Eneko Lopitz
Eneko Lopitz Ezkerra[1] —latinez: Eneco Lopiz de Bizcaia— (? - 1076) ezagutzen den Bizkaiko lehen kondea izan zen, 1043-1076 urteetan. Denbora-tarte jakin batzuk baino ez, bere heriotzara arte Bizkaiko Jaurerriaren jauna izan zen, Lope Enekoitz bere semeak ordezkatua izan zen arte.[2] 1075era arte, Naiara[3] eta Durangoko tenente ere izan zen.
| Eneko Lopitz | |||
|---|---|---|---|
1043 - 1076 - Lope Enekoitz → | |||
| Bizitza | |||
| Jaiotza | ezezaguna | ||
| Herrialdea |  Iruñeko Erresuma | ||
| Heriotza | ezezaguna ( urte) | ||
| Familia | |||
| Aita | Lope Velásquez | ||
| Ezkontidea(k) | Toda Ortiz (en)  | ||
| Seme-alabak | |||
| Leinua | Haro leinua | ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | gudaria | ||
| Enplegatzailea(k) | Gartzia IV.a Santxitz Antso IV.a Gartzeitz | ||
| Izengoitia(k) | Ezquerra | ||
Gartzia III.a Santxitz Naiarakoak 1040 eta 1043 artean izendatu zuen Bizkaiko jaun. Hasieran ez zen jaraunspenezko titulua baina bere agintaldiaren amaierarako bere burua konde (latinez: comes) esaten zuen. Izan ere 1076an San Millán de Yusoko monasterioari bere arima eta bere emaztearen arimaren alde Antso IV.a Gartzeitz erregeari erositako Camprovín hiribildua eman zionean, senior Enneco Lopez, gratia Dei tocius Vizcahie comes sinatu zuen.[4]
Jatorria aldatu
Bere gurasoak ezezagunak izan arren, ziur asko nafarra izan zen.[3] Teoria nagusiaren arabera, Lope Beraskoitz zuen aita, Garindo bere anaiarekin batera, Aiara, Mena eta Somorrostro haranen jauna izan zena.[5] Lope Beraskoitz Gartzia III.a Santxitzek Estefania Foixkoari 1040ko maiatzaren 28an emandako ezkontza-hornien agirian agertzen da. Agirian sennior Lope Velascoz de Colindres sennior Galindo Velazcoz Menakoarekin batera sinatzen dute.
Lope Beraskoitzek hainbat agiri sinatu zituen Eneko Lopitz bere semearekin batera. 1057 inguruan hil omen zen, harrezkero agirietan agertzen ez delako.[6] Eneko Lopitzek zenbat anai-arreba izan zituen:[7]
Bizitza aldatu
Gaztea zenean, Iruñeko Gortean izan zen eta 1042an erregearen koparia zen. Garai hartan Bizkaiko konderria Iruñeko erregearen mendeko lurraldea zen eta Eneko Lopitzen manupean zeuden Bizkaia, Enkarterri, Durango eta Naiarako lurraldea. 1051n, Gartzia III.a Santxezek Bizkaiko foruak berretsi zuenean, Eneko Lopitzekin (omnes milites) batera egin zuen. Horrela berretsi zituen monasterioen eskubideak:
| « | Placuit nobis et comiti Enneco Lupiz ... ut facerem ingenuos et francos totos illos monasterios Eneko Lopitzek eta biok atsegina dugunez... beraz, monasterio guzti hauek bakun eta aske egiten ditut |
» |
Eneko Lopitzek laguntza eskaini zion Gaztelako erregeari Nafarroako erresumaren aurkako borrokan. 1054. urtean Enkarterri Gaztelako koroaren mendean geratu zen Atapuercako guduaren ondoren. Geroago, Alfontso VI.a Gaztelako erregeak beretzat hartu zituen Oka, Bureba eta Errioxa. 1063an Antso IV.a Gartzeitz iruindar erregeak Naiarako tenentzia eman zion. Bizkaiko jaunak, Gartzia Ordoñez gaztelar noblearen mesedetan[10], Naiarako gobernua galdu eta ordainez Araba eta Gipuzkoako eskubideak irabazi zituen. Durangaldeak Nafarroarekiko leialtasunari eutsi zion. Hark emandako laguntzaren truke, Gaztelako erregeak Bizkaiko jaun egin zuen Eneko Lopitz. Hartatik aurrera, Nafarroako koroaren eta Bizkaiko jaurerriaren arteko harremanak guztiz korapilatsuak izan ziren.
Ezkontza eta seme alabak aldatu
1051ko urtarrilean jada Tota Ortitzekin ezkonduta zegoen. Hau Orti Antso «Bono Patre» eta Tota Gartzeitzen alaba omen zen, beraz, Ramiro Gartzia Viguerakoaren birloba[10][11]. Ubieto Artetaren ustetan, aita Orti Otsoitz zuen. Baina honek Mentzia Gartzeitz c. 1044an ezkondu zuenez, ama ezezaguna omen zuen.
Eneko eta Totak hurrengo semeak izan zituzten:
- Lope Enekoitz,[12] 1076an Bizkaiko jaun bilakatu zena.
- Antso Enekoitz, c. 1070ean hil zena. Urte hartan gurasoek San Millán de Yusoko monasterioari pro anima de filio nostro Sancio Ennecones helburua zuen dohaintza egin zuten, Lope, Gartzia eta Garindo bere anaiek sinatu zutena.[12]
- Gartzia Enekoitz.
- Garindo Enekoitz[13]
- Orti Enekoitz, Gartzia bere anaiak egin zuen moduan, Antso IV.a Gartzeitz erail zutenean, Antso V.a Ramirezen alde egin zuen eta Gortean zenbait kargu izan zituen.[13]
Erreferentziak aldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014-5-27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Euskaltzaindiaren izendegia.
- ↑ Pescador Medrano 117
- ↑ a b Pescador Medrano 116
- ↑ Canal Sánchez-Pagín, José María. (1995). «La Casa de Haro en León y Castilla durante el siglo XII: Nuevas conclusiones» Anuario de Estudios Medievales (Consejo Superior de Investigaciones Científicas) (25): 5. ISSN 0066-5061..
- ↑ Balparda de las Herrerías 165 eta 177
- ↑ Balparda de las Herrerías 171
- ↑ Ledesma Rubio, María Luisa. (1989). Cartulario de San Millán de la Cogolla (1076-1200). Zaragoza: Anubar Ediciones, 8-10 or. ISBN 84-7013-235-0..
- ↑ Balparda de las Herrerías 177
- ↑ Balparda de las Herrerías 178
- ↑ a b Martín Duque, Ángel J.. (2002). «Vasconia en la alta edad media: somera aproximación histórica» Príncipe de Viana (227): 898. ISSN 0232-8472..
- ↑ Balparda de las Herrerías 164
- ↑ a b Balparda de las Herrerías 181
- ↑ a b Balparda de las Herrerías 182
Bibliografia aldatu
- Balparda de las Herrerías, Gregorio. (1933-34). Historia crítica de Vizcaya y sus fueros.. II OCLC .634212337.
- Baury, Ghislain. (2011). «Los ricoshombres y el rey en Castilla: El linaje Haro, 1076-1322» Territorio, Sociedad, y Poder: Revista de Estudios Medievales (Oviedoko Unibertsitatea) (6): 53-72. ISSN 1886-1121..
- Pescador Medrano, Aitor. (1999). «Tenentes y tenencias del Reino de Pamplona en Álava, Vizcaya, Guipúzcoa, La Rioja y Castilla (1004-1076)» Vasconia: Cuadernos de historia-geografía (29): 107-144. ISSN 1136-6834..
- Sánchez de Mora, Antonio. (2003). La nobleza castellana en la plena Edad Media: el linaje de Lara. Sevillako Unibertsitatea.
- Ubieto Arteta, Antonio. (1976). Cartulario de San Millán de la Cogolla (759-1076). Zaragoza: Anubar Ediciones ISBN 84-7013-082-X..
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q2630854
| Aurrekoa Lehenengoa |
Bizkaiko jauna 1043 – 1076 |
Ondorengoa Lope Enekoitz |