Erreinu (biologia)

Domeinua

Erreinua

Filum edo
dibisioa

Klasea

Ordena

Familia

Generoa

Espeziea

Taxonomia maila nagusiak
(tarteko mailak ez dira ageri)

Erreinua izaki bizidunak sailkatzeko taxonomia talde nagusia da; filumez edo dibisioz osatuta dago.

Duela gutxi arte erreinu maila zen maila gorenena sailkapen biologikoan. Berrienetan domeinua da gorenen dagoena. Domeinu bakoitza erreinuetan zatitzen da eta hauek era berean azpierreinuetan, etab. Ondoren sailkapenaren mailarik altuenetako batzuk agertzen dira:

Domeinua
- Erreinua
  - Azpierreinua
    - Goifiluma
      - Filuma

Oharrak: azpierreinuak eta goifilumak ez dira nahitaezkoak. Filuma animalietarako eta landareetarako (batez ere animaliak) erabili daitekeenez, eta dibisioa soilik landareetarako, filuma idatzi da hemen.

Historia aldatu

Ernst Haeckelen hiru erreinuen sistemaren aurkezpena (Landareak, Protistak, Animaliak)

1735ean argitaratu zen Carolus Linnaeusen Systema Naturae liburuan bi erreinu bereizten ziren: Animalia animalientzako eta Vegetabilia landareentzako (mineralak ere sailkatu zituen hirugarren erreinu batean, Mineralia). Erreinu bakoitza klaseetan banatu zuen, geroago filum (animalientzako) eta dibisioetan (landareentzako) banatuko zirenak.

Gaur egungo sailkapen guztiek mineralak aparte uzten dituzte, birusak ere non kokatu jakin gabe geratzen direlarik ez baitira bizidunak, "paradoxikoki, mundu guztiak hil nahi dituen arren" (James Trefil, 1001 things everyone should know about science).

Lehen organismo zelulabakarrak aurkitu zirenean, esandako erreinu bietan zeuden. Baina bazegoen sailkagaitza zen forma kopuru nabarmen bat, eta aditu bakoitzak leku batean sailkatzen zituen: adibidez, Euglena alga. Ondorioz, Ernst Haeckelek hirugarren erreinu bat sortzea proposatu zuen beraientzat, Protista izenekoa.

Bi inperio, lau erreinu aldatu

Bakterioek beste organismoek ez zuten zelula egitura bat zutela ikusteak Chatton bi inperiodun bizidunen banaketa bat egitera bultzatu zuten: nukleoa zuten bizidunak eukariotoan eta ez zutenak prokariotoan.

Chattonen proposamena ez zen bat-batean hartu; bere ordez, Herbert Copelandena erabiliagoa zen. Prokariotoei aparteko erreinu bat jarri zien, hasiera batean Mychota deitua baina geroago Monera edo Bacteria. Copelanden lau erreinuen sistemak animaliak eta landareak ez ziren eukariotoak Protista erreinuan batzen zituen.

Bost erreinu aldatu

Robert Whittakerek onddoei (fungus) beste erreinu bat gehiago jarri zien. Elikatze desberdintasunetan oinarritzen da: bere landareak gehienbat autotrofo zelulanitzak ziren, animaliak heterotrofo zelulanitzak eta onddoak saprotrofo zelulanitzak. Gainontzeko erreinuetan, Protista eta Monera, kolonia zelulabakarrak bildu ziren.

Sei erreinu aldatu

1980. urtearen inguruan filogenian erreinuak monofilikoak izan zitezen joera zegoen. Animaliak, landareak eta onddoak oso talde itxietara murriztu ziren eta gainontzekoak Protistan sartu ziren. ARN erribosomikoaren ikerketetan oinarrituta, Carl Woesek prokariotoak bi erreinutan banatu zituen, Eubacteria eta Archaebacteria deitzen zirenak (gero Bacteria eta Archaea izendatzera pasatuko ziren).

Laburpena aldatu

Denboran zehar erreinuek izan duten bilakaera:

Linnaeus 1735 2 erreinu	Haeckel 1866 3 erreinu	Chatton 1937 2 inperio	Copeland 1956 4 erreinu	Whittaker 1969 5 erreinu	Woese 1977 6 erreinu	Woese 1990 3 domeinu
(aztertu gabea) \|	Protista	Prokaryota	Monera	Monera	Eubacteria	Bacteria
		Prokaryota	Monera	Monera	Archaebacteria	Archaea
		Eukaryota	Protista	Protista	Protista	Eukaryota
Plantae (Vegetabilia)	Plantae		Protista	Fungi	Fungi
Plantae (Vegetabilia)	Plantae		Plantae	Plantae	Plantae
Animalia	Animalia		Animalia	Animalia	Animalia

Kanpo estekak aldatu

Datuak: Q36732