Wikipedia

Judah Loew ben Bezalel

Judah Loew ben Bezalel (hebreeraz: יהודה ליווא בן בצלאל) (1512 eta 1526 artean – 1609ko irailaren 17an)[1], Loew, Löw, Loewe, Löwe edo Levai Errabinoa, Pragako Maharala (hebreeraz מהר״ל מפראג), edo Maharala, Talmudaren akademiko, mistiko judu eta filosofoa zen, Mikulov (Moravia) eta Praga (Bohemia) hirietako errabinoa izateaz gain.[2][3]

Judah Loew ben Bezalel


Margraviate of Moravia (en) Itzuli Landesrabbiner (en) Itzuli

1553 (egutegi gregorianoa) - 1573 (egutegi gregorianoa)

Pragako Chief Rabbi (en) Itzuli

Bizitza
JaiotzaPoznań, 1520
HeriotzaPraga, 1609ko irailaren 17a (88/89 urte)
Hobiratze lekuaPragako antzinako hilerri judutarra
Familia
Seme-alabak
Ikaslea(k)
Jarduerak
Jarduerakerrabinoa, matematikaria eta filosofoa
Lantokia(k)Praga
Poznań eta Mikulov
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioajudaismoa

Izena aldatu

Maharalaren izenak ("Löw" edo "Loew") alemanezko Löwe "lehoi" hitzetik eratorriak dira, (cf. "Levai") Leib yiddish hitzaren antzera. Izen hauek hebreerazko "Juda" edo Yehuda izenaren kinui edo ordezko izenak dira,[4][5] Hebrear Bibliaren arabera Judah-ren tribuaren izena, eta lehoiarekin ikurrarekin erlazionatua.[6]

Genesiaren liburuan, Jakob aitalehena bere seme Judarengana "Lehoi Gazte" (Gur Aryeh) bezala zuzendu zen bedeikatu zuenean.[7]

Familia eta ondorengoak aldatu

Maharalaren familia, Perla Shmelkes (? - 1610) emazteak, sei alabak eta seme batek osatzen zuten. Semea, Bezalel (? - 1600), errabinoa bilakatu zen Kolínen.[8][9][10]

Lanak aldatu

  • Gur Aryeh ("Lehoi Gaztea", Praga 1578).[11]
  • Gevuroth Hashem ("Jainkoaren Ekintza Ahaltsuak", Krakovia 1582).[12]
  • Derech Chaim ("Bizimodua", Krakovia 1589).[13]
  • Derashot ("Sermoiak", Praga 1589 eta 1593).[14]
  • Netivoth Olam ("Munduko Bidezidorrak", Praga 1595-1596).[15]
  • Be'er ha-Golah ("Erbesteko Putzua", Praga 1598).[16]
  • Netzach Yisrael ("Israeleko betikotasuna", Praga 1599). Netzach "betikotasun" hitzak, garaipen hitzaren erro bera du.[17]
  • Tif'ereth Yisrael ("Israelen Aintza", Venezia 1599).[18]
  • Or Chadash ("Argi berri bat", Praga 1600).
  • Ner Mitzvah ("Aginduaren Kandela", Praga 1600).[19]
  • Chiddushei Aggadot ("Aggadaren Nobela"). XX. mendean aurkitu zen.
  • Divrei Negidim ("Errektoreen Hitzak", ca.1895 - ca.1925). Yudel Rosenberg errabinoak argitaratu zuen, Pesaj-eko prozedurari (Seder Pesach, סדר) buruz; Maharalaren hitzetan oinarriturik eta bere ideiak bateratuz.[20]

Golem kondaira aldatu

Sakontzeko, irakurri: «Golem»

Golema (hebreeraz: גולם) judu mitologia eta folkloreko izaki animatu antropomorfikoa da, material bizigabez (normalean buztina edo lohia) egina.[21][22][23]

Golemaren istorio zaharrenak judaismo goiztiarrera (OAA VI. mendea - OA 70) datatzen dira. Talmudeko Sanedrin Tratatuan (Sanedrin 38b) aipatzen da nola Adam hasiera batean golem bat bezala sortu zen, bere hautsa "forma gabeko oskola batean" bateratu zenean.[24] Golemak izaki antropometrikoak izan arren, ez dira gizaki bilakatzen. Hasiera batean, golemaren ezgaitasun nagusia, hitz egiteko ezintasuna zen.[25]

Erdi Aroan Sorkuntzaren Liburua (Sefer Yetzirah) aztertu zen.[26][27]

 
Loew eta Golem; Mikoláš Aleš, 1899.

Golemaren kontakizun ezagunena Judah Loew errabinoarena da, .[28][29]

Historialari eta kritikoen ikuspegitik Golemaren kondaira XIX. mende hasierako asmakizun literario alemaniarra izan zen. Ezagutzen diren lehen idatzizko iturriak autore alemaniar-judutarren eskutikoak dira;[30] besteak beste, Friedrich Korn-en Der Jüdische Gil Blas (1834),[31][32][33] Berthold Auerbach-en Spinoza (1837), Gustav Philippson-en Der Golam, eine Legende (1841), Franz Klutschak-en Der Golam des Rabbi Löw (1841), Adam Tendlau-ren Der Golem des Hoch-Rabbi-Löw (1842) eta Leopold Weisel-en Der Golem (1847).[33][34]

Herri-kulturan aldatu

Artelanak aldatu

Film eta telebistan aldatu

Gobernu eta erakundeak aldatu

Ikusi, aldatu

  • Adlerstein Y. Be'er Hagolah: The Classic Defense of Rabbinic Judaism Through the Profundity of the Aggadah. New York, NY: Mesorah Publications, 2000. ISBN 1-57819-463-6.[42]
  • Aharon Kleinberger, The Educational Theory of the Maharal of Prague [Hebrew] (Magnes: 1962).
  • Andre Neher, Jewish Thought and the Scientific Revolution: David Gans (1541–1613) and his times (Oxford-New York: Littman Library, 1986).
  • Benjamin Gross, Netzah Yisrael (Tel Aviv: Devir, 1974)
  • Byron L. Sherwin, Mystical Theology and Social Dissent: The Life and Works of Judah Loew of Prague (Fairleigh Dickinson University Press, 1982).
  • Byron L. Sherwin, (2001). «THE LEGACY OF RABBI JUDAH LOEW OF PRAGUE» European Judaism: A Journal for the New Europe 34 (1): 124–130. ISSN 0014-3006. [43]
  • David Gans, 1541-1613 : disciple du Maharal, assistant de Tycho Brahe et de Jean Kepler (1974; David Gans, 1541-1613 : disciple of Maharal, assistant of Tycho Brahe and of Johannes Kepler) ISBN 2-252-01723-6.[44]
    • English translation as Jewish thought and the scientific revolution of the sixteenth century : David Gans (1541-1613) and his times (1986) OUP. ISBN 978-0-19-710057-8.[45]
  • Eliyahu Yaakov Deutsch, Shabbos Insights Of The Maharal Jerusalem: Targum, 2009.
  • Gregor Brand (2008). "Löw, Juda (Yehuda, Jehudah, Yudah, Judah) ben Bezalel (auch Löwe, Löb, Livia, Liwa etc., Akronym: "MaHaRaL")". In Bautz, Traugott (ed.). Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL) (in German). Vol. 29. Nordhausen: Bautz. cols. 858–877. ISBN 978-3-88309-452-6.[46]
  • Gross, Benjamin, Yehi Or (Reʾuven Mass, 1995).
  • Gross, Benjamin, Netsah Yiśraʾel Tel Aviv : Devir, 1974.
  • Martin Buber, "The Beginning of the National Idea" On Zion: The History of an Idea. (New York, Schocken Books, 1973).
  • Mordechai Breuer, "The Maharal of Prague's Disputation with Christians: A Reappraisal of Be'er Ha-Golah" in Tarbiẕ (1986) 253-26.
  • Moshe Zuriel "Numbers: Their meaning and Symbolism According to Maharal" [Hebrew] HaMaayan 18:3 (1978) 14–23; 18:4 (1978) 30–41, reprinted in Sefer Ozrot Gedolei Yisroel (Jerusalem:2000) volume 1, pp. 204–228.
  • Neher, Faust et le Maharal de Prague: le Mythe et le Reel (Paris: Presses Universitaires de France, 1987).
  • Neher, Le Puits de l'Exil: la Theologie Dialectique du Maharal de Prague (Paris: A. Michel, 1996).[47]
  • Neher, Mishnato shel ha-Maharal mi-Prague, Reʾuven Mass, c2003.
  • Otto Dov Kulka, "The Historical Background of the National and Educational Teachings of the Maharal of Prague" [Hebrew] Zion 50 (1985) 277–320.
  • Shulman, Yaacov Dovid (1992). The Maharal of Prague: The Story of Rabbi Yehudah Loew. CIS Publishers. ISBN 978-1-56062-168-3.[48]
  • Rivka Schatz Uffenheimer, "Maharal's Conception of Law- Antithesis to Natural Law" Jewish Law Annual Vol. VI.
  • Rivka Schatz Uffenheimer, "Existence and Eschatology in the Teachings of the Maharal" Immanuel 14 (Spring 1982) 66–97; Immanuel 15 (Winter 1982-3) 62–72.
  • Vajda, Georges. (1967). «André Neher. Le puits de l'exil. La théologie dialectique du Maharal de Prague» Revue de l'histoire des religions 171 (2): 229–234.

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ «JUDAH LÖW (LÖB, LIWA) BEN BEZALEEL - JewishEncyclopedia.com» jewishencyclopedia.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-12).
  2. ↑ «Ancestors of the Maharal of Prague» www.loebtree.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  3. ↑ (Ingelesez) «Torah.org» Torah.org 2017-02-06 (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  4. ↑ Potok, Chaim. Wanderings: History of the Jews. Ballantine Books, New York, 1978
  5. ↑ Telushkin, Joseph. Jewish literacy. William Morrow and company, New York, 1991.
  6. ↑ (Ingelesez) «Bible Gateway passage: Judges 1:1-2 - New King James Version» Bible Gateway (Noiz kontsultatua: 2022-07-27).
  7. ↑ (Ingelesez) «Génesis 49:9 - Bible Gateway» www.biblegateway.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-27).
  8. ↑ «Ancestors of the Maharal of Prague» www.loebtree.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  9. ↑ «Descendants of Rabbi JUDAH LOEW» www.heymannfamily.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  10. ↑ Polakovic, Daniel. Judah Loew ben Bezalel, called Maharal. A Study on His Genealogy and Biography. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  11. ↑ (Ingelesez) «Torah.org» Torah.org 2019-06-26 (Noiz kontsultatua: 2022-07-12).
  12. ↑ «Gevurot Hashem» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  13. ↑ «Derekh Chayim» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  14. ↑ «Drashot Maharal» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  15. ↑ «Netivot Olam» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  16. ↑ «Be'er HaGolah» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  17. ↑ «Netzach Yisrael» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  18. ↑ «Tiferet Yisrael» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  19. ↑ «Ner Mitzvah» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  20. ↑ «Divrei Negidim on Pesach Haggadah» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  21. ↑ Idel, Moshe. (1990). Golem : Jewish magical and mystical traditions on the artificial anthropoid. State University of New York Press ISBN 0-585-08857-8. PMC 42856278. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  22. ↑ (Gaztelaniaz) «Leyendas del rabino Löw y su Golem» Radio Prague International 2004-08-28 (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  23. ↑ (Ingelesez) Patai, Raphael. (2015-03-26). Encyclopedia of Jewish Folklore and Traditions. Routledge ISBN 978-1-317-47171-4. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  24. ↑ «Sanhedrin 38b» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  25. ↑ «Sanhedrin 65b» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  26. ↑ Trachtenberg, Joshua. (2004). Jewish magic and superstition : a study in folk religion. University of Pennsylvania Press ISBN 1-283-89881-0. PMC 843080489. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  27. ↑ «GOLEM - JewishEncyclopedia.com» www.jewishencyclopedia.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  28. ↑ (Ingelesez) elisniv. (2011-02-01). «The Golem in the Attic» Moment Magazine (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  29. ↑ (Ingelesez) Bilefsky, Dan. (2009-05-10). «Hard Times Give New Life to Prague’s Golem» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  30. ↑ (Ingelesez) Gelbin, Cathy S.. (2011). The Golem Returns: From German Romantic Literature to Global Jewish Culture, 1808-2008. University of Michigan Press ISBN 978-0-472-11759-8. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  31. ↑ Populäres Judentum : Medien, Debatten, Lesestoffe. Niemeyer 2009 ISBN 978-3-484-97104-2. PMC 497897786. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  32. ↑ [https://web.archive.org/web/20150927064901/http://gutenberg.spiegel.de/buch/-502/6 «Der j�dische Gil Blas von Joseph Seligmann Kohn - Text im Projekt Gutenberg»] web.archive.org 2015-09-27 (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  33. ↑ a b (Alemanez) Der jüdische Gil Blas / hrsg. u. mit Anmerkungen begleitet v. einem Unbefangenen [Selig Korn. ] 1834 (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  34. ↑ (Gaztelaniaz) «Der Jüdische Gil Blas 1834 | PDF» Scribd (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  35. ↑ «Containing the Monster: The Golem in Expressionist Film and» paperzz.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  36. ↑ Wegener, Paul; Galeen, Henrik. (1915-04-08). Der Golem. Deutsche Bioscop GmbH (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  37. ↑ Wegener, Paul; Gliese, Rochus. (1917-04-09). Der Golem und die Tänzerin. Deutsche Bioscop GmbH (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  38. ↑ Wegener, Paul; Boese, Carl. (1921-06-19). Der Golem, wie er in die Welt kam. Projektions-AG Union (PAGU) (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  39. ↑ «Israel '98 World Stamp Exhibition» www.engaging.net (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  40. ↑ «THE ISRAEL PHILATELIC FEDERATION - JEWISH MONUMENTS IN PRAGUE JOINT ISSUE ISRAEL-CZECH REPUBLIC series» web.archive.org 2011-07-21 (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  41. ↑ «News1 מחלקה ראשונה» www.news1.co.il (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  42. ↑ Judah Loew ben Bezalel, approximately. (2000). Be'er hagolah = [Beʼer ha-golah : the classic defense of rabbinic Judaism through the profundity of the Aggadah. ] (1st ed. argitaraldia) Mesorah Publications ISBN 1-57819-463-6. PMC 48390849. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  43. ↑ Sherwin, Byron L.. (2001). «THE LEGACY OF RABBI JUDAH LOEW OF PRAGUE» European Judaism: A Journal for the New Europe 34 (1): 124–130. ISSN 0014-3006. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  44. ↑ Neher, André.. (1974). David Gans, 1541-1613 : disciple du Maharal, assistant de Tycho Brahe et de Jean Kepler. Klincksieck ISBN 2-252-01723-6. PMC 1325181. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  45. ↑ Neher, André.. (1986). Jewish thought and the scientific revolution of the sixteenth century : David Gans (1541-1613) and his times. Published for the Littman Library by Oxford University Press ISBN 0-19-710057-0. PMC 12695182. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  46. ↑ Bautz, Friedrich Wilhelm. (1970-1990). Biographisch-bibliographisches Kirchenlexikon. ISBN 3-88309-040-9. PMC 291776. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  47. ↑ Neher, André.. (1987). Faust et le Maharal de Prague : le mythe et le réel. (1re éd. argitaraldia) Presses universitaires de France ISBN 2-13-039777-8. PMC 17654491. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  48. ↑ (Ingelesez) Shulman, Yaacov Dovid. (1992). The Maharal of Prague: The Story of Rabbi Yehudah Loew. CIS ISBN 978-1-56062-168-3. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Judah_Loew_ben_Bezalel&oldid=9607628"(e)tik eskuratuta