Kabardino-Balkaria
Kabardino-Balkaria[1] (errusieraz: Кабарди́но-Балка́рия, translit.: Kabardino-Balkaria) edo Kabardino-Balkariako Errepublika[1] (errusieraz: Кабарди́но-Балка́рская Респу́блика, translit.: Kabardino-Balkarskaia Respublika; kabarderaz: Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэ; karatxaiera-balkareraz Къабарты-Малкъар Республика) Errusiako subjektu federal bat da, errepublika bat zehazki, Iparraldeko Kaukason kokaturik dagoena. 12.500 km²ko eremua du eta 2010ean 859.939 biztanle zituen[2]. Hiriburua Naltxik da.
| Kabardino-Balkaria | |||
|---|---|---|---|
 Errusia | |||
 | |||
| |||
| Ereserkia | |||
State Anthem of Kabardino-Balkaria (en)  | |||
| Administrazioa | |||
| Estatu burujabe | Errusia | ||
| ISO 3166-2 | RU-KB | ||
| Hiriburua | Naltxik | ||
| lehendakaria | Kazbek Kokov (en) | ||
| Geografia | |||
| Koordenatuak | 43°35′N 43°24′E / 43.58°N 43.4°E | ||
.svg) | |||
| Azalera | 12.500 km² | ||
| Mugakideak | Ipar Osetia-Alania, Stavropol kraia, Karatxai-Txerkesia, Samegrelo-Zemo Svaneti eta Ratxa-Letxkhumi eta Kvemo Svaneti | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 869.191 (2021eko urtarrilaren 1a) 1.017 (2020) | ||
| Dentsitatea | 69,54 bizt/km² | ||
| Hizkuntza ofiziala | errusiera, Kabardera eta Karatxaiera-balkarera | ||
| Ordu eremua | Moskuko Ordua eta Europa/Mosku | ||
| Matrikula | 07 | ||
| glava.kbr.ru | |||
Geografia aldatu
Iparraldean Stavropol kraiarekin du muga, ekialde eta hegoaldean Ipar Osetia-Alaniarekin, hegoalde eta hego-mendebaldean Georgiarekin eta mendebalde eta ipar-mendebaldean Karatxai-Txerkesiarekin.
Oso lurralde menditsua da. Hegoaldean Kaukaso Handiko gailur gorenak daude: Elbrus (5.642 m), Dikh-Tau (5.205 m), Koshtan-Tau (5.152 m), Dzhangi-Tau (5.051). Glaziar handiak daude, orobat, eta ur-laster azkarreko ibaiak. Gailur hauen iparraldean larre alpetarrak, baso hostoiraunkorrak eta hostoerorkorrak (pago, haritz, haltz, xarma, astigar eta lizarrak). Hegoalderago 500-700 mko muinoak daude, baso hostoerorkorrez estaliak, eta belardiak haranetan. Iparraldean eta ipar-ekialdean Kabardinoko ordokia dago, Terek ibaiak zeharkatzen duena. Ibai honetara isurtzen dira Txerek, Txegem, Baksan eta Malkan adarrak[3]. Ordokiak mendialdeak baino lur hobeak ditu nekazaritzarako, eta hor biltzen da nekazaritza gehiena.
Ekonomia aldatu
Aberastasun-iturri nagusia, nekazaritzaz eta abere-hazkuntzaz gainera, energia elektrikoaren esportazioa (Kaukaso mendietako zentral hidroelektrikoak), meatzeak (urrea, kromoa, nikela) eta industria txikien produktuak (oihalgintza, zapatagintza, etab.) dira.
Historia aldatu
1557an kabardak errusiarrekin aliatu ziren, Kabarda eskualdea Terek kosako eskualdearen parte zela (gaur egun han bizi diren errusiar gehienak kosakoen ondorengoak dira). Mendietako balkar etniakoek luzaro eutsi zieten errusiarren erasoei.
1921ean Kabardino eskualde autonomoa eratu zen, eta 1922an, Balkariarekin baturik, Kabardino-Balkaria lurralde autonomoa; 1936an errepublika autonomoa eratu zen. 1943an, balkar etniakoak, alemaniar nazien laguntzaile zirela leporaturik, beren lurraldetik kanpora egotzi zituzten. Haien lurraldea, Baksango haran menditsua, Georgiari eman zitzaion. 1956an balkarrak berriro itzuli ziren beren lurraldera, eta hurrengo urtean Kabardino-Balkaria errepublika eratu zen berriro.
Demografia aldatu
2010ean 859.939 biztanle ziren, %57,2 kabardak, %22,5 errusiarrak eta %12,7 balkarrak[2]. Biztanleriaren %54 hirietan bizi da. Erlijio nagusia (%55) islama da.
| Talde etnikoa |
1926ko errolda1 | 1939ko errolda | 1959ko errolda | 1970ko errolda | 1979ko errolda | 1989ko errolda | 2002ko errolda | 2010ko errolda | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kopurua | % | Kopurua | % | Kopurua | % | Kopurua | % | Kopurua | % | Kopurua | % | Kopurua | % | Kopurua | % | |
| Kabardak | 122.237 | %54,2 | 152.237 | %42,4 | 190.284 | %45,3 | 264.675 | %45,0 | 303.604 | %45,5 | 364.494 | %48,2 | 498.7022 | %55,3 | 490.453 | %57,2 |
| Balkarrak | 33.197 | %14,7 | 40.747 | %11,3 | 34.088 | %8,1 | 51.356 | %8,7 | 59.710 | %9,0 | 70.793 | %9,4 | 104.951 | %11,6 | 108.577 | %12,7 |
| Errusiarrak | 32.622 | %14,5 | 129.067 | %35,9 | 162.586 | %38,7 | 218.595 | %37,2 | 234.137 | %35,1 | 240.750 | %31,9 | 226.620 | %25,1 | 193.155 | %22,5 |
| Osetiarrak | 3.839 | %1,7 | 4.608 | %1,3 | 6.442 | %1,5 | 9.167 | %1,6 | 9.710 | %1,5 | 9.996 | %1,3 | 9.845 | %1,1 | 9.129 | %1,1 |
| Ukrainarrak | 24.723 | %11,0 | 11.142 | %3,1 | 8.400 | %2,0 | 10.620 | %1,8 | 12.139 | %1,8 | 12.826 | %1,7 | 7.592 | %0,8 | 4.800 | %0,6 |
| Besteak | 8.803 | %3,9 | 21.328 | %5,9 | 18.315 | %4,4 | 33.790 | %5,7 | 47.246 | %7,1 | 55.672 | %7,4 | 53.784 | %6,0 | 51.556 | %6,0 |
| 1 1926ko erroldako datuak gaur egungo lurraldeari dagozkio, orduan Kabardino-Balkaria lurralde autonomoa eta Terek barrutiaren zati bat hartzen zituena. Azken honetan, batez ere, errusiarrak eta ukrainarrak bizi ziren.[4]
2 1989ko eta 2010eko erroldetako emaitzak ikusirik, 2002koan kabarden kopuruak handiegia dirudi. | ||||||||||||||||
Erreferentziak aldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ a b Euskaltzaindia. (2008-05-30). 154. araua: Europako eskualde historiko-politiko nagusiak. .
- ↑ a b «Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1 2010eko Errusiako erroldaren emaitzak, 1. liburukia» Gks.ru
- ↑ Kabardino-Balkariya Global.britannica.com
- ↑ Kabardino-Balkariako biztanleria Ethno-kavkaz.narod.ru
Kanpo estekak aldatu
- (Ingelesez) Kabardino-Balkaria profile News.bbc.co.uk
Datuak: Q5267
Multimedia: Kabardino-Balkaria / Q5267
 |
Artikulu hau Errusiako geografiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |