendariaren alaba eta Juzo Itami zinema zuzendariaren arreba zenarekin. Urte berean Mao Zedong ezagutu zuen Txinara egindago bidaia baten, eta hurrengo urtean Errusiara eta Europara ere joan zen, Parisen Jean Paul Sartre bisitatuz.[4][5]
1961ean Japoniako literatura aldizkari batek Ōe-ren Hamazazpi eta Gazte politiko baten heriotza nobela motzak argitaratu zituen. Biak hamazazpi urteko Yamaguchi Otoyan inspiratuta zeuden, 1960an Japoniako Alderdi Sozialistako presidentea erail baitzuen, handik hiru astera kartzelan bere buruaz beste egin aurretik. Yamaguchik eskuin muturreko miresleak zituen, eta Gazte politiko baten heriotzak haserrea piztu zien. Ondorioz, Ōe-k eta aldizkariak heriotza mehatxuak jaso zituzten gau eta egun aste batzuetan zehar. Aldizkariak laster barkamena eskatu zien irakurle iraindunei, baina ez Ōe-k.[3]
Tokion bizi zen, hiru seme-alabekin. Seme zaharrenak, Hikarik, garuneko kalteak izan ditu 1963an jaio zenetik, eta bere ezintasuna Ōe-ren idatzietan sarri errepikatzen den motiboa da. 1994an Literaturako Nobel Saria irabazi zuen, eta Japoniako Kultur Ordena jasotzeko izendatu zuten arren, uko egin zion Enperadoreak ematen zuelako. Ezetzaren arrazoi hau eman zuen: "Ez dut demokrazia baino handiagoa den inolako autoritaterik, edo baliorik, ezagutzen," Beste behin, mehatxuak jaso zituen.[3]
2005ean, erretiratutako bi ofizial militar japoniarrek Ōe salatu zuten 1970ean egindako Okinawako Oharrak saiakera argitaratzeagatik. Bertan idatzi zuen, japoniar militarrek Okinawako zibilak bere buruaz beste egitera behartu zituztela, 1945eko uhartearen aliatuen inbasioan. 2008ko martxoan, Osakako Barrutiko Auzitegiak Ōeren aurkako kargu guztiak baztertu zituen. Ebazpen horretan,Toshimasa Fukami epaileak honakoa adierazi zuen: "Militarrek buru belarri hartu zuten parte suizidio masiboetan". Epaiketaren ondorengo prentsaurrekoan, Ōe-k zera esan zuen: "Epaileak zehazki irakurri du nik idatzitakoa".[6]
Kanpaina bakezale eta antinuklearretan parte hartu izan du, eta Hiroshimako eta Nagasakiko zein Hibakushako bonbardaketa atomikoen inguruko liburuak idatzi ditu. Noam Chomsky nuklearraren aurkako aktibista ospetsua Harvardeko graduazio ekitaldian ezagutu ondoren, Ōek Chomskyrekin hasi zuen bere korrespondentzia Okinawa Oharren kopia bat bidaliz. Ōeren Okinawa Oharrak aztertzen ari zen bitartean, Chomskyren erantzunean bere haurtzaroko istorio bat aipatu zion. Chomskyk idatzi zuen Hiroshimako bonbardaketa atomikoaren berri izan zuenean, ezin zuela bonbardaketaren ospakizunik egin, eta basora joan eta iluntze arte bakarrik egon zela eserita.[7] Geroago, elkarrizketa baten Ōek esan zuen: "Beti errespetatu dut Chomsky, baina are gehiago errespetatu nuen hori esan ondoren".[8]
2011ko Fukushimako hondamendi nuklearraren ostean, Yoshihiko Noda lehen ministroari eskatu zion "zentral nuklearrak berrabiatzeko planak geldiarazteko eta, horren ordez, energia nuklearra bertan behera uzteko".[9] Fukushimako hondamendi nuklearraren ondoren, Japoniak "erantzukizun etikoa" zuela esan zuen, gerraosteko Konstituzioaren arabera gerrari uko egin zion bezala. "Energia nuklearra berehala amaitzeko eskatu zuen, ohartaraziz Japoniak beste hondamendi nuklear bat jasango zuela zentral nuklearraren funtzionamendua berreskuratzen saiatuz gero". 2013an, manifestazio jendetsua antolatu zuen Tokion, energia nuklearraren aurka.[10] Betiko gerrari uko egiten dion Konstituzioaren 9. artikulua aldatzeko mugimenduak ere kritikatu zituen.[11]
Idatziak aldatu
Nobel saria jaso zuela jakin eta gutxira, Ōek "gizakien duintasunaz idazten dut", azaldu zuen.[12]
Bere unibertsitateko giroan burutu zituen lehen idatzien ondoren, 1950eko hamarkadaren amaieran Shiiku (飼育) lana ekoitzi zuen, japoniar gazteek soldadu belz bati egindako erasoei buruz (Nagisa Oshimak "Atzemate" filma bihurtu zuen 1961ean ) eta Erauzi haziak, fusilatu haurrak, Ōe-ren Shikoku landa-eremuko haurtzaro idilikoko eraldaketetan bizi diren haur txikietan oinarrituta.[13] Geroago, haurren figura hauek Jung eta Kerényi "ume jainkoen" arketipokoak zirela identifikatu zuen, abandonuarekin, hermafroditismoarekin, garaiezintasunarekin eta hasiera zein bukaerarekin lotuta zeudenak.[14] Lehen bi ezaugarriak bere hasierako ipuinetan daude, eta azken bi ezaugarriak Hikari jaio ondoren agertu ziren 'mutiko idiota' ipuinetan agertzen dira.[15]
1958 eta 1961 artean, Japonia okupatu zuteneko sexu metaforak biltzen zituen Gure garaiko lan sorta argitaratu zuen. Istorio hauen ohiko gaia honela laburbildu zitekeen: "Potentzia handi bateko atzerritarraren harremana [Z], gutxi gorabehera posizio umiliagarrian kokatzen zen japoniarra [X], eta bien artean hirugarren pertsonaia bat [ Y] (batzuetan atzerritarrei soilik erantzuten zion emagaldua, edo interprete bat)".[16] Lan horietako bakoitzean, X japoniarra ez da aktiboa, ez du egoera konpontzeko ekimenik hartu eta ez du garapen psikologikorik edo espiritualik erakusten. Ipuin talde honen izaera grafikoki sexualak, oihu kritiko ugari eragin zuen. Eta Gure garaiko serieko gailurrari buruz, Ōek honakoa esan zuen: "Niri pertsonalki gustatzen zait nobela hau, [zeren eta] ez dut uste sekula hitz sexualekin soilik osatutako beste nobelarik idatziko dudanik".[17]
.jpg)
Hurrengo idatzien fasean eduki sexualetik aldendu egin zen, oraingoan gizartearen marko bortitzetara aldatuz. 1961 eta 1964 artean argitaratu zituen lanek existentzialismoaren eta literatura pikareskoaren eragina zuten, gaizkile maltzurrak eta anti-heroiak izanik pertsonaiak, gizartearen mugetan zuten jarrera horrek kritika zorrotzak egitea ahalbidetzen zizkietelako.[17] Ōek onartu zuen Mark Twain-en Huckleberry Finn zela bere liburu gogokoena, eta horrek garai hartako testuinguru bat ematen ziola esan daiteke.[18]
Azaldu izan duenez, "betidanik nahi izan dut gure herrialdeaz idatzi, gure gizarteaz eta eszena garaikidearekiko sentimenduez. Baina alde handia dago gure eta Japoniako literatura klasikoaren artean". 1994an, harro zegoela azaldu zuen Suediako Akademiak Japoniako literatura modernoaren indarra aitortu zuelako, eta sariak beste batzuk bultzatuko zituela espero zuen.[12]
Leo Ou-fan Lee-k Muse aldizkarian idatzitakoaren arabera, Ōe-ren azken lanak "defamiliarizazio" teknikarekin esperimentu ausartagoetara jotzen dute, bere kontakizunak pinturari, zinemari, dramari, musikari eta arkitekturari dagozkion hainbat irudimenezko paisaietan zehar uztartuz ".[19] Bere ustez, eleberrigileek beti egin dute lan irakurleen irudimena bultzatzeko.[1]
Hikari semeari buruz aldatu
Ōek Hikari semeari bere ibilbide literarioan eragin izana aitortzen dio. Idazketaren bidez semeari "ahotsa" ematen saiatu zen. Ōeren hainbat liburutan, bere semean oinarritutako pertsonaia bat agertzen da.[20]
1964an, Kontu pertsonala liburuan, idazleak burmuinean kaltetutako semea bere bizitzan onartzeak dakarren trauma psikologikoa deskribatzen du. Hikari nabarmen agertzen da Nobel batzordeak goraipatzeko hautatutako liburu askotan.[21] Hikariren bizitza Ōek Literatura Nobel saria jaso ondoren 1996an argitaratutako lehen liburuaren muina da, Familia sendatzailea izenekoa, eta bertan Hikariren bizitzan izandako garaipen txikiak ospatzen dira.[22]
Hikarik eragin handia izan zuen hainbat idatzietan, hala nola Aita, Nora zoaz?, Irakats iezaguzu gure zoramena gainditzen, eta Nire malkoak berak garbituko dizkidan eguna. Premisa bera berregiten duten hiru eleberriek, seme desgaitu baten aita bere aitaren bizitza berregiten saiatzen da, erretiratu ondoren hil egiten dena. Protagonistak aitarenganako duen ezjakintasuna, semeak hura ulertzeko ezintasunarekin alderatzen da; aitaren istorioari buruzko informazio faltak lana osatzea ezinezkoa bilakatzen du, baina errepikapen amaigabea lortzeko gai da eta "errepikapena ipuinen ehuna bihurtzen da".[13]
2006-2008 aldatu
Ōek ez zuen askorik idatzi bere difamazio kasuaren ia bi urteetan (2006-2008). Ondoren, eleberri berri bat hasi zuen, The New York Times egunkariak jakinarazi zuenez, "bere aitarengan oinarritutako" pertsonaia bat agertuz. Japoniako sistema inperialaren aldeko zen, eta Bigarren Mundu Gerran uholde baten ito zen.[23]
2013 -- aldatu
Liburu berri bat argitaratu zuen 2013aren amaieran, Estilo zaharrean (Bannen Yoshikishu) izenekoa eta Kodansha argitaletxeak kaleratua. Eleberria Kogito Chokoren pertsonaia nagusia duen serieko seigarrena da, Ōeren alter ego literariotzat har daitekeena. Halaber, eleberria bere semea 1963an adimen urritasunarekin jaio zenetik idazten jarraitu zuen I-eleberrien nolabaiteko amaiera da.
Eleberrian, Chokok idazteko interesa galtzen zuen Japoniako Ekialdeko lurrikarak eta tsunamiak Tohoku eskualdea 2011ko martxoan astindu zutenean. Hondamendi aro berri bati buruz idazten hasi zen hondamendiengatik, eta bera laurogei urtera hurbiltzen ari zela ikusirik.[24]
Ohoreak aldatu
- Akutagawa Saria,1958.[17]
- Shinchosha Literatura Saria, 1964.
- Tanizaki Saria, 1967.
- Noma Saria, 1973.
- Yomiuri Saria, 1982.
- Jiro Osaragi Saria (Asahi Shimbun), 1983.
- Literaturako Nobel Saria, 1994.[25]
- Japoniako Kulturako Ordena, 1994 – ukatu egin zuen.[26]
- Frantziako Ohorezko Legioa, 2002.[27]
2006an, Kenzaburō Ōe Saria sortu zen azken urtean argitaratutako japoniar literatura eleberriak sustatzeko. Lan irabazlea Ōek soilik hautatzen du. Irabazleak ez du dirurik jasotzen, baina nobela beste hizkuntza batzuetara itzultzen da.
Lan hautatuak aldatu
Kenzaburō Ōeren itzulitako lanen kopurua mugatua da, beraz bere literaturaren zati handi bat japonieraz soilik dago eskuragarri oraindik.[28] Ōeren eta inguruko idazlanen ikuspegi estatistikoan, OCLC / WorldCat-ek 700 lan inguru biltzen ditu 28 hizkuntzatako 1.500+ argitalpenetan, eta 27.000+ liburutegietako funtsetan.[29] Ondorengo zerrendan ageri dira lan nabarmenenak.[30]
| Urtea | Titulua japonieraz | Titulua euskaraz | Iruzkinak |
| 1957 | 奇妙な仕事
Kimyou na shigoto |
Lan bitxia | Bere lehen ipuina |
| 死者の奢り
Shisha no ogori |
Hildakoak oparoak dira | Ipuina | |
| 他人の足
Tanin no ashi |
Beste norbaiten oinak | Ipuina | |
| 飼育
Shiiku |
"Harrapaketa" | Akutagawa saria jaso zuen ipuinak. Nagisa Oshimak 1961ean pelikula bihurtu zuen, eta baita 2011n Rithy Panh Kanbodiako zuzendariak. | |
| 1958 | 見るまえに跳べ
Miru mae ni tobe |
Jauzi egin begiratu aurretik | Ipuina |
| 芽むしり仔撃ち
Memushiri kouchi |
Erauzi haziak, fusilatu haurrak | Bere lehen eleberrria | |
| 1961 | セヴンティーン
Sevuntīn |
Hamazazpi | Eleberri motza |
| 1963 | 叫び声
Sakebigoe |
Oihu | |
| 性的人間
Seiteki ningen |
Gizon sexuala ("J" bezala ere ezaguna) | Ipuina | |
| 1964 | 空の怪物アグイー
Sora no kaibutsu Aguī |
Aghwee zeruko munstroa | Ipuina |
| 個人的な体験
Kojinteki na taiken |
Gai pertsonal bat | Shinchosha Literartura Saria | |
| 1965 | 厳粛な綱渡り
Genshuku na tsunawatari |
Soka-ibilaldi solemnea | Saiakera |
| ヒロシマ・ノート
Hiroshima nōto |
Hiroshimako oharrak | Erreportajea | |
| 1967 | 万延元年のフットボール
Man'en gan'nen no futtobōru |
Oihu isila (argitartutako titulua: Manen garaiko lehen urteko futbola, Ka. 1860, itzulpen literala) | Eleberria, Jun'ichirō Tanizaki saria |
| 1968 | 持続する志
Jizoku suru kokorozashi |
Borondate jarraitua | Saiakera |
| 1969 | われらの狂気を生き延びる道を教えよ
Warera no kyōki wo ikinobiru michi wo oshieyo |
Irakats iezaguzu gure eromena ganditzen | |
| 1970 | 壊れものとしての人間
Kowaremono toshiteno ningen |
Gizaki bat artikulu hauskor bezala | Saiakera |
| 核時代の想像力
Kakujidai no sozouryoku |
Aro atomikoaren irudimena | Elkarrizketa | |
| 沖縄ノート
Okinawa nōto |
Okinawako oharrak | Erreportajea | |
| 1972 | 鯨の死滅する日
Kujira no shimetsu suru hi |
Baleak desagerten diren eguna | Saiakera |
| みずから我が涙をぬぐいたまう日
Mizukara waga namida wo nuguitamau hi |
Nire malkoak berak garbituko dizkidan eguna | ||
| 1973 | 同時代としての戦後
Doujidai toshiteno sengo |
Gerraosteko aroak garaikide bezala | Saiakera |
| 洪水はわが魂に及び
Kōzui wa waga tamashii ni oyobi |
Uholdeak nire iarima inbaditu du | Noma Literatura Saria | |
| 1976 | ピンチランナー調書
Pinchi ran'nā chōsho |
Pintx korrikalariaren memoranduma | |
| 1979 | 同時代ゲーム
Dojidai gemu |
Garaikidetasunaren jokoa | |
| 1980 | (現代 ゲーム)
Gendai gemu" |
Batzuetan dortokaren bihotza | |
| 1982 | 「雨の木」を聴く女たち
Rein tsurī wo kiku on'natachi |
Emakumeak “Euriaren zuhaitza" entzuten | Yomiuri Literatura Saria |
| 1983 | 新しい人よ眼ざめよ
Atarashii hito yo, mezameyo |
Jaiki zaitezte, aro berriko gizon gazteak | Jiro Osaragi Literatura Saria |
| 1984 | いかに木を殺すか
Ikani ki wo korosu ka |
Nola hil dezakegu zuhaitza? | |
| 1985 | 河馬に嚙まれる
Kaba ni kamareru |
Hipopotamoak ziztatuta | Yasunari Kawabata Literatura Saria |
| 1986 | M/Tと森のフシギの物語
M/T to mori no fushigi no monogatari |
M / T eta basoko mirarien narrazioari buruz | |
| 1987 | 懐かしい年への手紙
Natsukashī tosi eno tegami |
Urte nostalgikoetarako gutunak | |
| 1988 | 「最後の小説」
'Saigo no syousetu' |
'Azken eleberria' | Saiakera |
| 新しい文学のために
Atarashii bungaku no tame ni |
Literatura berriaren alde | Saiakera | |
| キルプの軍団
Kirupu no gundan |
Kilpeko armada | ||
| 1989 | 人生の親戚
Jinsei no shinseki |
Zeruko oihatzun bat (argitaratutako izenburua) Bizitzaren senideak (itzulpen literala) | Sei Ito Literatura Saria |
| 1990 | 治療塔
Chiryou tou |
Tratamenduaren dorrea | |
| 静かな生活
Shizuka na seikatsu |
Bizitza lasaia | ||
| 1991 | 治療塔惑星
Chiryou tou wakusei |
Tratamenduaren dorrea eta planeta | |
| 1992 | 僕が本当に若かった頃
Boku ga hontou ni wakakatta koro |
Benetan gazte nintzen garaia | |
| 1993 | 「救い主」が殴られるまで
'Sukuinushi' ga nagurareru made |
Salbatzailea zuritu arte | 燃えあがる緑の木 第一部 Moeagaru midori no ki dai ichi bu
Sugarretako zuhaitz berdearen trilogia I |
| 1994 | 揺れ動く (ヴァシレーション)
Yureugoku (Vashirēshon) |
Zalantzan | 燃えあがる緑の木 第二部 Moeagaru midori no ki dai ni bu
Sugarretako zuhaitz berdearen trilogia II |
| 1995 | 大いなる日に
Ōinaru hi ni |
Egun handian | 燃えあがる緑の木 第三部 Moeagaru midori no ki dai san bu
Sugarretako zuhaitz berdearen trilogia III |
| 曖昧な日本の私
Aimai na Nihon no watashi |
Japonia, anbiguotasuna eta neroni: Nobel Sariko hitzaldia eta bestelako hitzaldiak | Elkarrizketa | |
| 恢復する家族
Kaifukusuru kazoku |
Familia sendatzailea | Yukari Oe-rekin egindako saiakera | |
| 1999 | 宙返り
Chūgaeri |
Itzulipurdia | |
| 2000 | 取り替え子 (チェンジリング)
Torikae ko (Chenjiringu) |
Aldaketa | |
| 2001 | 「自分の木」の下で
'Jibun no ki' no shita de |
"Nire zuhaitzaren" azpian | Yukari Oe-rekin egindako saiakera |
| 2002 | 憂い顔の童子
Ureigao no dōji |
Aurpegi malenkoniatsua duen haurra | |
| 2003 | 「新しい人」の方へ
'Atarashii hito' no hou he |
"Gizon Berriaren" bidean | Yukari Oe-rekin egindako saiakera |
| 二百年の子供
Nihyaku nen no kodomo |
200 urteko umea | ||
| 2005 | さようなら、私の本よ!
Sayōnara, watashi no hon yo! |
Agur, nire liburuak! | |
| 2007 | 臈たしアナベル・リイ 総毛立ちつ身まかりつ
Routashi Anaberu rī souke dachitu mimakaritu |
Annabel Lee ederra izoztua et hila izan zen | |
| 2009 | 水死
sui shi |
Heriotza urez | |
| 2013 | 晩年様式集（イン・レイト・スタイル）
Bannen Youshiki shū (In Reito Sutairu) |
Estilo zaharrean | Eleberria |
Nobel hitzaldia aldatu
1994ko abenduaren 7an egin zuen Ōek Nobel hitzaldia “Japonia anbiguoa eta ni neu" izenburupean (Aimai na Nihon no watashi"),[31] eta bere txikitako bizitzari buruzko iruzkin batekin hasi zen, azalduz nola liluratu zuten Huckleberry Finnen abenturak eta Nilsen abentura zoragarriak, Bigarren Mundu Gerraren izua burutik kentzeko erabiltzen zituenak. Hainbat zailtasunetatik bizirik ateratzeko idazketa ihesbide gisa erabili zuela deskribatu zuen, "nire sufrimendu horiek irudikatuz eleberri moduan", eta baita bere seme Hikarik musika nola erabiltzen duen "arima negarti eta ilun baten ahotsa" adierazteko metodo bezala.
Bere diskurtsoaren zati handi bat Yasunari Kawabataren onarpen diskurtsoari buruzko iritziari eskaini zion, esanez Kawabataren izenburuaren lausotasuna eta Erdi Aroko zen monjeek idatzitako olerkiei buruzko eztabaidak izan zirela bere onarpen diskurtsoaren izenburua. Hala ere, Ōek adierazi zuen Kawabata herrikidearekiko kidetasun espirituala sentitu beharrean, afinitate handiagoa zuela William Butler Yeats poeta irlandarrarekin, honen poesiak bere idatzietan eta bere bizitzan eragin nabarmena izan zuelako, eta bere Sugarretako zuhaitz berdearen trilogiako inspirazio nagusia izan zela. Honako hau esan zuen: "Yeats da jarraitzea gustatuko litzaidakeen idazlea". Aipatu zuen baita, Japonian izandako esperientzietan oinarrituta ezin duela Kawabatarekin batera "Japonia ederra eta ni neu" esaldia sinatu. Era berean, Japonian sentimendu militaristen berpiztea eta sentimendu horiek arbuiatzeko beharra azaldu zuen, eta nola berak baliagarria izan nahi zuela gizakiaren sendabidean eta adiskidetzean.
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b (Ingelesez) "Oe, Pamuk: World needs imagination". Yomiuri.co.jp; May 18, 2008..
- ↑ (Ingelesez) "The Nobel Prize in Literature 1994: Kenzaburo Oe (biography)".. Nobel media.
- ↑ a b c (Ingelesez) Weston, Mark. (1999). Giants of Japan: The Lives of Japan's Most Influential Men and Women. New York: Kodansha International, pp. 294–295, 299 or. ISBN 1-568362862..
- ↑ (Ingelesez) Fay, Sarah. (2007). Kenzaburo Oe. The Art of Fiction No. 195. The Paris Review.
- ↑ (Ingelesez) Jaggi, Maya. (2015). "Profile: Kenzaburo Oë". The Guardian.
- ↑ (Ingelesez) Norimitsu, Onishi. (2008). "Japanese Court Rejects Defamation Lawsuit Against Nobel Laureate". New York Times.
- ↑ (Ingelesez) Oe, Chomsky, K, N. (2002). An Exchange on Current Affairs. World Literature Today, 76(2), p. 29 or. ISBN doi:10.2307/40157257, 4/29/2019..
- ↑ (Ingelesez) Oe, Kenzaburo. (2007). The Art of Fiction No. 195 [Interview by S. Fay].. https://www.theparisreview.org/interviews/5816/kenzaburo-oe-the-art-of-fiction-no-195-kenzaburo-oe, 4/29/2019..
- ↑ (Ingelesez) "Nobel laureate Oe urges nation to end reliance on nuclear power". The Japan Times.
- ↑ (Ingelesez) "Some 8,000 March in Tokyo Against Restart of Any Nuclear Power Plants". Mainichi Daily News.
- ↑ (Ingelesez) "Writer Oe calls for stopping moves to revise Constitution". Asahi Shumbun.
- ↑ a b (Ingelesez) Sterngold, James. (1994). "Nobel in Literature Goes to Kenzaburo Oe of Japan". New York Times.
- ↑ a b (Ingelesez) Wilson, Michiko. (1986). The Marginal World of Ōe Kenzaburō: A Study in Themes and Techniques. , p. 61 or..
- ↑ (Ingelesez) Ōe, Kenzaburō. (1978). Shosetsu no hoho (The Method of a Novel). Tokyo: Iwanami.
- ↑ (Ingelesez) Wilson, Michiko N. (1986). The Marginal World of Ōe Kenzaburō: A Study in Themes and Techniques. Armonk, New York: M. E. Sharpe., p.135 or. ISBN 978-0-87332-343-7 (cloth) - 978-1-56324-580-0 (paper)..
- ↑ (Ingelesez) Ōe, K. Ōe Kenzaburō. Zensakuhin, Vol. 2 (Supplement No. 3), p. 16 or..
- ↑ a b c (Ingelesez) Wilson, Michiko. (1986). The Marginal World of Ōe Kenzaburō: A Study in Themes and Techniques. , p. 47 or..
- ↑ (Ingelesez) Theroux, Paul. (1979). "Speaking of Books: Creative Dissertating; Creative Dissertating". nytimes.com.
- ↑ (Ingelesez) Leo Ou-fan, Lee. (2009). "Always too late". Muse Magazine (34), p. 104 or..
- ↑ (Ingelesez) Sobsey, Richard. (1995). "Hikari Finds His Voice". Canadian Broadcast Corporation (CBC), produced by Compassionate Healthcare Network (CHN).
- ↑ (Ingelesez) 1994 laureate biography. Nobel Prize.
- ↑ (Ingelesez) Ōe, Hikari 1963–. WorldCat Identities, Wayback Machine.
- ↑ (Ingelesez) Onishi, Norimitsu. (2008). "The Saturday Profile: Released From Rigors of a Trial, a Nobel Laureate's Ink Flows Freely". New York Times.
- ↑ (Ingelesez) Oe's latest novel offers glimmer of hope in a world beset by catastrophe". .
- ↑ (Ingelesez) Sterngold, James. (1994). "Nobel in Literature Goes to Kenzaburo Oe of Japan". New York Times.
- ↑ (Ingelesez) Onishi, Norimitsu. (2008). "Released From Rigors of a Trial, a Nobel Laureate's Ink Flows Freely". New York Times.
- ↑ (Ingelesez) "Novelist Oe inducted into France's Legion of Honor. - Free Online Library". www.thefreelibrary.com.
- ↑ (Ingelesez) Liukkonen, Petri. (2015). "Kenzaburo Ōe". Books and Writers (kirjasto.sci.fi). Finland: Kuusankoski Public Library.
- ↑ (Ingelesez) Jing, Xiaolei. (2009). "Embracing Foreign Literature.". Beijing Review. No. 7.
- ↑ (Ingelesez) Ōe, Kenzaburō 1935–. WorldCat Identities, at the Wayback Machine:.
- ↑ (Ingelesez) Nobel Saria. https://www.nobelprize.org/prizes/literature/1994/oe/lecture/.
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
- (Ingelesez) Kenzaburō Ōe, Nobelprize.org
- (Ingelesez) Kenzaburō Ōe Saria
Datuak: Q80095
Multimedia: Kenzaburō Ōe / Q80095
