Fokas
Flavio Nizeforo Fokas Augusto (latinez: Flavius Phocas Augustus; grezieraz: Φωκᾶς, Phokas;c. 547- 610eko urriaren 5a) Bizantziar Inperioko agintaria 602 eta 610 urteen artean. Boterea Maurizio agintariari kendu zion. Jarrera despotiko eta maltzurrekoa Kartagoko exarkak zuzenduriko matxinada batean hil zuten exarkaren seme zen Herakliok agintaritza jaso zuen.
| Fokas | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
602 - 610 ← Maurizio, Theodosius (en)  - Heraklio →
| |||||
| Bizitza | |||||
| Jaiotza | Trazia, 547 (egutegi gregorianoa) | ||||
| Herrialdea |  Bizantziar Inperioa | ||||
| Heriotza | Konstantinopla, 610 (62/63 urte) | ||||
| Heriotza modua | : burugabetzea | ||||
| Familia | |||||
| Ama | Domentzia | ||||
| Ezkontidea(k) | Leontia (en) | ||||
| Seme-alabak | ikusi
| ||||
| Anai-arrebak | ikusi
| ||||
| Jarduerak | |||||
| Jarduerak | politikaria eta militarra | ||||
| Sinesmenak eta ideologia | |||||
| Erlijioa | kristautasuna | ||||
  | |||||
Tronurako bidea aldatu
Fokasen jatorria oso argi ez badago ere zenbait iturriren arabera traziarra izan zitekeen. 600. urte inguruan Bizantziok Balkanetan zuen armadako ofizial zen. Antza denez bere kideek estima handia zioten eta urte horretan armadak Konstantinoplara Komentiolus komandanteari buruzko kexuak aurkeztera joan zen delegazioan parte hartu zuen. Gorteak armadaren ordezkarien eskaerak ukatu zituen eta zenbait iturrien arabera Fokas mesprezuz tratatu zuten iseka eta burlak esan zizkiotelarik.
602 urtean Mauriziok abaroen aurka borrokan zebilen Balkanetako armadari negua Danubioaren ipar hertzean pasa zezala agindu zion. Agindu honek armada matxinatu zuen eta militarrak Konstantinoplara joan ziren Fokas buruan zutela. Hilabete baten buruan Maurizioren botereak behera egin zuen eta hiri barneko fakzio ezberdinek Fokas agintari izatea eskatzen zuten. Alde egiten saiatu bazen ere Maurizio atxilotu eta erail zuten bere lau seme-alaba gazteenekin batera. Bere etsai izan arren Fokas agintari bihurtu zenean Maurizio kristauen erara ehortz zezatela agindu zuen.
Agintea aldatu
Askok atsegin handiz hartu zuten Mauriziok igotako zergak beheratu zituelako, hala ere jende askok tronu-lapurra izatea leporatzen zion Konstantino I.aren garaian Konstantinopla fundatu zenetik ez baitzen matxinada bidezko agintari aldaketarik izan. Iturri klasikoen arabera aurkariak gogor eta krudelki tratatu zituen boterea mantentzearren milaka pertsona hil zitzatela aginduz. Ziurrenik Fokasen ondorengoen agintepean bizi ziren historialariek honen hilketa kopurua puztu zuten agintariaren bekaizkeria salatu nahian.
Fokas eta Aita Santuaren arteko harremana adeitsua izan zen beti eta Bonifazio IV.ari Panteoia oparitu zion eliza bezala erabili zezan. Opari honi esker Aita Santuak Fokasen omenez Erromako Foruko azken monumentua eraiki zuen, Fokasen Zutabea deritzana hain zuzen, 608 urteko abuztuaren 1ean. Gaur egun oraindik zutik dirauen zutabe honen oinean agintariari buruzko idazkiak grabatu ziren.
Fokasen agintean zehar inperioak eraso ugari jaso zituen. Alde batetik Balkanetako armadaren matxinadak Danubioaren muga babes gabe utzi zuen abaro eta eslaviarren erasoak areagotu zirelarik Atenasera iristeraino. Maurizioren laguntzarekin Persiako buruzagitza lortu zuen Kosroes II.ak Maurizioren erailketa Bizantziorekin sinatutako bake akordioa hausteko aitzakiatzat erabili zuen; honetaz gain pertsiarrek Maurizioren seme zela zioen Teodosio izeneko Bizantzioko erregegai bat hartu zuten honen eskubideak defendatzeko asmoz. Kosroesek agintari berriaren etorrerak sortu zituen hika mikak areagotu nahian ibili zen zenbaitek Fokasek agintari izateko eskubiderik ez zuela baitzioten besteak beste Narsesek, garaiko jeneral ospetsua batek, zeina agintari berriaren kontra matxinatu zen. Kosroes eta Narsesek bat egin zuten Fokasen kontra, hala ere trikimailu baten bidez Fokasek Narses Konstantinoplara joan zedin lortu zuenean jenerala atxilotu eta behin betiko akabatu zuen. Garaiko jeneral argiena gabe Bizantzioko armadak bataila ugari galdu zituen hurrengo urteetan.
608. urtean Kartagoko exarka eta bere semeak, biak Heraklio izenekoak, agintariaren kontra matxinatu ziren. Garaiko txanponetan Heraklio Zaharra eta bere anaia Gregorio kontsul erromatarren dohainekin ageri dira. Gregorioren seme Nizetasek lurretik Egipto eraso zuen Konstantinoplako zereal iturri nagusia zen probintzia konkistatuz. Garai berean gainera Fokasen juduak indarrez kristau bihurtzeko aginduak Siria eta Palestinan matxinada gehiago ekarri zituen, Antiokian bertan juduek kristau ugari hil zituzten besteak beste Antiokiako patriarka zen Anastasio. Fokasek Bonosus jenerala bidali zuen matxinadak deuseztatu eta Egipto berreskura zezan. Bonosusen juduen kontrako errepresioa neurrigabeki bortitz eta krudela izan zen eta zenbait mende geroagoko iturriek ere aipatzen dute bortizkerien eredutzat. Hala ere Siria eta Palestinakoak argitu ostean Nizetasek garaitua izan zen borroka gogorren ostean. Persiarrek Bizantzio barneko gerra zibilaz baliatuz ekialdeko probintziak hartu eta Anatoliaren inbasioari ekin zioten.[1] Heraklio Zaharraren semeak, Heraklio Gazteak, ontzidiaren agintea jaso eta Sizilia eta Zipretik pasa ostean Konstantinoplara ailegatu zen.
Amaiera aldatu
610. urtean Heraklio gaztea esan bezala Konstantinopla ingurura iritsi zen eta aurkarien aurrean Fokasen aldeko gudarien gehiengoak desertatu edo alde egin zuen. Herakliok hiri barneko zenbait aristokratekin boterea lortzeko tratu bat egin eta harresietara iritsi zenean Exkubitoreak, Fokasen suhi Priskok zuzenduriko eliteko zaintzaileak, Herakliorenera pasa ziren Heraklio hirira erresistentzia gabe sartu zelarik. Fokas atxilotu eta Herakliorengana eraman zuten. Esan ohi da Herakliok zera esan ziola Fokasi "Horrela zuzendu duzu inperioa, gizajo halakoa?" eta honek erantzun ziola "Hobeto zuzenduko al duzu zuk?", Fokasen erantzunak haserreturik Heraklio berak Fokas hil eta burua moztu zion. Fokasen gorpua zatitua, hiriko kaleetatik erakutsi eta erre zuten.
Heraklio bilakatu zen agintari Fokasen ondoren Persiarren inbasioari nola hala eta asko kostata aurre egitea lortu zuelarik eta dinastia berri bati hasera emanez. Heraklio Bizantzioko agintari ospetsuenetako bat bihurtu zen.[2][3]
Erreferentziak aldatu
- ↑ (Ingelesez) Dodgeon, Michael H.; Greatrex, Geoffrey; Lieu, Samuel N. C.. (2002). The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (Part II, 363-630 AD). Routledge ISBN 0-415-00342-3..
- ↑ (Ingelesez) Farrokh, Kaveh. (2007). Shadows in the desert: ancient Persia at war. Osprey Publishing ISBN 1-84603-108-7..[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ (Ingelesez) Kaegi, Walter Emil. (1995). Byzantium and the early Islamic conquests. Cambridge University Press ISBN 0-521-48455-3..
| Aurrekoa Maurizio |
Bizantziar agintaria 602 -610 |
Ondorengoa Heraklio |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Fokas  |
