Iberiar katamotz
Iberiar katamotza edo katamotz iberiarra (Lynx pardinus) Iberiar penintsulako katamotz mota bat da. Gaur egun galzorian dago. XXI. mendearen hasieran, euren arteko harremanik ez zuten eta 200 ale baino gutxiagoz osaturiko bi talde besterik ez zen geratzen, horietatik hogeita hamar besterik ez zen eme ugalkorra.[1]
| Iberiar katamotz | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
 Galzori larrian (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Animalia |
| Filuma | Chordata |
| Klasea | Mammalia |
| Ordena | Carnivora |
| Familia | Felidae |
| Generoa | Lynx |
| Espeziea | Lynx pardinus |
| Banaketa mapa | |
.png) eta  | |
| Datu orokorrak | |
| Elikadura iturri nagusia | untxi arrunta |
Kontserbazio hainbat programaren bidez, 2015ean lau gune eta 320 ale ziren.[2] Hala ere, iberiar katamotza da mundu osoan galtzeko arrisku handiena duen felido espeziea, Amurreko lehoinabarrarekin batera.
Ezaugarriak aldatu
Katamotz mota hau txikiagoa da kanadar eta ipar katamotzak baino. Puntuz eta orbanez beteriko ile nabarra edo arre-marroixka du. Gorputz argalagoa du, beste katamotzekin konparatuz gero. Isatsa laburra du, katamotz guztiek bezala. Katamotz guztiek eta karakalak bezalaxe, ile sorta bana du belarri puntetan. Iberiar katamotzak beste motek baino nabarmenago ditu belarri ondoko ile luzeak, masailen inguruan, ilaje edo adats itxura emanez.
Hortz-formula hau du: 3/3, 1/1, 2/2, 1/1 = 28
Tamaina aldatu
Katamotz txikia da, ipar katamotzaren erdia pisatzen baitu. Arrek 12,8 kg pisatzen dute batez beste (20 kg-ko arrak topatu diren arren); emeek, berriz, 9,3 kg.
Hedadura aldatu
2006an katamotz nukleo edo talde emankor bakarrak Sierra Morenako Sierra de Andújarko parke naturalean (katamotz mota hauek gehien biltzen duen gunea), Doñanako parke naturalean eta Cerdeña eta Montoroko parke naturaletan soilik zeuden. Oso populazio urriak baziren beste gune batzuetan, baina ale txikiz osatutako populazioak betiere; Madrilgo hegoaldeko, Toledoko, Ciudad Real eta Sierra de Alcarazko mendi eta lautada gunetan, besteak beste.
Populazioak aldatu
XX. mende amaierako populazio gehienak desagertuak dira gaur egun.
2005. urtean Doñanan eta Sierra Morenan 200 ale baino ez zirela kalkulatu zen (bi guneak batera zenbatuta). Gainera, populazioak geografikoki zatituta zeuden, eta espezieak irautea erabat zailtzen zuen horrek.
Dena den, iberiar katamotza babesteko eta berreskuratzeko lanak direla bide, animalia honen joera iraultzen hasi da pixkanaka. Beste lan batzuekin batera, lan intentsiboak egin ziren untxiak (felido hauen oinarrizko harrapakina) ugaltzeko eta iberiar katamotzen guneetan askatzeko. Horrela, 2007. urtean 200 ale baino gutxiagotik 220-250 alera igarotzea lortu zuten (2 urtean). 2018an, 450 alez osaturiko bi populazio garrantzitsu ziren; eta, gainera, populazio txikiagoak ere baziren Gaztela-Mantxako mendiguneetan.
Habitata aldatu
Iberiar katamotza Mediterraneoko basoetan bizi da, iberiar penintsulako gune txiki eta mugatuetan. Iberiar penintsulan, zoritxarrez, kontserbaturiko basagune gutxi geratzen dira gaur egun.
Antzina Portugalen ere bizi zen iberiar katamotza. XX. mendean iraungi zen han, baina XXI. mendean gizakiak berriz sartu du, eta gero eta gehiago dira han bizi diren iberiar katamotzak.
400-900 metro bitarteko garaieretan bizi ohi dira, baina 1600 metroko mendigune garaietan ere aurki daitezke. Belar altueneko basoetan bizi dira gehienbat, untxiak bizi diren lekuetan (bere oinarrizko elikadura).
Portaera aldatu
Katamotz bakartia eta nomada da, ugalketa garaian soilik elkartzen dira beste sexuko katamotzekin. Katamotz hau zaratarik egin gabe inguratzen da bere harrapakinengana, eta mugimendu azkar baten bitartez ehizatzen ditu; gutxiagotan, ezkutatuta itxaroten du, eta harrapakina gertutik igarotzean eraso egiten dio.
Katamotz hauek tenperaturek gora egiten dutenean atseden gehiago hartzen dute, euria egiten duenean kontrakoa gertatzen da, aktiboagoak ikusten baitzaie.
Iberiar katamotza egunez eta egunsenti nahiz ilunabarrean izaten da aktibo, ordu horietan ehizatzen du. Dena den, Doñana parkean egindako ikerketa batek frogatu zuen parke horretako populazio batzuk gautarrak zirela.
Elikadura aldatu
Iberiar katamotza untxiak ehizatzen espezializatutako haragijale bakarra dela jotzen da, haren elikaduraren % 80-90 baitira untxiak.
Horrez gain, anatidoak, ungulatuak, eperrak, ugaztun txikiak eta beste hegazti batzuk ere ehizatzen ditu, untxiak pasiboago eta topatzeko zailago dauden aldietan. Untxia aktiboa den garaietan, ia elikadura osoa karraskari horietan oinarrituta dago.
Ugalketa aldatu
Araldia urtarrila eta otsaila bitartean ematen da. Animalia bakartia izan arren, araldi osoan bere bikotearekin egon ohi da.
Erditzeko eta kumeak zaindu eta hazteko ondo babestutako zuloak bilatzen ditu. Ernaldiak 65-72 egun bitartean dirau eta kumeen jaiotza martxoa eta apirila bitartean ematen da. 1-4 kume bitartean izaten ditu amak, sarriena 2 kume izanik.
4 asteren bueltan, katamotz amak zuloz aldatzen ditu kumeak, eta 2 hilabete egitean kumeak amari ehizara laguntzeko gai dira.
Iraute egoera aldatu
Iberiar katamotza 1986. urtean galzoriko espezietzat sailkatu zuten; 2002. urtean, arrisku maila handiagoa duen galzori larriko espeziearen sailkapenera aldatu zuten. Hortik aurrera, urteetako kontserbazio lanei esker, iberiar katamotzen kopurua poliki-poliki handituz joan da. Iberiar katamotzaren kontserbazioaren aldeko kontzientziazio lanak ere handiak izan dira XXI. mendea hasi zenetik. Horregatik guztiagatik, 2015. urtean, iberiar katamotza galzori larriko espezieen sailkapenetik galzoriko espezieen sailkapenera aldatu zuten berriro ere.
Mehatxuak aldatu
Felido iberiar honen mehatxurik handiena gizakia da; zehazki, gizakiak eragindako hilketa aktiboak (nahita eragindakoak) eta pasiboak (nahigabe eragindakoak).
Iberiar penintsula Europako gune eraikienetarikoa da, eta urtez urte basoak eta ingurune askea galtzen joan da. Urtero, iberiar katamotzak autoek harrapatuta hiltzen dira, bai eta beste animalia batzuk ehizatzeko jarritako zepoetan harrapatuta ere. Horri legez kanpoko ehiza gehitzen zaio.
Erreferentzia aldatu
- ↑ «Uste baino katamotz iberiar gutxiago», Elhuyar Zientzia eta Teknologia, 2003-02-01.
- ↑ https://web.archive.org/web/20150816063014/http://www.wwf.es/que_hacemos/especies/nuestras_soluciones/acciones_sobre_el_terreno/proyecto_lince_iberico/
Datuak: Q129727
Multimedia: Lynx pardinus / Q129727
Espezieak: Lynx pardinus
