Hirutako zeinutegi

Hirutako zeinutegia (zubereraz hirutako zeinütegia^[1], zeinütegi hirurkuna^[2], hiru püntako zeinützülia^[3]) edo hiru puntako ezkila-dorrea Zuberoako eta bere inguruko eliza zenbaitek duten kanpai-horma da, kanpandorreren funtzio bera duena eta izenak dioen bezala hiru punta dituena.

Ezaugarriak aldatu

Kanpandorre mota hau eraikitzen XVII. mendean hasi zen.

Hiru puntek erlijio katolikoaren Hirutasuna irudikatzen dutela esan dute ikertzaile batzuek^[4]. Baina hori ez da uste zuzena, kalbarioa irudikatu nahi baitute. Horregatik hiru punten goialdean gurutzeak egon ohi dira; batzuetan puntak berdinak dira eta beste batzuetan erdialdekoa altuagoa da. Erdialdekoari "Kristoren pinakulua" deitzen zaio eta beste biei "lapurrenak"^[5].

Geografikoki asko Zuberoan daude eta gainontzekoak ere auzolurretan, dela Euskal Herrian (Nafarroa Beherea) dela Okzitaniako Gaskoinian.

Hiru puntako kanpandorreen zerrenda aldatu

Osoa izan gabe, behean estilo honetako ezkila dorrea duten elizen zerrenda eskaintzen da.

Zuberoan aldatu

Ainharbe.
Altzürüküko San Martiko eliza.
Astüeko eliza.
Berroeta.
Berrogaineko baseliza.
Bildoze.
Ezpeizeko eliza; zaharberritze lanetan XVII. mendekoak izan daitezkeen margoak topatu ziren.
Gotaineko eliza, XVI. mendekoa eta sarritan eredu gisa aurkeztua.
Idauzeko eliza, XVIII. mendekoa.
Irabarneko eliza.
Maule-Lextarre:

Maule Gaineko Andere Dena Mariaren eliza, XIV. mendekoa. Erlijio Gerren garaietan 30 urtez katedrala izan zen.
Berrauteko Donibaneko baseliza, hilerriaren erdian gordetzen dena.
XVII. mendeko San Frantses lizeo pribatuko baseliza.

Mendi.
Mitikileko Santa Grazi, XVII. mendekoa.
Muskildi: Oxkaxeko lepoko San Antoni, 1385etik bakearen aldeko erromesaldi leku ezaguna eta ikusgarria (706 m).
Onizegaine.
Onizepea.
Sarrikotagaine.
Sarrikotapea.
Sohüta: Hoki auzoko baseliza.
Sorhapürüko San Martin eliza.
Ündüreineko eliza.
Ürrüstoi: Done Lutzia, XIX. mendekoa.
Zalgize.
Zunharre.

Nafarroa Beherean aldatu

Ibarreko XV. mendeko Jasokundeko baseliza.

Okzitanian aldatu

Anhòs (Bearno).
Sent Jàguen (Landak): Done Jakue Nagusia.
Vièlanava de Navarrencs (Bearno).

Desagertutakoak aldatu

Lehuntze (Lapurdi): Prémontrés kongregazio katolikoaren abadetxeak zuberotar estiloko kanpandorrea izan zuen 1840tik 1986ra. 1839an tximista batek lehenago zegoena hondatu eta gero eraikia, bitxia zen Lapurdin halakoa topatzea eta 1986an lan batzuk egin behar zirela profitatuz herrialde honi dagokion estilokoa eraiki zuten.
Urdiñarbe (Zuberoa): XII. mendeko San Mixelek hiru puntako ezkila dorrea izan zuen baina erre egin zen.