Wikipedia

Guztien ongizaterako ekonomia

Guztien ongizateko ekonomia (alemanez: Gemeinwohl-Ökonomie) enpresei irekitako proiektu ekonomiko bat da, Christian Felber ekonomialari austriarrak sustatutakoa. Benetako ekonomia iraunkorra eta finantza-merkatuekiko alternatiboa ezarri eta garatu nahi duen metodoa da, non enpresek nahitaez parte hartu behar duten. Eredu teorikoaren ezarpena 2010eko urrian hasi zen.[1] [2] [3]

Guztien ongizateko ekonomiaren proiektuaren jatorria aldatu

Metodo honen aurrekariak 2008ko urriaren 31koak dira. Christian Felberrek Frieden mit dem Kapital? Ein Aufruf wider die Anpassung der evangelischen Kirche an die Macht der Wirtschaft [4] adierazpena sinatu zuen, mugimendu honen aitzindariak izandako kideekin:  Frank Crüsemann, Ulrich Duchrow, Heino Falcke, Kuno Füssel, Detlef Hensche, Siegfried Katterle, Arne Manzeschke, Silke Niemeyer, Franz Segbers, Ton Veerkamp eta Karl Georg Zinn. Halaber, 2009an Felberrek Bewegungsstiftung Österreich [5] (Austriako Mugimendua) sortu zuen, eta 2010ean Banka Demokratikoa [5] proiektuari ekin zion.

Guztien ongizatea aldatu

Guztion ongizate kontzeptuak ekonomian zenbait esanahi posible onartzen ditu. Oro har, ohikoa da gizarte edo komunitate baten komenigarritasun ekonomikoa – Edo ongizate sozio-ekonomikoa – Orokorra izatea. Zentzu horretan, pertsona guztien onura edo baliagarritasunaren batura maximizatzen duen egoera gisa uler daiteke.

Lehenengo adiera, ezaugarri komuna den aldetik, terminoaren adiera tradizionala edo klasikoa da. Esanahi hori antzinatasunetik dator, bere erabilera orokorra egin zen azterketa ekonomikoen hasieran, aldi horretan jabetza pribatuari aurka eginez eta, aldi berean, bi sektore handitan bereiziz: jabetza komunala halakoa bezala eta jabetza estatala edo publikoa. 1 Ekonomia politikoaren klasikoetako batzuek (nabarmenki Marx eta Engels) harremanen bilakaera hautematen zuten edo Ezinbestean horien jabetza komunerantz eramanez. (Ikus Ekoizpen-bitartekoen sozializazioa) ikuspegi horrek eragin handia izan zuen zenbait ekonomialarengan (Joseph Alois Schumpeter, adibidez), baina XX. mendearen zati handi batean aplikazio txikia izan zuen mendebaldeko herrialdeen ekonomian.

Gaur egun, indartu egin da kontzeptuaren alderdi horri buruzko interesa, batez ere jabetza komunalean, Estatuan edo publikoan ez bezala. Elinor Ostromren arabera, ikuskera orokor horren barruan honako elementu hauek bereizi behar dira edo bereiz daitezke: "Komunak" (termino orokor bat, pertsona talde batek partekatutako baliabideei buruzkoa, eta, askotan, dilema sozialen aurrean kaltebera dena)  "Asoziazionalak" (ondasunen bat talde batek kontrolatzen edo administratzen duenean existitzen dira) - "Jabetza komuna" (lege-araubidea, edukitako jabetza-eskubideen multzoa edo eskubide esklusiboak erabiltzen ditu ahalegin bat antolatzeko edo haren balioa atzemateko, eta lankidetza mekanismo sozialen bidez lortzen denean, prezio-seinaleen bidez edo zuzendaritza edo administrazioaren bidez baino lankidetza horretan eskala handiko ekoizpenaren adibideak binakako ekoizpena barne hartzen du ".) Bigarren adiera -gozamen edo kontsumo arruntekoa bezala- kontzeptuaren erabilera arruntari dagokio ekonomian. Paul Samuelsonek ondasun publikoei buruz egindako iradokizun baten ondoriozkoa da, adibidez, gizabanako batek bere erabilgarritasuna beste batzuei murrizten ez dienak.Kategoria orokor horren barruan, batzuek komunak deitzen dituzten baina eskuarki Baliabide Komunak deitzen diren ondasunak daude: lehia dutenak baina esklusibotasunik ez dutenak.

Guztien Ongizateko ekonomia aldatu

2010eko Urrian Felberrek enpresari talde batekin batera, Guztien ongizateko ekonomia edo ongizate publikoaren ekonomia izeneko eredua garatu zuen, merkatu-kapitalismoaren eta ekonomia planifikatuaren alternatiba teoriko gisa. Proiektua irizpide orokor batzuen parte da, baina eredu irekia izan behar du, eta kide guztien artean eraiki behar da. [2] [6] [7] [8] [9] [10]

 
Christian Felber

Guztien Ongizateko ekonomiaren lege-printzipioak aldatu

Felberren arabera, konstituzio eta lege arau askoren arabera, jarduera ekonomikoak interes orokorretarako eta, oro har, ondasun komunerako edo publikorako balio behar du (''common good' ingelesez eta' 'Gemeinwohl' alemanez). Esate baterako, Bavariako Konstituzioak 151. artikuluan honako hau dio: [9]

Jarduera ekonomiko orok guztien onerako balio du.

Felberrentzat, guztien ongizateko ekonomiaren ezarpena ekonomia erreal kapitalista (irabazi-nahia eta lehia bezalako balioak lehenesten dituena) Bavariako Konstituzioak, besteak beste, jasotzen dituen printzipio konstituzionaletara egokitzea litzateke.

Guztien ongizateko ekonomiaren Printzipioak aldatu

Guztien ongizateko ekonomia giza balioak adierazten dituzten oinarrizko printzipio batzuek gidatu behar dute. orokorrean ondorengo hauek izango litzatezke garrantzitsuenak: konfiantza, zintzotasuna, erantzukizuna, lankidetza, elkartasuna, eskuzabaltasuna eta errukia, besteak beste.

Guztien ongizateko ekonomiaren defendatzaileen ustez, printzipio eta balio horietaz baliatzen diren enpresak, legezko abantailak lortu behar dituzte bizirik irauteko. Egungo irabazien eta lehiaren balioen aldean.

Gaur egungo ekonomia errealean, arrakasta ekonomikoa orokorrean neurtzen da balio edo adierazle monetarioekin, hala nola barne produktu gordinarekin eta gizakiak,bizi garen ingurunetik kanpo uzten dituzten mozkinekin. Adierazle horiek ez digute ezer esaten gerrarik ba ote dagoen, diktadura batean bizi ote garen, ingurunea gehiegi ustiatzen edo kutsatzen ote dugun, giza eskubideak errespetatzen ote diren, eta abar. Era berean, enpresa batek etekinak baldin baditu, ez digu ezer adierazten bere langileen baldintzei buruz, ezta ere zer ekoizten duen eta nola ekoizten duen ere.

Guztion ongizatearen balantzeak enpresa bat nola bizi den neurtzen du: giza duintasuna, elkartasuna, justizia soziala, iraunkortasun ekologikoa, demokrazia bere hornitzaile eta bezero guztiekin etab. aztertzen ditu. Adibidez, enpresak haurren esklabotza sustatzen badu, gizonen eta emakumeen arteko desberdintasuna badago, langileen errentak bereizita badaude…

Azkenik, balio horien ebaluazioak aukera eman diezaioke kontsumitzaileari produktuak aukeratzeko.

Jabetza pribatuari eta herentziari muga bat jartzea proposatu du Felberrek.

Proiektuaren ezarpena aldatu

Eredu teorikoaren ezarpena 2010eko urrian hasi zen, aktiboki parte hartzen duten hainbat herrialdetako enpresa-talde batek osatuta. Enpresa-talde honek, guztien ongizateko ekonomia-proiektuaren eskakizunak borondatez betetzen dituzte. Gainera, Gobernua presionatzen duen mugimendu politiko bihurtu da taldea, printzipio teorikoak behin betiko legeetan islatzeko helburuarekin.

Guztien ongizateko ekonomia Espainian ere Christian Felberren eskutik zabaldu zen. Guztien ongizateko ekonomia Sustatzeko Espainiako Elkarte Federalak eta, besteak beste, Parisko Burtsako presidenteorde ohiak eta Valentziako Generalitateko egungo ekonomia Iraunkorreko zuzendari den Francisco Alvarez-ek, edo Diego Isabel La Moneda, eredua Latinoamerikara hedatu zuena eta  hura onartzeko prozesua hasi zuena Europako Ekonomia eta Gizarte Komitearen "ondasun Komunaren Ekonomia: eredu ekonomiko iraunkorra, gizarte-kohesiora bideratua”-ren bitartez.

Kritikak aldatu

Juan Ramon Rallo ekonomialari espainiarrak guztien ongizateko ekonomiak proposatutako eredua kritikatu du “La Economía del Pobrecimiento Común” [11], izeneko saiakeran. Honako hau dio ekonomi espainiarrak lan horretan:

Guztien ongizateko ekonomia ingeniaritza sozialeko esperimentu bat da, bere diseinuan porrotera kondenatzen duena. Haren hiru akatsik handienak, luze garatu dugun bezala, ondasunaren ideia komuna objektibatu nahi izatea, milaka milioi pertsonaren jarduera koordinatzea posible dela pentsatzea eta jabetzaren jazarpenak eragindako ekonomiaren deskapitalizazio basatia ekarriko lukeen hondamendia alde batera uztea dira (bi alderdietan: ondarearen metaketa eta enpresa-kudeaketaren kontrola).

Felberren liburua aldatu

Kapitalismotik eta komunismotik haratago badabil zerbait: ondasun komunaren ekonomiak, Christian Felberren eredu ekonomiko alternatiboak, izugarrizko interesa piztu du mundu osoan. Horren froga da urtebete baino gutxiagoan ehunka herritarrek, politikarik, elkartek eta enpresak bat egin dutela ekimen horrekin, eta ez dirudi hau hemen amaituko denik. Teoria hori, merkatu-ekonomia baten antzera, enpresa pribatuetan eta ekimen indibidualean oinarrituta dago. Hala ere, aurreko ereduekiko aldea da enpresak ez direla ahalegintzen beren artean lehiatzen etekin ekonomiko gehiago lortzeko, baizik eta lankidetzan aritzen direla gizarte osoarentzat ondasun komun handiena lortzeko. Austriako eta Alemaniako bestseller liburu iraultzailean, Felberrek babestutako ereduaren oinarri diren balio nagusiak zehatz-mehatz azaltzen dira: giza duintasuna, elkartasuna, iraunkortasun ekologikoa, justizia soziala eta demokrazia. Liburuaren helburua, gaur egun nagusi den desberdintasun sozialari, ingurumenaren suntsiketari eta zentzuaren eta demokraziaren galerari galga jartzea.

Felberren liburuaren funtsezko puntuak: aldatu

1. Guztien ongizaterako ekonomiak gure giza harremanak lorarazten dituzten balio berberak ditu: konfiantza, lankidetza, estimua, kodeterminazioa, elkartasuna eta partekatzeko ekintza.

2. Guztien ongizaterako ekonomian, lege-esparrua erabat aldatzen da, lehiaren eta irabazi-asmoaren printzipioen arabera bideratuta egotetik lankidetzaren eta elkartasunaren printzipioen arabera orientatuta egotera. Enpresa-arrakastaren esanahia finantza-onuratik ondasun komunari egindako ekarpenera aldatzen da.

3. Ondasun komuna aldez aurretik definituko da behetik aurrerako partaidetza-prozesu batean, eta, ondoren, demokratikoki hautatutako biltzar batera igaroko da, erreferendum bidez konstituzioan ainguratuta.

4. Balantze nagusi berri batek ondasun komuna neurtzen du: ondasun komunaren balantzea. Balantze horrek etekin sozialak, ekologikoak, demokratikoak eta justizia banatzailekoak neurtzen ditu, eta horien multzoa da "enpresa-arrakastaren" zentzu berria. Hau ez da moneta-terminoetan neurtzen, puntu neutraletan baizik. Gehienez ere, ondasun komunetik 1.000 puntu lor daitezke.

5. Balantze onenak dituzten enpresek legezko pizgarriak eta abantailak dituzte, kostu handiagoak estaltzeko eta produktu etikoak ez-etikoak baino prezio txikiagoetan eskaintzeko: zerga-tasa murriztuak, interes murriztuko kredituak, erosketa pubikoan lehentasuna eta ikerketa-programak.

6. Finantza balantzea bigarren mailako balantzea izango da. Finantza-onura, lehen enpresa-jardueraren amaiera zena, orain xede berriaren bitarteko bihurtzen da: ondasun komuna. Horrek esan nahi du ondasun komuna handitzen duten finantza-onuraren aplikazioak soilik baimenduko direla.

7. Finantza-onura berez helburua ez denez, enpresek beren tamaina optimora iristeko askatasuna berreskuratzen dute. Ez dute beldurrik izan behar beste enpresa batzuek "irensteko", eta jada ez zaie baimenik emango beste enpresa batzuei irensteko; ez dute hazi beharrik izango lehiakideak baino irabazi handiagoak, ahaltsuagoak edo indartsuagoak izateko.

Guztien ongizateko ekonomia Euskal Herrian aldatu

Oreindain (Gipuzkoa) guztien ongizateko ekonomia aurrera eramaten duen lehen udalerri bihurtu zen bozketa baten bidez, eta bertan bizi ziren 16 urtetik gorako pertsona guztiek parte hartu ahal izan zuten. Horietatik %90 aldaketaren alde agertu ziren mugimendu hau aurrera eramatearekin. Ordutik, ahalegintzen dira herriari laguntzen tasak eta progresibitatea bertako herritarren diru sarreren arabera finkatzea ahalbidetuko duen sistema bat ematen.[12]

Argitalpenak (hautaketa) aldatu

  • 2012 - La economía del bien común, Ed. Deusto, {{ISBN|978-84-234-1280-8}}
  • 2011 - L'Economie citoyenne – ou quand l’intérêt général s’invite dans le bilan des entreprises, Actes Sud, {{ISBN|978-2-7427-9698-4}}
  • 2010 - Die Gemeinwohl-Ökonomie – Das Wirtschaftsmodell der Zukunft, ISBN 978-3-552-06137-8

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ Fernández Beltrán, Francisco. (2019-05-28). «La Economía del Bien Común en la prensa española (2008-2017): una década de parcialidad y silencio» ZER - Revista de Estudios de Comunicación 24 (46): 187–204.  doi:10.1387/zer.20457. ISSN 1989-631X. (Noiz kontsultatua: 2019-12-16).
  2. ↑ a b Felber, Werner, ed. (1991). Klinische Suizidologie.  doi:10.1007/978-3-642-76595-7. (Noiz kontsultatua: 2019-12-16).
  3. ↑ «Zusammenfassung und Ausblick» Elite (OLDENBOURG WISSENSCHAFTSVERLAG) ISBN 978-3-486-70730-4. (Noiz kontsultatua: 2019-12-16).
  4. ↑ «Teil I. Die kirchenpolitischen Ansätze der SED vor dem „Neuen Kurs"» Die Kirche als Problem der SED (DE GRUYTER) ISBN 978-3-05-007335-4. (Noiz kontsultatua: 2019-12-16).
  5. ↑ a b Notz, Gisela. (2012-01-01). «Portrait. Die Bewegungsstiftung» Forschungsjournal Soziale Bewegungen 25 (1)  doi:10.1515/fjsb-2012-0110. ISSN 2365-9890. (Noiz kontsultatua: 2019-12-16).
  6. ↑ Dunker, Christian Ingo. (2017-02-23). «Entrevista com Christian Ingo Dunker» Teresa (17): 311.  doi:10.11606/issn.2447-8997.teresa.2016.123345. ISSN 2447-8997. (Noiz kontsultatua: 2019-12-16).
  7. ↑ Lara Cortés, Claudio. (2001). «MORAL DE MERCADO VERSUS SEGURIDAD ALIMENTARIA: UNA APROXIMACIÓN DESDE LA ÉTICA DEL BIEN COMÚN» Acta bioethica 7 (2)  doi:10.4067/s1726-569x2001000200005. ISSN 1726-569X. (Noiz kontsultatua: 2019-12-16).
  8. ↑ Sastre, Paz. (2018). «Arqueologías del presente y museos del futuro, o cómo abrir la relación entre el patrimonio y el bien común» Productos del vínculo Investigación-Docencia (Universidad Autónoma Metropilitana, Unidad Lerma)  doi:10.24275/uam/lerma/repinst/ciai2018/000127/sastre. (Noiz kontsultatua: 2019-12-16).
  9. ↑ a b Martínez Charterina, Alejandro. (2013-12-31). «Cooperativismo y economía del bien común» Boletín de la Asociación Internacional de Derecho Cooperativo (47): 185.  doi:10.18543/baidc-47-2013pp185-198. ISSN 2386-4893. (Noiz kontsultatua: 2019-12-16).
  10. ↑ Gómez Calvo, Verónica. (2016-04-03). «ACERCAMIENTO A LAS PRÁCTICAS DE LA ECONOMÍA SOCIAL, LA ECONOMÍA SOLIDARIA Y LA ECONOMÍA DEL BIEN COMÚN, ¿QUÉ NOS OFRECEN?» Revista Barataria (15)  doi:10.20932/barataria.v0i15.86. ISSN 2172-3184. (Noiz kontsultatua: 2019-12-16).
  11. ↑ Campos Morán, Saúl. (2019-01-21). «Emoticonos y economía del lenguaje : hacia el empobrecimiento del español» Entorno (44): 6–9.  doi:10.5377/entorno.v0i44.7143. ISSN 2218-3345. (Noiz kontsultatua: 2019-12-16).
  12. ↑ (Gaztelaniaz) Uriarte, Natalia González de. «El bien común se instala en la localidad guipuzcoana de Orendain» eldiario.es (Noiz kontsultatua: 2019-12-16).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Guztien_ongizaterako_ekonomia&oldid=9259719"(e)tik eskuratuta