John Neal (idazlea)
John Neal (1793ko abuztuaren 25a - 1876ko ekainaren 20a) idazle, kritikari, editore, irakasle eta aktibista estatubatuarra izan zen. Eszentriko eta eragingarritzat jota, 1810eko eta 1870eko hamarkaden artean Estatu Batuetan eta Britainia Handian hitzaldiak, eleberriak, poemak eta ipuinak eman eta argitaratu zituen, non bere herrialdeko nazionalismo literarioa eta erregionalismoa defendatzen zituen hasierako faseetan. Nealek Estatu Batuetako arte bisuala garatzea sustatu zuen, emakumeen eskubideen alde borrokatu zuen, esklabutzaren eta arraza-aurreiritziaren amaieraren alde egin zuen eta Estatu Batuetako gimnasia mugimendua ezartzen lagundu zuen.
| John Neal (idazlea) | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Portland, 1793ko abuztuaren 25a |
| Herrialdea |  Ameriketako Estatu Batuak |
| Heriotza | Portland, 1876ko ekainaren 20a (82 urte) |
| Hobiratze lekua | Western Cemetery (en)  |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea, literatura-kritikaria, eleberrigilea, kazetaria, poeta, arte-historialaria eta magazine writer (en) |
  | |
 | |
John Neal ebakera naturala erabiltzen duen lehen egile estatubatuarra eta hizkera arruntaren aitzindaria da, eta fikziozko lan batean "putakumea" hitza erabiltzen duen lehena ere bai. 1817 eta 1835 artean lortu zituen literatura lorpenik handienak, eta garai horretan britainiar literatura aldizkarietan argitaratutako lehen estatubatuarra izan zen, estatubatuar literaturaren lehen historiaren egilea, lehen arte kritikari estatubatuarra, haur literaturaren aitzindaria eta Amerikako Errenazimenduaren aitzindaria. Estatu Batuetan emakumeen eskubideak defendatu zituen lehen gizonetako bat eta gai honi buruzko lehen irakasle estatubatuarra izan zenez, berrogeita hamar urte baino gehiagoz emakume idazle eta antolatzaileen alde egin zuen, gizon eta emakumeen arteko berdintasun intelektuala baieztatu zuen, emakumezkoen ekonomia eskubideen aurkako Coverture legeen aurka borrokatu zuen, eta sufragioa, soldata berdintasuna eta emakumeentzako hezkuntza hobea eskatu zituen. Estatu Batuetan gimnasio publiko bat ezarri zuen lehen estatubatuarra izan zen eta atletismoa defendatu zuen, berak bizitzan zehar borrokatu zituen joera bortitzak erregulatzeko.
Gehienbat autodidakta izan zen, hamabi urterekin eskolara joan ez zena; haur langilea zen, eta hogeita bi urterekin salgai lehorren sektorean lan autonomoa utzi zuen, zuzenbide eta literatura karrera bikoitza egiteko. Adin ertainean, Neal-ek aberastasun eta komunitate posizio erosoa lortu zuen bere jaioterrian, Portland-en (Maine), hainbat merkataritza-inbertsioen, arteen babesaren eta hiritarren lidergoaren bidez.
Maisu-lanik gabeko egiletzat ere hartzen da, nahiz eta bere ipuinak bere literatura lorpenik handienak izan eta bere garaiko onenen artean kokatuta egon. Rachel Dyer kontsideratzen da bere eleberririk onena, Otter-Bag, the Oneida Chief, eta David Whicher bere ipuin labur onenak, eta The Yankee bere aldizkako argitalpenik eragingarriena. Feminista gisa bere eraginaren gorenean Rights of Women (Emakumeen Eskubideak) hitzaldiak (1843) eragin handia izan zuen mugimenduaren etorkizunean.
