Gurkha
Gurkha edo Gorkha (nepaleraz गोर्खा) Nepalgo gerrari leinu bat da. VIII. mendeko Guru Gorakhnath hindu gerrariaren jarraitzaileak dira, eta Nepal fundatu zuten. Gurkhen sinboloa khukuri daga okerra da.
Kondaira aldatu
Diotenez, VIII. mendean Rajastango iparraldean (Indian) Bappa Rawal printzeak ehizaldi batean Guru Gorakhnath kontzentratuta aurkitu zuen, meditatzen ari zela, eta haren ondoan geratzea erabaki zuen, egoera hartan kalterik jaso ez zezan. Guruak, bere onera etortzean, printzeak izandako jarreraz hunkituta, khukuri sastakaia oparitu zion, eta zera esan: «Zu eta zure gizonak mundu osoan ezagunak izango zarete zuen ausardiagatik eta gurkha (Gorakhnathen ondorengo) izenez deituko zaituztete». Ondoren, iparraldera joan zedin agindu zion, Afganistandik zetozen musulmanei aurre egitera.
Historia aldatu
Gurkhek Rajastan iparraldean dute jatorria. 1559an gurkha talde batek ipar-ekialderantz jo zuen eta gaur egun Nepal den lurretan erreinu txiki bat sortu zuten. Erreinuaren hiriburua Katmandutik 80 kilometrotara mendialdean kokaturik zegoen, eta beren aitzindariaren izena eman zioten, Gorkha.
Nepalen fundazioa aldatu
1769an, Prithvi Narayan Shah erregearen gidaritzapean, Nepalgo gainontzeko erreinuak konkistatu eta gaur egungo nazioa sortu zuten. Hiriburua Katmandun ezarri zuten eta hinduismoa erlijio ofizial eta bakarra bihurtu zuten. Beren hizkuntza gurkhalia ere ofizial egin zuten, nepalera izena jarrita. 1788 eta 1791 artean Tibet inbaditu zuten eta monasterio ugari arpilatu ere bai. Tibetek Txinari laguntza eskatu eta gurkhak Nepalera bidali zituzten berriro.
Anglo-gurkha gerra aldatu
Iparraldean jasandako porrota gogoan zutela 1814an hegoalderantz zabaltzeari ekin zioten, baina Indian Ekialdeko Indietako Britainiar Konpainia aurkitu zuten eta bien arteko gerra hasi zen. 1815ean Saupaliko Ituna sinatzean Nepalek Terai lautada, Sikkim eta Darjeeling ingurua galdu zuten, baina britainiarrek ere ezin izan zituzten mendietako pasabideak irabazi. Gurkhen altxamendu berri bat gertatu zen 1816an baina Makwanpurren porrot handia jasan zuten. Hala ere britainiarrak hain gelditu ziren txunditurik gurkhen ausardiarekin, beren armadarako mertzenario talde gisa sartu zituztela, eta ondorengo gerratan laguntzeagatik Terai eskualdearen zati handi bat itzuli zieten.
Gurkha dibisioa aldatu
Gurkhek hainbat gerratan hartu dute parte britainiar armadan. 1857an Indiako Zipaioen matxinadan sona handitu zuten, Hindu Rao House puntu estrategikoa hiru hilabetean sutsuki defendatu baitzuten (hasierako 490 gizonetatik 327k bizia bertan utzi zuten). Boxerren matxinadan ere izan ziren 1900an eta Zipren, Malaysian, Myanmarren, Maltan, Afganistanen... Lehen Mundu Gerran ehun mila gurkhak hartu zuten parte, bai Frantzian eta baita Ekialde Hurbilean ere, batzuk Lawrence Arabiakoaren esanetara.
Gaur egun ere eliteko taldea osatzen dute britainiarren armadan eta hainbat gerra ezagunetan esku hartu dute, hala nola Falklands (Malvina) uharteetako gerran 1982an, edo Irak eta Afganistanen XXUI mendean. Nepalen bi errekrutamendu zentro daude: bata, Pokharan eta bestea, Dharanen.
Gorkhaland aldatu
Gurkhek Nepalgo lur batzuk galdu zituzten arren, Indiako Darjeeling eta Doars inguruan oso presente diraute. 1975ean Sikkimek India barnean estatu propioa lortu zuenea,n Darjeeling inguruak ere Gorkhaland deitzekoa zen estatuaren aldeko apustua egin zuen, talde armatu batekin 80. hamarkadan (Gorkha National Liberation Front) eta politikaren bidetik XXI mendean Gorkhaland United Front alderdiarekin.[1]
Ikus, gainera aldatu
Erreferentziak aldatu
Kanpo estekak aldatu
- (Ingelesez) Winchesterko Gurkha museoa[Betiko hautsitako esteka]
- (Ingelesez) Nepalgo Khukuri Etxea[Betiko hautsitako esteka]
