Karatxai-Txerkesia

Karatxai-Txerkesia
	Errusia
Ereserkia
	National Anthem of Karachay-Cherkessia (en)
Administrazioa
Estatu burujabe	Errusia
ISO 3166-2	RU-KC
Hiriburua	Txerkessk
Karatxai-Txerkesiako lehedakaria	Rashid Temrezov (en)
Geografia
Koordenatuak	43°55′N 41°47′E / 43.92°N 41.78°E
Azalera	14.100 km²
Mugakideak	Kabardino-Balkaria, Stavropol kraia, Krasnodar kraia, Abkhazia eta Samegrelo-Zemo Svaneti
Demografia
Biztanleria	465.357 (2021eko urtarrilaren 1a); −171 (2020)
Dentsitatea	33 bizt/km²
Hizkuntza ofiziala	errusiera, nogaiera, Karatxaiera-balkarera, Kabardera eta abazera
Ordu eremua	Moskuko Ordua, UTC+03:00 eta Europa/Mosku
Matrikula	09
	kchr.info

Karatxai-Txerkesia (errusieraz: Карача́ево-Черке́ссия, translit.: Karatxaievo-Txerkessia) edo Karatxai-Txerkesiako Errepublika^[1] (errusieraz: Карача́ево-Черке́сская Респу́блика, translit.: Karatxaievo-Txerkesskaia Respublika; karatxaiera-balkareraz: Къарачай-Черкес Республика; txerkeseraz: Къэрэшей-Шэрджэс Республикэ) Errusiako subjektu federal bat da, errepublika bat zehazki, Iparraldeko Kaukason kokaturik dagoena. 14.100 km²ko eremua du eta 2010ean 477.859 biztanle zituen^[2]. Hiriburua Txerkessk da.

Karatxaiak eta txerkesak bi herri musulman desberdin dira. Etnia eta kulturaren aldetik, txerkesak, Adigeako adigeak eta Kabardino-Balkariako kabardak herri bera dira. Karatxaiak, berriz, Kabardino-Balkariako balkarrren etnia berekoak dira.

Geografia aldatu

Karatxai-Txerkesia Kaukaso mendilerroaren iparraldeko isurialdean dago, Elbrus mendiaren ipar-mendebaldean. Mendebalde eta ipar-mendebaldean Krasnodar kraiarekin du muga, iparralde eta ipar-ekialdean Stavropol kraiarekin, ekialdean Kabardino-Balkariarekin eta hegoaldean Georgia eta Abkhaziarekin.

Errepublikaren hegoaldea oso menditsua da, Kaukaso Handiko gailur, haitzarte eta ibarrek zeharkatua. Hemen dute iturburua Kuban, Zelentxuk eta Teberda ibaiek. Mendirik garaiena, Karatxai-Txerkesia eta Abkhaziaren arteko muga dagoen Dombai-Ulgen (4.046 m) da^[3]. Iparraldea, berriz, zelaia da.

Hiri nagusiak Txerkessk, hiriburua, Karatxaievsk, Teberda eta Ust-Dzhegutinski dira^[4].

Historia aldatu

Karatxai eta Txerkesia lurralde autonomoak 1922an sortu ziren. 1926an bi lurraldeak batu egin ziren. Bigarren Mundu Gerraren ondoan karatxai biztanleak Asiako erdialdera eraman zituzten, alemaniar naziei lagundu zietelakoan. 1957 inguruan biztanle horiek berriro itzuli ziren jatorrizko lurraldera^[5].

Demografia aldatu

2010ean Karatxai-Txerkesiak 477.859 biztanle zituen^[2]. Karatxaiak biztanleriaren %41 ziren, errusiarrak %31,6 eta txerkesak %11,9. Erlijio nagusia islama da.

Talde etnikoa	1926ko errolda¹		1939ko errolda		1959ko errolda		1970ko errolda		1979ko errolda		1989ko errolda		2002ko errolda		2010ko errolda
Talde etnikoa	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%
Karatxaiak	53.175	%31,3	70.932	%29,2	67.830	%24,4	97.104	%28,2	109.196	%29,7	129.449	%31,2	169.198	%38,5	194.324	%41,0
Txerkesak	16.186²	%9,5	17.667	%7,3	24.145	%8,7	31.190	%9,0	34.430	%9,4	40.241	%9,7	49.591	%11,3	56.466	%11,9
Abazak	13.731	%8,1	14.138	%5,8	18.159	%6,5	22.896	%6,6	24.245	%6,6	27.475	%6,6	32.346	%7,4	36.919	%7,8
Errusiarrak	40.072	%23,6	118.785	%48,8	141.843	%51,0	162.442	%47,1	165.451	%45,1	175.931	%42,4	147.878	%33,6	150.025	%31,6
Nogaiak	6.263	%3,7	6.869	%2,8	8.903	%3,2	11.062	%3,2	11.872	%3,2	12.993	%3,1	14.873	%3,4	15.654	%3,3
Ukrainarrak	32.518	%19,1	4.104	%1,7	4.011	%1,4	4.819	%1,4	4.555	%1,2	6.308	%1,5	3.331	%0,8	1.990	%0,4
Besteak	8.082	%4,8	10.703	%4,4	13.068	%4,7	15.138	%4,4	17.362	%4,7	22.573	%5,4	22.253	%5,1	18.892	%4,0
¹ 1926ko erroldako datuak gaur egungo lurraldeari dagozkio, orduan Txerkesia eta Karatxai lurralde autonomoak eta inguruko gune batzuk hartzen zituena. Azken hauetan, batez ere, errusiarrak eta ukrainarrak bizi ziren.^[6] ² 13.496 kabard and 2.690 txerkes.