Ernst Hoffmann
Ernst Hoffmann edo E.T.A. Hoffmann (Königsberg, Prusiako Erresuma, gaur egun Kaliningrad, Errusia, 1776ko urtarrilaren 24a - Berlin, Prusiako Erresuma, 1822ko ekainaren 25a) alemaniar idazle eta musikaria izan zen.
Biografia aldatu
Sorterrian zuzenbide-ikasketak egin ondoren, epaile-lanak Glogaura (1796), Berlina eta Varsoviara (1804-1807) eraman zuen. Azken hiri horretan, bere lanbideari zegokion jardueraz gainera, musika lanei ekin zien: orkestra bat osatu, kontzertuak antolatu eta musika idatzi zuen. Napoleonen gudarosteek Varsovia hartutakoan (1808), kargua galdu eta Berlin eta Bambergera (1808-1813) joan zen. Bavariako hiri horretan musika-kritika egiteaz gainera, Franz von Holbein lagunaren zuzendaritzapeko antzerkian lan egin zuen eszena- eta orkestra-zuzendari gisa. 1814an epaile lanetara itzuli zen Berlingo Justizia Auzitegian. Handik aurrera, aisialdi guztiak literaturari eman zizkion.
Lanak aldatu
Berlinen kokatu baino lehen, Hoffmannen zenbait obrak argia ikusia zuten, hala nola Johannes Kreislers, der Kapellmeisters, musikalische Leiden (1808, Johannes Kreisler orkestra-zuzendariaren musikazko oinazeak) lanak. 1815ean ipuin-liburu bat argitaratu zuen, Phantasiestücke nach Callots Manier (Fantasiak Calloten gisara), eta 1816n Die Elixiere des Teufels (Deabruaren elixirra) eleberria. Bertan Hoffmannek behin eta berriz erabili zituen gaiak ageri dira: kontzientziaren bikoizketa, eromena, telepatia eta abar. 1817an Nachtstücke (Gauezko aleak) ipuin-bilduma kaleratu zen. Bertan zegoen Der Sandmann (Hareetako gizona, Pello Zabaletak euskaratua[1]) kontakizun ezaguna ere. 1819tik 1821era bitartean, Die Serapionsbrüder (Serapion anaien ipuinak) bilduma argitaratu zuen. Kreisler musikagilea berriro aitzakiatzat harturik, bere autobiografia argitaratu zuen eleberri moduan eta era bitxi batean: Lebens-Ansichtendes Katers Murr nebst fragmentarischer Biographie des Kapellmeisters Johannes Kreisler (1820-1822, Murr katuaren ikuspuntuak eta aburuak Johannes Kreisler kapera-maisuaren biografia zatikatuaren gainean).
Hoffmannen ipuinetan ametsa eta errealitatea nahasten dira. Ez da ezer ametsa, sorginkeria edo eromena baino errealago, eta errealitate konkretua, aldiz, zentzugabea gertatzen da. Autorearen irudimen biziak sorturiko fantasiazko lanak eragina izan zuen XIX. mendeko idazleengan: Baudelaire, Nodier, Balzac, Poe, Dostoievski. Freudek sakon aztertu zuen, eta giro ilunetako maisutzat zuen. Zenbait musikagile ere haren lanetan oinarritu ziren: Schumann, Offenbach, Txaikovski. Musikagile gisa Hoffmannek obra asko utzi ditu: pianorako piezak, ganbera-musika, koroak, operak eta abar.
Euskarazko itzulpenak aldatu
- Hareetako gizona euskaratzailea: Pello Zabaleta. Erein, 1992[2].
- Ipuin fantastikoak euskaratzailea: Antton Garikano. Ibaizabal, 1992[3].
Erreferentziak aldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ E.T.A. Hoffmann: Hareetako gizona Armiarma.com
- ↑ «NorDaNor | EIZIE» nordanor.eus (Noiz kontsultatua: 2019-01-25).
- ↑ «NorDaNor | EIZIE» nordanor.eus (Noiz kontsultatua: 2019-01-25).
Kanpo loturak aldatu
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Ernst Hoffmann  |
- Euskarari ekarriak: E.T.A. Hoffmann Armiarma.com.
Datuak: Q150471
Multimedia: E. T. A. Hoffmann / Q150471
