Irangoiti
Irangoiti[1][a] Zangozerria eskualdeko Bizkaia ibarreko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Zangozerria eskualdean. Ezporogi udalerrian da.
| Irangoiti | |
|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |
 | |
| Kokapena | |
| Herrialdea | Nafarroa Garaia |
| Eskualdea | Zangozerria |
| Udalerria | Ezporogi |
| Administrazioa | |
| Mota | herri hustu |
| Izen ofiziala | Irangote |
| Posta kodea | 31492 |
| Herritarra | irangoitiar |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 42°36′33″N 1°27′00″W / 42.60920827°N 1.45004669°W |
| Garaiera | 623 metro |
| Distantzia | 52,9 km (Iruñetik) |
| Demografia | |
XV. mendean despopulatu bezala agertzen zen.
Bertako biztanleak irangoitiarrak ziren.
Izena aldatu
Irangoiti toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Yrangot (1366)
- Irangot (1534)
- Yrangotti (1721)
- Yrangote (1722)
- Irangote (1800)
- Irangoiti (1998)
- Irangoiti (2019)
Batzuetan Irangote formapean agertzen da.
Geografia aldatu
Irangoiti Bizkaia ibarran dago, Ezporogi udal-barrutian, Oibar ibarrean, Zangozerria eskualdean, Nafarroa Garaia herrialdearen ekialdean.
Klima eta landaredia aldatu
Ezporogiko klima mediterraneo motakoa da, nahiz eta iparraldean klima kontinentalaren ezaugarriak izan. Iparraldeko gune menditsuenetan prezipitazioak ugariagoak dira, urtero 800mm inguru, baina zenbat eta hegoalderago urriagoak, herrigunean, esaterako, 500mm euri baino ez dira jausten urtero. Batez besteko tenperatura 12 eta 13 gradu artekoa da eta urteroko egun euritsuak 80 eta 100 bitartekoak.
Ezporogiko basoak asko gutxitu dira denboraz, gaur egun, jatorrizko haritzen eta arteen hedadura 223 hektareakoa baino ez dela. Arteei eta haritzei XIX. mendetik birlandatutako pinu lariziar austriarrak batu arren, basoak herriko azaleraren %7,1 baino ez ziren XX. mendearen amaieran.
Estazio meteorologikoa aldatu
Ezporogin ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Oibar pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 556 metrora, Nafarroako Gobernuak 1974n jarritako estazio meteorologikoa dago.[3]
 Datu klimatikoak (Oibar, 1974-2020) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 19.0 | 23.0 | 28.0 | 29.0 | 36.0 | 39.0 | 41.0 | 41.0 | 40.0 | 31.0 | 25.0 | 19.0 | 41.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.8 | 11.1 | 14.7 | 16.2 | 20.9 | 26.1 | 29.7 | 29.5 | 25.2 | 19.4 | 12.9 | 9.4 | 18.7 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 5.2 | 6.7 | 9.7 | 11.2 | 15.3 | 19.6 | 22.5 | 22.5 | 19.0 | 14.4 | 9.1 | 6.0 | 13.4 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 1.6 | 2.3 | 4.6 | 6.2 | 9.7 | 13.1 | 15.3 | 15.6 | 12.8 | 9.5 | 5.3 | 2.5 | 8.2 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -11.0 | -8.0 | -10.0 | -2.0 | 1.0 | 5.0 | 7.0 | 6.0 | 4.0 | -1.0 | -7.0 | -10.0 | -11.0 |
| Batez besteko prezipitazioa (mm) | 50.1 | 48.6 | 47.1 | 73.6 | 57.9 | 47.4 | 28.9 | 30.7 | 57.2 | 77.2 | 57.3 | 68.12 | 654.2 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 44.0 | 43.4 | 47.5 | 54.0 | 56.0 | 88.5 | 31.0 | 68.0 | 75.5 | 66.5 | 43.1 | 58.0 | 88.5 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 8.4 | 7.7 | 6.5 | 10.1 | 8.6 | 5.6 | 4.1 | 3.7 | 5.4 | 8.6 | 9.6 | 9.6 | 87.7 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 0.8 | 0.9 | 0.7 | 0.2 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.2 | 0.8 | 3.5 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia aldatu
Herri horri buruzko lehen dokumentuak 1196. urtekoak dira, eta Orreagako kolegiata eta Leireko monasterioa herri horretako lurren jabe zirela egiaztatzen dute. Biztanleria beti izan da txikia; 1366. urtean su hidalgo bat zuen, eta 1427. urtean jada hutsik zegoen. Ondoren, noizean behin bizilagun batzuk izan ditu. Izan ere, bertako elizak, edo Irangoitiko Andre Mariaren baselizak, luzaroan izan du bere ermitaua; eta 1800. urtean jakina da bertako 43 foruzainak urtean behin elkartzen zirela tenplu horretan.
Irangoitiko Ama Birjinaren irudia, gaur egun Iruñeko Elizbarrutiko Museoan gordetzen dena, Bizkaia ibarreko zaindaritzat hartzen zen. Gaur egun, Irangoiti Nafarroako Baso Ondarekoa da, Ezporogiko finkaren barruan dagoena (Sabaitza, Usunbeltz, Getadar, Julio, Arteta, Loia, Gardalain eta Irangoiti herriek osatzen dute), eta haritzezko eta larizio pinuzko baso-masa garrantzitsuak ditu, azken hori basoberritzekoa eta basoberritzekoa.
Oharrak aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- ↑ «Irangoiti - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ .
- ↑ Oibarreko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q111678480
